De afgelopen jaren is het steeds vanzelfsprekender geworden dat ook mensen met een verstandelijke beperking online actief zijn. Zelfstandig, met hulp van een aangepaste tool of iemand die daarin ondersteunt. Het online gedrag en de hulpvragen verschillen per persoon en begeleiden vraagt dus maatwerk. Net als een stappenplan bij het leren koken, de dagelijkse routine, het uitvragen van hulpvragen bij een intake en een locatieplan met de benodigde handvatten vraagt ook mediaondersteuning een methodisch plan van een team. De afgelopen jaren kwamen we nog weg met het blussen van online brandjes, maar met de opkomst van 5G, VR-brillen en een steeds meer digitaliserende wereld, ontkomen we niet meer aan een pedagogisch mediabeleid. Nog niet overtuigd? Hier zijn 8 andere redenen om snel aan de slag te gaan op je locatie.

Dit blogartikel is een bewerking van de workshop ‘Help! Mijn cliënt gaat online’ die Sonja Heijkamp namens Netwerk Mediawijsheid verzorgde op het Lestival Digivaardig in de zorg op 25 november 2019. Liever beluisteren? Sonja heeft haar verhaal ook als podcast ingesproken.

1. E-Inclusie

Ook mensen met een verstandelijke beperking willen online mee kunnen doen. Internet en sociale media zijn niet altijd even makkelijk om te bedienen, en online kan het lastig te doorzien zijn wat de ander bedoelt met die ene emoji. Een betrokken begeleider, vriend of verwant kan net dat steuntje geven om te durven vloggen of die ene tweet toch maar niet te sturen. Gelukkig gaat er veel goed online en zijn er flink wat mensen met een beperking zeer actief en vaardig. Om deze mediakanjers eens een flinke positieve boost te geven, zijn er de Special Media Awards van Amerpoort en hebben we nu een minister van Gehandicaptenzaken, Rick Brink, die zich ook inzet voor e-inclusie.

2. Generatie Alpha komt eraan

Kinderen geboren na 2010. Ze weten niet beter dan dat internet bestaat en dat hun ouders vaak gebruikmaken van een mobiele telefoon of tablet. Ze leven online en kennen geen wereld zonder internet. Deze generatie komt eraan in de zorg. Als je deze groep wilt kunnen blijven begeleiden, is het goed om hun leefwereld te begrijpen. Zorg dat je weet welke apps ze gebruiken, welke taal ze online spreken en wat ze online zien op hun kanalen. Maar ook waarom er irritatie is als YouTube iets in de voorwaarden wijzigt. Goed om zelf eens na te gaan wat je van bepaalde zaken vindt en hoe je je daarover uit tegen je cliënten. Uit je vooral je ongenoegen, enorme positiviteit of stel je ook weleens vragen om de ander aan het denken te zetten? Zorg dat zij jou bijpraten over internet en sociale media.

3. Preventief i.p.v. brandjes blussen

Hoe vaak kom je pas in actie als het online leed van je cliënt al geschied is? Is dat erg? Of was het nodig om ervan te leren? Het is prettig om eens met je team samen stil te staan bij wat cliënten online meemaken en welke invloed dit op jullie werkzaamheden heeft. Neem jullie begeleidingsstijl en methodiek over dit onderwerp eens onder de loep. Zou het prettig zijn om op voorhand al een plan te maken hoe je gaat reageren als er iets gebeurt? Zou een mediabeleid en aanpak kunnen voorkomen dat het misgaat? Lees op de site van Slachtofferwijzer waar je terechtkunt met vragen.

4. Privacywet

Met de komst van de nieuwe privacywet ben je beter beschermd als het gaat om jouw persoonsgegevens. Niet iedereen mag zomaar aan de haal gaan met jouw gegevens. En wat voor jou geldt, geldt ook voor jouw cliënten en hun verwanten. Extra opletten dus waar je iets naartoe mailt en in welk dossier je wat schijft. Ook mag je niet zomaar meer wat informatie doorgeven aan een andere organisatie. De grootste impact is misschien wel dat er volgens de nieuwe privacywet geen gebruik meer gemaakt mag worden van communicatietools als Facebook en WhatsApp bij het communiceren met cliënten en verwanten. Niet omdat het niet leuk of handig is, maar omdat je volgens de privacywet afspraken moet kunnen maken met het bedrijf dat jouw content opslaat. En de content moet in Nederland worden opgeslagen. Zoals je weet valt er met Facebook en WhatsApp (dat ook van Facebook is) geen echte afspraken te maken en staan hun servers niet in Nederland. Gelukkig zijn er goede alternatieven. De privacymedewerker binnen jouw organisatie kan je hier verder mee helpen.

5. Wet zorg en dwang

Vanaf 2020 treedt de nieuwe wet zorg en dwang in werking. Het uitschakelen van wifi, het vlogverbod en het innemen van mobieltjes of iPad kan nu echt niet meer zonder dat hier goed over is nagedacht, er overleg is geweest en het vastgelegd is in het zorgplan met ieders goedkeuring. Goed om dus eens met collega’s kritisch te kijken naar de maatregelen rond mobieltjes, spelcomputers en wifi die, met de beste bedoelingen, eerder genomen zijn.

Wet zorg en dwang artikel 15: ´De ontnomen voorwerpen worden voor cliënt bewaard, voor zover dit niet in strijd is met enig wettelijk voorschrift. Aan cliënt of zijn vertegenwoordiger wordt een bewijs van ontvangst verstrekt, waarin de voorwerpen die in bewaring zijn genomen zijn omschreven’.

Wet zorg en dwang artikel 51a

Hoe is goed om altijd af te wegen of je veiligheid of vrijheid vooropstelt bij een client. Zorg dat je op de hoogte bent van de online gevaren. Bespreek samen met de gedragskundige of orthopedagoog welke risico’s een cliënt loopt en of die aanvaardbaar zijn. Wil je meer lezen over veiligheid versus vrijheid, lees dan ook eens deze artikelen:
‘In Dialoog over vrijheid en veiligheid: stabiele teams zijn een voorwaarde’ (VGN.nl)
‘Hoe vrijheidsberperkingen terug te dringen? Grens tussen vrijheid en veiligheid’ (Boardroomzorg.nl)

Lees meer over de nieuwe wet op de website van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

6. Nieuwe CAO

In de nieuwe CAO is het recht op onbereikbaarheid opgenomen. Buiten werktijd heb je het recht om met rust gelaten te worden door je werkgever en collega’s. Geen mail, geen appjes of dm’s op je vrije dag. Hoe handig het thuiswerken en de groepsapp ook zijn, je zal opnieuw met collega’s om de tafel moeten over hoe dit recht straks in de praktijk zal moeten gaan werken.

De Volkskrant

7. Online agressie neemt toe

Ongewenst opgenomen worden op beeld of geluid. Je naam op Twitter, je hoofd in een meme met kwetsende teksten. In het onderwijs speelt dit fenomeen al langer. In de zorg merken begeleiders en jeugdzorgwerkers een toename van online agressie. Doe je wel of geen aangifte als het je overkomt? Het bespreken ervan met collega’s is belangrijk, en samen een plan maken wat je kunt doen als het je overkomt, ook. De handreiking Online Agressie van Jeugdzorg Werkt en de checklist van Hendrien Kaal over wel of geen aangifte doen kunnen hierbij helpen.

8. Eigen werk digitaler

De laatste keer dat je een rapportage met de hand schreef, is alweer even geleden. Medicatie aftekenen, solliciteren, afspraken maken, je uren invoeren, roosteren, de vergadering voorbereiden en de financiën inboeken: zelden gaat het meer met papier en pen. Ook het zorgplan en de dagplanner van de cliënt worden steeds digitaler. Dan hebben we het nog niet eens gehad over de domotica en robotica die ook vaker op woongroepen zullen worden ingezet om de zelfstandigheid van iemand te vergroten. Voor sommigen kan het niet snel genoeg gaan, voor anderen is het een reden om de zorg te verlaten. Zelf aan de slag met je digitale vaardigheden kan gemakkelijk via de website Digivaardig in de zorg.

Genoeg redenen om samen met je team te starten met het maken van een mediabeleid. Gericht op jullie eigen praktijk en met de wetenschap van nu.

Sonja heeft haar artikel ook als podcast ingesproken. Je kunt hem hier beluisteren.

Meer mediawijsheid & LVB:

» Onderteken het manifest: Ook jongeren met een licht verstandelijke beperking hebben recht op een leuk online leven
» #MediaDiamant & LVB: “Spelenderwijs leren werkt beter dan ‘dit moet je niet doen’”
» Vloggen met een beperking: hoe ga je hiermee om?