Op dinsdag 15 mei 2018 vond de Mediawijsheid Netwerk Experience (MNX) plaats bij Beeld en Geluid. Het thema van dit jaar: De perfecte wereld!. Kon je er niet bij zijn of wil je nog eens nalezen wat de sprekers over dit onderwerp te vertellen hadden? Mediawijzer.net sprak met Eva Rovers, zij is cultuurhistoricus en biograaf en verzorgde op de #MNX18 de keynote De grote sprong: doe het samen of doe het niet. “Werkelijk iets bereiken of veranderen lukt je niet als je op je eigen eilandje blijft zitten en alleen verdedigt wat voor jou belangrijk is.”

Media zijn niet iets dat ons regeert, maar iets dat wij ter hand moeten nemen, vind jij. Wat voor voordelen heeft deze manier van denken en doen volgens jou?

“Sinds de komst van internet is een oneindige diversiteit aan bronnen, meningen en perspectieven onder handbereik van bijna iedereen gekomen. Maar in plaats van die diversiteit te benutten en onze blik op de wereld en het leven te verruimen, hebben we ons laten verleiden tot een nog sterkere tunnelvisie dan ten tijde van de verzuiling: het is eigenlijk een zelfopgelegde verzuiling. Hoewel we zo’n beetje alle media uit de hele wereld kunnen bereiken, beperken we ons vaak tot wat we al kennen. Bovendien scheppen we met onze clicks, likes en shares onbewust en onbedoeld onze eigen echokamer, waarin informatie een bevestiging is geworden van onze persoonlijke voorkeuren en ons eigen gelijk. Het resultaat is dat mensen het steeds moeilijker vinden om begrip op te brengen voor andere opvattingen of ideeën: iets is waar of niet waar. Meer smaken lijken er niet te zijn, wat leidt tot onbegrip, polarisatie en vervreemding.

Die houding van passieve, eendimensionale informatieconsument zouden we daarom moeten zien te veranderen in die van een nieuwsgierige, kritische, actief naar informatie zoekende burger die van media en technologie meer verwacht dan gemak. Mensen die beseffen dat informatie nooit neutraal is, dat technologie ook schaduwzijden heeft. Dat ze andere standpunten kunnen begrijpen, zonder ze het ermee eens te zijn. Dat voor democratie geen app bestaat en dat diezelfde democratie alleen kan bestaan als zij daar zelf actief aan bijdragen.”

Het is tijd voor protest, en opstand zie jij als iets positiefs. Hoe kunnen we media hiervoor gebruiken?

Bekijk ook Brainwash Talks: Kom in opstand

“Opstand is positief omdat je door in opstand te komen aangeeft dat er een waarde is die je wilt beschermen: je komt niet zozeer in opstand tegen racisme of auto’s in de binnenstad, maar voor gelijke behandeling of schone lucht. Media zijn voor iedere opstand van groot belang: als je je boodschap niet weet te communiceren heeft dat net zoveel effect als wanneer je überhaupt niet in opstand komt. Protesteren is communiceren. Door een bepaald onderwerp onder de aandacht van anderen te brengen, schep je bewustwording en daarmee medestanders. Hoe meer medestanders hoe groter het draagvlak en dus de kans dat je invloed op politiek of bedrijfsleven kunt uitoefenen. Zo vreesden de studenten die een referendum wilden over de Sleepwet dat ze nooit de drempel van 300.000 handtekeningen zouden halen: het onderwerp was voor veel mensen te vaag en onbekend – totdat Arjen Lubach er in zijn programma aandacht aan besteedde en het aantal handtekening explosief toenam. De kern van die boodschap was niet zozeer tegen de Sleepwet, maar voor privacybescherming van burgers: door dat op een heldere en toegankelijke manier uit te leggen, begrepen opeens veel meer mensen welke waarde op het spel stond.”

Voor verandering moeten we dus samenwerken. Hoe ziet dat er in de perfecte wereld uit?

“Verandering bereik je zelden alleen; je hebt weinig slagkracht in je eentje en verzandt vaak in tunnelvisie. Samenwerking daarentegen zorgt voor synergie, omdat je elkaar scherp houdt, motiveert, op ideeën brengt, kritisch bevraagt en verantwoordelijk houdt. Dat is belangrijk als je werkelijk iets wilt bereiken of veranderen. Dat lukt je niet als je op je eigen eilandje blijft zitten en alleen verdedigt wat voor jou belangrijk is. De kans is groot dat je telkens opnieuw het wiel uitvindt, en waarschijnlijk ook niet het beste wiel voor de wagen die je in gedachten had. Samenwerking dwingt je om over je eigen schaduw heen te springen, om verder te kijken dan je directe eigenbelang en het grotere geheel te zien.

In de perfecte wereld is samenwerking een systeem waarin afzonderlijke leden elkaar niet als concurrenten beschouwen, maar als medebeheerders en –ontwikkelaars. Een mooi voorbeeld is Wikipedia, waar leden collectief afspraken maken, overleggen, allemaal wat bijdragen, allemaal voordeel hebben, maar ook allemaal verantwoordelijkheid hebben – zonder tussenkomst van een overheid of de markt.”

Hoe ziet jouw droomwereld eruit als het gaat om mediawijsheid?

“In mijn droomwereld krijgen kinderen vanaf de lagere school niet alleen les in mediawijsheid, maar ook in psychologie en filosofie. Die twee vakken zijn een essentiële aanvulling, omdat naast een kritische houding ook empathische vermogens en psychologisch inzicht van groot belang zijn om in een gemedialiseerde wereld zelf menselijk te blijven en ook anderen als zodanig te blijven zien. Filosofie wakkert nieuwsgierigheid en openheid van geest aan, wat van belang is om media en technologie te blijven bevragen en nooit als vanzelfsprekende krachten te beschouwen. Bovendien leert filosofie je om morele afwegingen maken, wat essentieel is in een wereld waarin steeds meer besluiten aan algoritmes worden overgelaten.”

Van welk toekomstscenario zou je wakker liggen?

“Ik zou wakker liggen van een volstrekt ‘geoptimaliseerde’ toekomst waarin alle besluiten overgelaten worden aan technologie, omdat die neutraal zou zijn. De kennis die dan via media wordt doorgegeven zal zo vanzelfsprekend zijn dat niemand nog de moeite zal nemen om zelf na te denken. In zo’n toekomst is alles gemiddeld en is er geen ruimte meer voor creativiteit, voor kritische geluiden. Zonder de rebelse manier van denken, zal er geen vooruitgang zijn. Of om met Oscar Wilde te spreken: ‘It is through disobedience that progress has been made, through disobedience and through rebellion.’ Zonder rebellen hadden vrouwen nog steeds geen stemrecht gehad, zou er nog altijd slavernij zijn. Wie vooruitgang koestert, koestert rebelse denkers.”

» Lees ook de #MNX18 interviews met Eppo van Nispen tot Sevenaer, Mark Deuze en Yasmina Aboutaleb
» Lees het uitgebreide verslag van de dag