In de maand april vragen Kennisnet en Mijn Kind Online extra aandacht voor het thema online privacy. Daarmee willen ze scholen motiveren om actief een beleid te vormen op dit onderwerp. Startpunt daarbij is niet het juridische begrip privacy, maar het fundamentele recht om zélf te mogen bepalen welke data van ons wordt verzameld, wie wat van ons weet en wie toegang tot die data heeft. Want wie heeft, in een wereld waarin we alles met elkaar delen, het recht om te beslissen over de privacy van een ander? Ik vroeg het Remco Pijpers, expert op het gebied van kinderen en nieuwe media.
Privacy: plicht of recht?
Als het op privacy aankomt, beperken de meeste scholen zich tot de minimale, wettelijk verplichte vraag om toestemming van ouders volgens de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP). Als ouders deze toestemming eenmaal hebben gegeven, is er juridisch gezien niets dat de school belemmert om foto’s van leerlingen online te plaatsen. Het probleem is echter dat ouders zich onvoldoende realiseren wat de consequenties zijn van hun toestemming.
Privacy wordt vaak gezien als een juridisch begrip, maar eigenlijk is privacy een fundamenteel onderdeel van wie je bent. Je eigen gedachten, je gevoelens, je verlangens. Ze zijn onderdeel van het recht om jezelf te mogen zijn.
Waarom hebben we privacy nodig?
Remco Pijpers legt uit: “Je kunt onmogelijk jezelf zijn, jezelf ontwikkelen, zonder ruimte waarin je dingen voor jezelf kunt houden. School en ouders hebben de gezamenlijke plicht om kinderen een veilige omgeving te bieden. Dat betekent dat je kinderen de ruimte moet geven om zichzelf te kunnen zijn, zonder dat anderen daar iets van vinden.”
Welke verantwoordelijk hebben scholen daarin?
Scholen, BSO’s en andere vormen van kinderopvang maken steeds vaker gebruik van de mogelijkheden die blogs en sociale media, zoals Twitter en Facebook, bieden. Begrijpelijk, want ouders vinden het leuk om te zien wat hun kinderen meemaken op school. Van schoolreisje tot werkjes binnen het thema lente of feestdagen. Sociale media zijn uitstekende instrumenten om de school te kunnen profileren en communicatie met de ouders te verbeteren.
Is het principieel onjuist om te beslissen over de privacy van een ander?
Maar waar zijn de rechten van de leerlingen gebleven? Een foto van een kind biedt veel persoonlijke informatie. In hoeverre heeft de school nagedacht over de gevolgen van het online plaatsen van die foto’s? Is het niet principieel onjuist om te beslissen over de privacy van een ander?
Zorgvuldigheid en regie zijn de sleutelwoorden
Remco Pijpers: “In het privacyvraagstuk zijn zorgvuldigheid en regie de belangrijkste woorden. Wie zijn wij om te bepalen wat er over een ander online staat? Om te bepalen hoe een ander over 10 jaar nog gevonden wil worden via zoekmachines? Nu is het misschien leuk om een 6-jarige gek te zien doen tijdens een schooloptreden op YouTube, maar wat zeggen klasgenoten straks over dat filmpje? En nog belangrijk, wat vindt de 6-jarige er zelf van over pakweg 10 jaar? Iedereen heeft het recht om zelf de online regie in handen te hebben. Door nu een foto of filmpje online te zetten, ontneem je iemand dat recht. En dat kun je nooit meer terugdraaien.”
» Lees ook de blog Kinderen hebben geen recht op online privacy
» Lees ook de blog Digitale voetafdruk van baby’s en peuters
Hij vervolgt: “Daarom vragen wij scholen om stil te staan bij het recht op privacy dat leerlingen hebben. En daar over na te denken wanneer beeldmateriaal wordt gedeeld via internet, of het nou via de schoolsite is of via Facebook.”
Kan het kwaad, het delen van foto’s?
Scholen en ouders die voorbij gaan aan dit principiële argument, geven vaak als tegenargument dat het om onschuldige foto’s gaat. “Maar”, zegt Pijpers, “ook daar stel ik dezelfde vraag: Wie bepaalt dat? De school, de ouders, het kind? Technieken als gezichtsherkenning gaan razendsnel, taggen is allang niet meer nodig. Het punt met privacy is dat het meestal pas wordt gevoeld als er iets misgaat.”
Hoe maak je als school beleid?
Het begint met overleg. In eerste instantie met collega’s onder elkaar. Leg daarbij onderstaande vragen op tafel.
- Hoe zetten we sociale media onderwijskundig in?
- Hoe zetten we sociale media communicatief in?
- Is het aan ons om te beslissen hoe iemand over 10 jaar online te vinden is?
- Welke verantwoordelijkheid zijn wij bereid te nemen in de bescherming van de privacy van onze leerlingen?
- Wat delen we met wie?
- Doet het ertoe of het een onschuldige foto is?
- Doet het ertoe of ouders en leerlingen zelf wel foto’s online delen?
- Vragen we eenmalig om juridische toestemming of doen we dat jaarlijks opnieuw?
Om scholen te helpen bij het maken van beleid op dit gebied hebben Kennisnet en Mijn Kind Online een serie tools ontwikkeld, zoals de nieuwe brochure ‘Kinderen en online privacy’.
Wat moeten leerlingen zelf weten over privacy?
De volgende stap is om met leerlingen zelf in gesprek te gaan. Geef kinderen daarbij vooral voldoende ruimte voor hun eigen verhaal. Leer ze filosoferen; nadenken over vragen waarop geen eenduidig antwoord is. Leer ze hun mening te onderbouwen met argumenten. Daarmee geef je ze de ruimte om te ontdekken wie ze zijn, maak je ze bewust en werken ze aan hun zelfvertrouwen.
Stel ze bijvoorbeeld eens deze vragen:
- Stel dat je WhatsApp of sms’jes worden gehackt en al je gesprekken dreigen online te komen staan, zichtbaar voor iedereen. Je krijgt nog een laatste kans om het tegen te houden. Zijn er dingen die dan absoluut niet bekend mogen worden?
- Google je jezelf weleens? Wat kom je tegen? Hoe voelt dat? Zou je het willen veranderen?
- Is er verschil tussen iets online en offline vertellen? Wat zou je liever offline vertellen?
- Is er een verschil tussen een persoonlijke belediging of een belediging op Facebook / Whatsapp?
- Zijn je vrienden online hetzelfde als offline?
- Gmail en Facebook zijn gratis. Veel apps ook. In ruil daarvoor verkopen de makers jouw gegevens aan commerciële partijen. Wat vind je daarvan? Zou je ervoor betalen om dat te stoppen?
- Mogen je ouders alles over jou op Facebook zetten, of moeten ze eerst toestemming aan je vragen?
- Wat zou je je eigen kinderen leren over privacy op internet, als je later zelf vader of moeder bent?
Gezocht: inspiratie!
Genoeg food for thought dus. Wat denk jij: wel of geen foto’s delen? En welke voorbeelden ken jij van bewust mediagebruik? Heb je tips of ken je scholen aan wie we een voorbeeld moeten nemen? Inspireer ons!
Reacties 1
Zeker food for thought, maar laten we eerlijk zijn: het onderwijs loopt op het gebied van social media en alles wat daarmee te maken heeft schromelijk achter. Bij de vorige basisschool van mijn zoon werd er zelfs met een “opt-out” gewerkt v.w.b. het plaatsen van foto’s op een openbaar (!) toegankelijke website. Wel hanteerden ze de stelregel dat er geen leerlingen alleen op foto’s mochten staan, maar de communicatie hierover naar de ouders die bijvoorbeeld klassenpagina’s bijhielden stond nog in de kinderschoenen.
Op de huidige basisschool van mijn zoontje hebben alle kinderen een “contract” moeten ondertekenen om hen bewust te maken met hoe er met social media binnen de school omgegaan dient te worden.
Ben het grotendeels eens met Remco Pijpers. Wat me echter verbaast is dat hij het over de afzonderlijke partijen (ouders óf scholen óf kinderen) heeft als het gaat om de regels op social media. Naar mijn idee zou een tripartite samenwerking tot het beste resultaat leiden. Social Media kent geen nou eenmaal geen grenzen. ;-)
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.