Op 18 mei, tijdens de jubileumbijeenkomst van Kijkwijzer, werd NICAM-directeur Wim Bekkers geridderd voor het maatschappelijk belang van zijn werk en inzet voor Kijkwijzer. Sinds de oprichting van het NICAM is er op het terrein ‘kinderen en media’ verschrikkelijk veel veranderd, dat moge duidelijk zijn. Er was een smartphone-revolutie. Een tablet-revolutie. En nu barst de virtual reality-revolutie los, zeggen sommige experts. Het belang van het NICAM is nog even groot als vijftien jaar geleden. Misschien zelfs groter. Ik leg je in dit artikel graag uit waarom.

Kijkwijzer waarschuwt ouders en opvoeders tot welke leeftijd een televisieprogramma of film schadelijk kan zijn voor kinderen. Het NICAM (Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media) is verantwoordelijk voor de coördinatie van Kijkwijzer. Kijkwijzer wordt door meer dan 90% van de ouders met jonge kinderen gewaardeerd en gebruikt. Dat allemaal al 15 jaar en het einde is nog niet in zicht – integendeel!

Laat kinderen vloggen en vliegen

Maar eerst even terug naar 2007. Dat was een cruciaal jaar, zo is gebleken. Het was het jaar dat Twitter en Facebook opkwamen, net als de iPhone en Github. In 2007 digitaliseerde werkelijk alles. Alles werd mobiel. De economie kreeg een andere grondslag en een update was nodig. Infrastructuur, regelgeving, financiering – eindeloos veel zaken moesten anders. Een jaar later brak de economische crisis uit, en veel benodigde vernieuwingen konden niet doorgaan. Maar nu we er weer bovenop lijken te komen, groeit het ongeduld. De update is nog steeds gaande, en het kan het bedrijfsleven niet snel genoeg gaan. Zaken moeten veranderen, willen we dat de economie kan groeien.

Er is niks mis met dat economische perspectief en met groei. Het punt is dat dit perspectief ook het gesprek over het thema ‘kinderen en media’ is gaan bepalen. Twee ontwikkelingen getuigen daarvan:

• Lag eerst de focus op een veilig internet voor kinderen, vanaf 2007 ging het steeds meer om het streven naar ‘a better internet’.
• Het draaide lange tijd om bescherming van kinderen online – de afgelopen tien jaar had iedereen steeds meer de mond vol van ‘empowerment’.

Begrijp me goed, een beter internet voor kinderen draait om meer dan alleen veiligheid. Het Concertgebouw brengt nu ook apps voor kinderen uit, en op het digibord kun je een Peter en de Wolf-game spelen en het volledige concert van Prokofjev bekijken, speciaal uitgelegd voor kinderen. Wat een vooruitgang. Ook heel positief: er is meer aandacht voor de mogelijkheden van internet. Laat kinderen creëren, laat ze vloggen, laat ze vliegen. Laat ze hun digitale talenten ontplooien, in plaats van louter oog te hebben voor de gevaren van sociale media.

Bescherming en empowerment gaan hand in hand

Wat echter niet goed is, is de tegenstelling die is gecreëerd. De vraag of je kinderen moet ‘beschermen’ of ‘empoweren’. Alsof het een Eurovisie-wedstrijd is, en je per se op een van de twee moet stemmen. De twaalf punten gaan bijna altijd naar ‘empowerment’.  Dat zien we bijvoorbeeld aan de morele druk die wordt uitgeoefend op het onderwijs. Kinderen moeten leren programmeren en maak er maar een verplicht vak van, anders schiet het niet op met die update van de informatiesamenleving. Anders stokt de economische groei.

In een tijd met zoveel meer schermen en zoveel meer media-inhoud, van apps, video, tot games en user-generated gewelddadige content, is ‘empowerment’ niet genoeg. ‘Bescherming’ alleen is niet genoeg. Ze moeten hand in hand gaan. Het is niet of-of maar en-en.

Nu wordt ‘bescherming’ geframed als iets waar niemand interesse in heeft, of iets dat niet uitvoerbaar is. Bescherming wordt gesymboliseerd door het christelijke internetfilter – geen ouder neemt dat af. Of de smartphone-loze puber – ook dat ziet niemand gebeuren, laat staan dat het een oplossing is. Maar als we ‘bescherming’ (protection) en ‘empowerment’ niet even serieus oppakken, dan verwordt ‘empowerment’ tot een aflaat. It looks good, en het sorteert ongetwijfeld effect, maar het is niet genoeg.

Een nieuwe definitie & het belang van het kind

Net zoals de informatiesamenleving een update nodig heeft, zo is ook de uitspraak ‘bescherming van kinderen tegen schadelijke media-invloeden’ aan een update toe. We moeten dit opnieuw definiëren. Een aantal zaken om rekening mee te houden:

• De afgelopen vijftien jaar zijn we kinderen steeds beter digitaal gaan begrijpen. Er zijn grote verschillen. Denk aan de grote groep buitengewoon kwetsbare kinderen. Zij redden het niet met alleen een vlog van Enzo Knol over mediawijsheid of een extra uitleg op Facebook over privacy.
• Hoe belangrijk het NICAM was en is. De kracht van het NICAM, de kracht van Wim Bekkers, is het vermogen overheid, de industrie en wetenschap te laten samenwerken vanuit een krachtig verhaal: het belang van het kind.

Tot slot

De kernvraag voor mij: hoe beschermen we kinderen die moeilijk te ‘empoweren’ zijn? Hoe kan de Kijkwijzer daaraan bijdragen? En hoe kan dat nog meer in samenwerking met Mediawijzer.net?

Ook de kwetsbare kinderen spelen games die niet zijn geclassificeerd. Ze kijken video’s op YouTube en Netflix, sturen filmpjes door via WhatsApp. Zetten straks hun virtual reality-bril op. In die ingewikkelde nieuwe mediaomgeving zijn deze kwetsbare kinderen – en eigenlijk álle kinderen en hun opvoeders – gebaat bij een krachtig midden, co-regulerend zoals het NICAM. In dat krachtige midden staan niet de economische belangen voorop, maar de belangen van kinderen.