In de Agenda Digitale Stad 2023-2026 deelt de gemeente Amsterdam haar visie en beleid op het gebied van mediawijsheid, digitale inclusie en weerbaarheid. Hiermee werkt de gemeente aan een inclusief, veilig en innovatief digitaal Amsterdam. Binnen dit project wordt speciale aandacht besteed aan de online omgeving van jongeren. Anouk Wieleman, senior projectleider Online Leefwereld Jongeren bij de gemeente Amsterdam, vertelt hoe deze plannen er precies uitzien.

Agenda Digitale Stad

Een belangrijk thema binnen de agenda is een gezonde en veilige online omgeving voor jongeren. Het doel is niet alleen bescherming, maar ook het vergroten van de digitale weerbaarheid. De online leefwereld biedt jongeren volop mogelijkheden om te communiceren, leren, groeien, geïnspireerd te raken en verbonden te blijven, wat hun algehele ontwikkeling en welzijn bevordert. Maar de negatieve effecten van de online leefwereld worden ook steeds duidelijker. De leefwereld heeft bijvoorbeeld negatieve effecten op de veiligheid (bijv. cyberpesten, cyberbedrog, sextortion, etc.) en gezondheid (bijv. concentratievermogen, fysiek- en mentaal welzijn) van jongeren. 

Kortom, de online leefwereld behelst veel en diverse thema’s. Daarom besteden we binnen de gemeentelijke organisatie met verschillende directies aandacht aan dit onderwerp. Centraal staat hierbij het tegengaan van negatieve effecten en het versterken van de online weerbaarheid van jongeren en hun omgeving. Het bevorderen van mediawijsheid is overigens niet alleen een lokale kwestie. In een brief aan de Tweede Kamer, voorafgaand aan een rondetafelgesprek over online kinderrechten, luidde het Amsterdamse college onlangs nog de noodklok en riep Den Haag op om met stappen te komen om de online leefomgeving van jongeren veiliger te maken. 

Programma Online Leefwereld Jongeren

Met het programma Online Leefwereld Jongeren volgt de gemeente Amsterdam de ontwikkelingen in de online leefomgeving van jongeren en speelt hierop in door o.a.: 

1. Beter aan te sluiten op de online leefwereld van jongeren in communicatie en beleid
2. In te zetten op preventie, het voorkomen van negatieve effecten van de online leefwereld van jongeren, en te zorgen voor hulp als het misgaat
3. Co-design met jongeren en andere stakeholders (jongerenwerkers, docenten, ouders, etc.)
4. In te zetten op betere (inter)nationale wet- en regelgeving 
5. In te zetten op kennisbevordering onder professionals.  

Een aantal initiatieven uit het programma: Ontwerplab Connect

Het creëren van een veilige en gezonde online leefomgeving vereist een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Sociale mediaplatformen, opvoeders, leraren en jongerenwerkers spelen hierin een belangrijke rol. Maar ook jongeren zelf moeten betrokken worden bij het ontwerpen van maatregelen en interventies. Daarom heeft de gemeente Amsterdam ontwerplab Connect opgezet, dat met jonge Amsterdammers (8-23 jaar) en hun omgeving vraagstukken en uitdagingen van de online leefwereld oppakt. Binnen het project ATTACHED heeft Connect via co-designsessies met jongeren gezocht naar oplossingen en ideeën over het gebruik van sociale media en smartphones. Deze resultaten zijn vastgelegd in de publicatie ATTACHED: een manifest voor een gezondere digitale jeugd. Naast verhalen van jongeren en inzichten van experts, vind je ook concrete voorstellen om sociale mediaplatformen leuker en minder schadelijk te maken.

Bevorderen digitale geletterdheid en weerbaarheid

De gemeente Amsterdam zet in op het bevorderen van digitale geletterdheid en het vergroten van de digitale weerbaarheid. Dit gebeurd onder andere door het ondersteunen en faciliteren van initiatieven die bijdragen aan deze ambitie. Eén van die initiatieven is het aanbieden van een gratis jaarabonnement op ChatLicense voor Amsterdamse kinderen in groep 8 en hun ouders. Via een wetenschappelijk onderbouwde leermethode ontdekken kinderen in een educatieve game meer over belangrijke onderwerpen zoals chatten, gamen en sociale media. Ouders vinden op één plek informatie over de online ervaringen van hun kinderen en krijgen inzicht in populaire apps met een gids die de voor- en nadelen belicht. Kom je uit gemeente Amsterdam en heb je deze actie gemist, neem dan contact met op via connectlab@amsterdam.nl ovv Chatlicense dan ontvang je een actiecode. Deze actie loopt nog tot 31 dec 2024.

Samen met de Openbare Bibliotheek Amsterdam, Codam en de Sofronie foundation wordt TUMO Center for Creative Technologies als driejarige pilot naar Amsterdam Zuidoost gehaald. Het TUMO is een innovatief en toegankelijk naschools onderwijsprogramma. Jongeren tussen de 12 en 18 jaar komen na schooltijd en gedurende vakanties in aanraking met de nieuwste technologieën en vaardigheden voor de toekomst, als aanvulling op het reguliere schoolprogramma. TUMO heeft als doel om jongeren ongeacht opleidingsniveau of sociaaleconomische achtergrond in aanraking te brengen met de nieuwste technologieën. Hier wordt actief op gestuurd door de samenwerking aan te gaan met scholen en jongerenwerkers. Onderzoek naar de impact van het programma laat zien dat jongeren die deel hebben genomen aan TUMO digitaal bewuster zijn en 30% meer kans hebben om voor een vervolgopleiding te kiezen in technologie, media of design. TUMO start in 2025 en wordt onderdeel van de programmering van de openbare bibliotheek Amsterdam.

Tegengaan negatieve impact van de online leefwereld

De gemeente Amsterdam werkt niet alleen aan het versterken van de online weerbaarheid, maar ook aan het aanpakken van de risico’s die de online leefwereld met zich mee kan brengen. Voor jongeren kan de impact hiervan groot zijn, met mogelijke gevolgen voor hun veiligheid, gezondheid, schoolprestaties en financiële zekerheid. Om jongeren te ondersteunen heeft de gemeente onlangs de nationale campagne van Helpwanted extra ondersteund, waardoor het meldpunt nu beter zichtbaar is in Amsterdam. Helpwanted is het officiële nationale meldpunt voor slachtoffers van online (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. Deze organisatie biedt slachtoffers praktische hulp, bijvoorbeeld door het verwijderen van naaktbeelden van sociale media platformen. Ook bieden ze slachtoffers een luisterend oor en verwijzen zij door naar professionele hulp als dat nodig is. 

Kennisbevordering en netwerkversteviging

Daarnaast investeert de gemeente Amsterdam  in kennisbevordering over de online leefwereld onder professionals. Met Samen voor Jongeren Amsterdam (SVJA), het samenwerkingsverband tussen jongerenwerk- en straathoekwerkorganisaties in Amsterdam en Weesp, ontwikkelt de gemeente een Jongerenmonitor. Jongeren tussen de 12 en 27 jaar werken samen met SVJA om de huidige trends in hun online leefwereld in kaart te brengen in deze monitor. Deze Online Jongerenmonitor is bedoeld voor diverse professionals die met jongeren werken, zoals jongerenwerkers, straathoekwerkers, projectleiders jeugd en veiligheid, scholen, ambtenaren en jeugdhulporganisaties. Het biedt inzicht in online trends en kan worden ingezet ter kennisdeling, om vroegtijdige ontwikkelingen te signaleren. Ook kan het dienen als input voor activiteiten voor jongeren en voor overleg met netwerkpartners bij urgente ontwikkelingen. Professionals kunnen hun ervaringen en inzichten delen in de Online Jongerenmonitor-LinkedIngroep. 

Meer weten?

Gemeente Amsterdam werkt hard aan een inclusief, veilig, gezond en innovatief digitaal Amsterdam voor jongeren. Wil je meer weten? Kijk dan op: Programma Online Leefwereld Jongeren – Innovatie  of neem contact op via: connectlab@amsterdam.nl.

• Zo maakt Edux samen met de Gemeente Eindhoven werk van Digitale weerbaarheid
• 5 tips hoe je als jeugdwerker bewust aan de slag kan met mediawijsheid
• Leerlingen veilig online: ‘Op internet is alles. En internet is niet neutraal’