Op 15 december kwam een kleine selectie netwerkpartners bij Beeld en Geluid bij elkaar om stil te staan bij het feit dat er al 10 jaar wordt gewerkt aan een mediawijzer Nederland. Veel partijen die er aan bijdragen om mediagebruikers kritischer en vaardiger met media om te laten gaan, waren aanwezig. De middag stond in het teken van het jubileumboek en de uitreiking van de Aanmoedigingsprijs, onderdeel van de Stimuleringsregeling 2015. Er werd teruggeblikt en vooruit gekeken.

Of een bijeenkomst een goede gaat worden, merk je eigenlijk al tijdens de inloop. Onder genot van koffie wordt er kennis gemaakt, genetwerkt en gesproken over de raakvlakken van elkaars werk. In de ontvangstruimte is het al vroeg gezellig druk en er hangt duidelijk een feestelijke sfeer.

Inloop Boeklancering en uitreiking Aanmoedigingsprijs op 15 december 2015 bij Beeld en Geluid

10 jaar mediawijsheid

Een mijlpaal is bereikt, zo begint de opening in de theaterzaal. Programmamanager Mary Berkhout, “bouwer en voorvrouw” zoals Esther van Rijswijk haar noemt, opent de bijeenkomst. Toen in 2008 Mediawijzer.net begon, stond er al een netwerk en dat werd alsmaar groter. Wat is er in 10 jaar gebeurd? Tot 2005 was mediawijsheid een niet bestaand woord. Daar kwam door de Raad voor Cultuur een eind aan, door de passieve term ‘mediaeducatie’ te vervangen voor ‘mediawijsheid’: het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld.

In de tussentijd is er veel gebeurd. “De Raad voor Cultuur had een visionair beeld”, zegt Mary. Veel wat in het stuk werd voorspeld, kwam uit en werd opgepakt door het veld. Intussen zijn de kaders geschetst en is er een Mediawijsheid Competentiemodel ontwikkeld. Al vanaf het begin van Mediawijzer.net is er sprake van een Stimuleringsregeling. In het jubileumjaar is het tijd voor extra aanmoediging; voorbeeldprojecten worden tijdens de bijeenkomst in het zonnetje gezet.

Quiz in de zaal over kinderen, media en de toekomst

Voordat de prijzen worden uitgereikt, volgt er een quiz van Remco Pijpers. Er zijn vragen gesteld aan kinderen over media en de toekomst. Aan de aanwezigen in de zaal de taak te raden wat voor antwoord er wordt gegeven door het kind in kwestie. Al wapperend met de gekleurde vellen, kan de zaal de keuze kenbaar maken. Het blijkt meerdere keren dat kinderen hele andere ideeën hebben over de toekomst dan volwassen. Kinderen willen leren hacken in plaats van veilig leren internetten, “maar dan niet gebruiken op een verkeerde manier”, voegt de jongen er nog aan toe. Een meisje wordt gevraagd wat ze met heel veel geld zou doen: geen spullen kopen zoals de meerderheid van de zaal dacht, maar “Google kopen”.

Grote diversiteit in projecten

Tijd voor de speciale vermeldingen. Er werden in totaal 53 aanvragen ingediend voor de Stimuleringsregeling 2015. Een van de onderdelen was de Aanmoedigingsprijs voor projecten die op een eigen, unieke wijze mediawijsheid bevorderen. Zes aanvragen verdienen tijdens deze dag extra aandacht en een oorkonde van de jury. Alle projecten zijn bijzonder en divers van aard, goed in elkaar gezet en gaan over een specifiek onderdeel van mediawijsheid.

Aanmoedigingsprijs Speciale vermeldingen

Zo legt Digital Playgroud – naast mediawijsheid – de nadruk op het ontwikkelen van het creatief vermogen van leerlingen. Merel van Groningen benadert met haar project een andere kant van mediawijsheid, namelijk de risico’s van sociale media op het gebied van seksualiteit, loverboys, grooming en sexting. Roy van de Vathorst is slechts 19 jaar en geeft lessen over sociale media aan ouders en leerlingen. Zijn ambitie om zo veel mogelijk jongeren te bereiken is bewonderenswaardig.

Toonbeeld van mediawijsheid

De drie prijzen zijn bedoeld als steun in de rug om projecten bekender te maken en de bevindingen ervan te delen. “De prijzen zijn echt een toonbeeld hoe je mediawijsheid in de breedte kunt aanpakken op een creatieve, unieke manier”, aldus Mary. Het eerste project dat de prijs in ontvangst mag nemen is de Nieuwsstudio van de Merkelbachschool. Rayan, leerling van de school, neemt de prijs in ontvangst en legt uit dat de redactie die bestaat uit leerlingen het nieuws maakt. Zelf vindt hij het fotograferen en filmen het leukst, vertelt hij.

Alle prijswinnaars van de Aanmoedigingsprijs op een rij

Slim met Media, het visiespel van Karin Sieders en Yola Hopmans, krijgt ook een prijs. Het is een bordspel voor schoolteams om samen, aan de hand van dilemma’s, na te denken over media en daar vervolgens beleid op te maken. De laatste prijs die wordt uitgereikt, wordt gedeeld door FryskLab en FabLab Zeeland. Het gaat om een andere manier van kennisdeling, er wordt gemaakt en ontworpen, de labs laten de nieuwe rol van bibliotheken zien en het zijn plekken waar kennis en technologie samen komen. Beide labs gaan samenwerken en het prijzengeld wordt gestoken in de makerboxen voor docenten.

» Bekijk hier alle prijswinnaars en gehonoreerde projecten uit de Stimuleringsregeling 2015

Jubileumboek 2005 > 2015 > 2025

Het woord is aan Jan Müller, algemeen directeur Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Hij heeft het voorwoord voor het boek ‘Mediawijsheid 2005 > 2015 > 2025’ geschreven. Hij vertelt dat mediawijsheid continu verandert en dat het onderwerp zich blijft ontwikkelen. De relevantie van het onderwerp blijft bestaan, het is echter een uitdaging voor het netwerk om mee te blijven bewegen. Waar de focus voorheen lag op techniek en op wat er allemaal kan, gaat het nu om een “rijper onderwerp dat de volgende fase is ingegaan”.

“We kijken terug in ‘t boek, maar blikken ook zeker voorruit. Met zoveel mogelijk invalshoeken.” – Jan Müller

Hij herkent in het boek twee stromingen: pessimistische meningen, die stellen dat media veel te veel bepalen en dat we slaaf zijn van digitale technologieën. En positief gestemden, die zien dat media relevant zijn en waarde toevoegen en die geloven dat er ervaren mediagebruikers ontstaan. Een middengroep is er volgens hem ook. Patti Valkenburg, hoogleraar media aan de UVA, sluit zich daar bij aan. Zij ontvangt van Jan Müller het eerste exemplaar en vervolgt dat de waarheid inderdaad in het midden ligt. Persoonlijke en omgevingsfactoren beïnvloeden volgens haar het individu en ook de omgang met media. Technologieën kunnen leerresultaten verhogen, geeft Patti Valkenburg als voorbeeld, maar wel als er een volwassene bij is. Door de opkomst van media zijn mensen niet alleen ontvangers, maar ook makers en zenders. Daardoor verandert de rol van opvoeders. Media zijn onlosmakelijk verbonden met het leven. Het gaat er niet meer om wat via de media bij jongeren komt, maar wat jongeren er vervolgens mee doen. Dat is een verschuivende rol en daar ligt een gezamenlijke uitdaging.

Jan Müller, algemeen directeur Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, reikt het eerste exemplaar van het jubileumboek uit aan Patti Valkenburg, hoogleraar media aan de UVA

21 interviews

Het boek bestaat onder andere uit 21 interviews met mensen die een visie hebben op onderwijs, mediawijsheid en technologie. “Alle interviews zijn even verrassend”, vertelt Eva Bosgraaf, een van de auteurs tijdens het slotakkoord van de bijeenkomst. Sonny Mathura, ondernemer, werd geïnterviewd voor het boek. Op de vraag waarom, antwoordt hij: “ik heb een visie op onderwijs, ik schop graag tegen bestaande visies aan. Ik houd ervan om mensen te laten schikken met de ontwikkelingen die er zijn of die gaan komen”.

“Het is een zinderend boek geworden, dat ons mediawijsheidprofessionals veel stof tot nadenken geeft. En dat was ook precies onze bedoeling.” – Daniel Lechner, schrijver van het jubileumboek

Daniel Lechner voegt toe: “Mediawijsheid wordt vaak neergezet als iets dat je met een paar makkelijke stappen of trucs onder de knie kunt krijgen. Maar daarvoor is de medialisering van de samenleving veel te complex. Nieuwe technologieën zetten onze wereld op de kop. Daar hoort een houding bij van permanente reflexiviteit. Een explosieve mix van verwondering, scepsis en nieuwsgierigheid. Alle 21 stukken in dit boek slepen je daarin mee.”

» Meer informatie + gratis download van het jubileumboek

Jep, het zoontje van auteurs Eva Bosgraaf en Daniël Lechner, mét ballon met het embleem van het boek tijdens de boekpresentatie

Terugblikken, vooruitkijken, analyseren, fantaseren, visies bouwen; het komt allemaal in het boek aan de orde. De conclusie waar het heen gaat, ligt waarschijnlijk in het midden. Maar een ding is wel duidelijk: “dit jaar bestaat het begrip mediawijsheid 10 jaar. De uitdaging ligt in wat er de komende 10 jaar staat te gebeuren. Mediawijsheid is meer dan ooit nodig, daar is iedereen het over eens”, aldus Mary Berkhout. Die niet alleen kan terugkijken op een sterke richting die ze heeft ingezet met Mediawijzer.net, maar ook op een geslaagde viering van 10 jaar mediawijsheid.

Op naar de volgende 10!

Lees ook:
» Jubileumboek: Mediawijsheid 2005 > 2015 > 2025
» Prijzen en speciale vermeldingen Aanmoedigingsprijs en Stimuleringsregeling 2015 projecten bekend!
» Bekijk hier de foto’s van ’10 jaar mediawijsheid: boeklancering en uitreiking aanmoedigingsprijzen’