De allereerste tweet op Twitter, Bored Apes of je eigen digitale kunstwerk; je kunt er tegenwoordig goud geld mee verdienen, maar net zo goed grote verliezen mee lijden. Dat komt door de opkomst van NFT’s, Non-Fungible Tokens. Deze vorm van digitaal bezit roept veel vragen op en leidt tot grote zorgen. Wat zijn NFT’s eigenlijk? Wat is hun aantrekkingskracht? En wat zijn de kansen en risico’s voor gebruikers? In deze Bitefile zet Bitescience de feiten op een rij.

In opdracht van Netwerk Mediawijsheid analyseert Bitescience het meest recente en relevante wetenschappelijke onderzoek naar mediawijsheid-thema’s. Het thema waar in deze Bitefile aandacht aan wordt besteed is NFT’s, Non-Fungible Tokens. Er is nog weinig wetenschappelijk onderzoek naar dit nieuwe fenomeen. Daarom besteden we in deze Bitefile aandacht aan wat wél al weten, op basis van wetenschappelijke literatuur en andere internationale informatiebronnen. Ook bespreken we de belangrijkste mediawijze vragen voor de toekomst. Bekijk hier ook de andere thema’s

Wat is een NFT

Een NFT is een Non-Fungible Token, een niet-inwisselbaar, onvervangbaar digitaal eigendomsbewijs. Dit digitale certificaat kan gekoppeld worden aan een digitaal object (zoals een afbeelding, digitale verzamelobjecten en in-game items) en wordt geregistreerd in een blockchain (een openbare database). Daarmee kan iedereen zien wie het in bezit heeft. Je kunt een NFT kopen met cryptovaluta zoals de Bitcoin en Ethereum. NFT’s zijn dus echt onderdeel van de nieuwe financiële wereld, waar een hoop nieuwe technologie achter zit.

Hoe worden NFT’s gebruikt?

De eerste NFT werd al in 2014 verkocht, maar het werd pas populair bij het grote publiek in 2021, toen een reeks NFT’s voor recordbedragen werden geveild. Toen werd het digitale kunstwerk “Everydays: the First 5000 Days” verkocht voor 69 miljoen dollar. Een week later werd de allereerste tweet van Twitter-oprichter Jack Dorsey als NFT verkocht voor ruim 2,9 miljoen dollar. Verder zie je toepassingen in de kunstwereld, in games en marketing:

• De oorspronkelijke bedoeling achter de NFT-technologie is om kunstenaars en makers controle te geven over hun digitale kunstwerken. Zodat zij die gemakkelijk kunnen verkopen en beschermen. Dat zou bijvoorbeeld ongewenste toe-eigening (appropriation) tegengaan, waarbij kunstenaars zich inspireren op het werk van anderen zonder dat op de juiste manier te vermelden.
• NFT’s dringen steeds meer door in de dagelijkse populaire cultuur, zo biedt het Amerikaanse ‘NBA Top Shot Platform’ sportheldenplaatjes, die met NFT’s kunnen worden verzameld en verruild. En zijn de populaire bored ape-NFT’s van de Bored Apes Yachtclub te zien in videoclips van Snoopdog en Eminem.
• Vooral in de gamewereld zijn al vele toepassingen te zien. In breeding games kunnen gebruikers zelf huisdieren fokken en erin handelen door middel van NFT’s. In andere games worden NFT’s gekoppeld aan game-attributen zoals digitale wapens en skins. Daarmee hebben gebruikers meer controle over hun in-game aankopen en creaties. Een steeds vaker gehoorde term is ‘play-to-earn’-games, waarbij het spelend geld verdienen een belangrijke drijfveer is voor gebruikers. Dit is ook een verklaring voor de razendsnel gestegen populariteit van deze games.

Wat is de aantrekkingskracht van NFT’s?

• NFT’s zijn zeer toegankelijk: er zijn vrijwel geen beperkingen voor gebruik. Zodra je je hebt geregistreerd, kun je je digitale object uploaden en daar een digitaal eigendomsbewijs voor aanmaken (tokeniseren).
• NFT’s worden gezien als een interessante investering waarmee je veel geld kunt verdienen. Een aantal miljoenenverkopen, zoals de eerste tweet en de Bored Apes Yacht Club, kregen veel media-aandacht. Daardoor werd dit beeld versterkt.
• In het maatschappelijke debat wordt vaak aangenomen dat de aantrekkingskracht van NFT’s vooral voor jongeren opgaat. De redenen die daarbij worden genoemd zijn vergelijkbaar voor jonge kunstenaars en jonge handelaars: het afwijken van oude tradities (de traditionele kunstwereld en financiële wereld), de spannende mogelijkheden (de artistieke mogelijkheden, de sensatie van cryptovaluta) en de vrijheid door het gebrek aan regelgeving.
• Er is nog te weinig wetenschappelijk onderzoek om te weten of die aanname klopt. Uit het enige bij ons bekende onderzoek onder jongeren, een enquête onder zo’n 400 Turkse studenten, bleken de jongeren redelijk bekend met NFT’s. Ruim de helft van de studenten wist dat NFT’s bestonden. Een derde vond blockchaintechnologie, cryptovaluta en NFT’s betrouwbaar. Bijna een derde maakte actief gebruik van cryptovaluta en zo’n zes proces handelde in NFT-kunst.

Wat zijn de risico’s van NFT’s voor gebruikers?

• De NFT-hype wordt voortdurend versterkt door nieuwsberichten en sociale media influencers die hun NFT-successen delen. De meeste mensen die NFT’s maken of verhandelen, maken echter nooit winst.
• De NFT-markt is wankel: op de eerste tweet werd een jaar na de miljoenenverkoop nog slechts een tiende van het bedrag geboden. Na een reeks recordverkopen in 2021 stortte de cryptomarkt in 2022 in. De NFT-handel is net zo riskant als gokken, doordat er bijna geen richtlijnen, relevante wetgeving of consumentenbescherming is.
• Ook NFT’s in games brengen risico’s met zich mee, zeker voor gokgevoelige spelers. Daarnaast rijst de meer morele vraag over wat het betekent als geld verdienen een belangrijke drijfveer is voor het spelen. Onderzoekers uit Amerika laten zien dat games zoals NBA Top Shot – die wordt beschreven als een plaats voor verzamelen, plezier en fandom – vaker worden bepaald door financiële belangen en strategische berekeningen.
• Makers en kopers van NFT’s dragen (onbewust) bij aan klimaatschade, omdat de technologie erachter veel stroom en ruimte kost. Naar schatting is de CO2-uitstoot van de voor NFT’s veelgebruikte cryptovaluta Ethereum ongeveer 20 ktCO2 per dag uit, vergelijkbaar met die van 2 á 3 kolencentrales.
• Er is nog maar weinig bekend over de technologische en juridische structuur en de complexiteiten achter de NFT-markt. Tegenover de miljoenenwinsten staan miljoenenverliezen. En onder juristen is veel discussie rond de eigendomsrechten en welke bestaande wetgeving van toepassing is.
• Er is een risico op netwerkaanvallen waarbij een kwaadwillende aanvaller een server onbereikbaar maakt. Je kunt dan niet meer bij je NFT. Dit risico wordt enigszins verkleind door de huidige blockchaintechnologie, maar er wordt gewerkt aan verbeteringen om dit te voorkomen.
• Er zijn grote veiligheidsrisico’s in de NFT-handel, waarbij hackers handig gebruik maken van de snel veranderende technologie en de onwetendheid van makers en kopers. Gelukkig zijn er manieren om die risico’s te verkleinen.

Vijf tips om misbruik te voorkomen

Een internationale groep wetenschappers van Chinese, Australische en Britse universiteiten deed een risico-analyse van NFT’s. Zij geven enkele praktische tips om de veiligheidsrisico’s te verkleinen:

1. Zorg voor een goed ontworpen slim contract met een formele verificatie
   Dat verkleint de kans dat een betrokkene zich voordoet als een ander (spoofen) en daardoor de toegangssleutel kan bemachtigen. Ook kan het voorkomen dat iemand zich meer machtigingen toe-eigent dan afgesproken. Spoofing is een risico, omdat de authenticiteit van NFT’s nauw verbonden is met de persoon die de toegangssleutels bezit.
2. Zorg dat het contract goed privacy-beveiligd is
   Hiermee verklein je de kans dat informatie ongewenst openbaar wordt gemaakt en in verkeerde handen valt
3. Gebruik meerdere handtekeningen van de betrokkenen op het slimme contract
   Dat verkleint het risico dat een van de partijen de overeenkomst weerlegt.
4. Verstuur bij het verhandelen van NFT’s zowel de originele metadata als de gecodeerde data (hash)
   Dit verkleint de kans dat de NFT-gegevens met kwade bedoelingen worden gewijzigd.
5. Gebruik bij de betaling een ‘koude portemonnee’, die niet met het internet verbonden is

Vragen voor de toekomst

Er is nog niet veel wetenschappelijke kennis rond het gebruik van NFT’s en de gevolgen daarvan, maar vanuit het oogpunt van mediawijsheid is hier belangrijk werk aan de winkel. De wetenschap zal zich in ieder geval snel moeten buigen over de openstaande vragen:

• Wat zijn de gevolgen van NFT-gebruik voor gebruikers? En in hoeverre zijn zij op de hoogte van de risico’s en kansen?
• Welke kennis, houding, en vaardigheden zijn nodig om op verantwoorde en veilige wijze met NFT’s om te kunnen gaan?
• Hoe NFT-wijs zijn Nederlandse jongeren? En hoe weerbaar zijn ze tegen misbruik en valse verleidingen?
• Wat kunnen mediawijsheidprofessionals doen om die weerbaarheid te vergroten? Hoe kan voorlichting en educatie het beste worden vormgegeven? En hoe effectief zijn bestaande educatieprogramma’s?
• Waar liggen de grenzen van NFT-wijsheid van gebruikers? En welke wet- en regelgeving zijn nodig om de risico’s van NFT’s tot een minimum te beperken en kwetsbare groepen te beschermen?

Tijdens de Netwerksessie Crypto en NFT’s: Wat jongeren moeten weten over digitaal geld en bezit gingen experts in gesprek over een aantal van deze vragen. Lees het verslag met de belangrijkste inzichten en concrete tips om met dit thema aan de slag te gaan.

De Bitefile ‘Van Bored apes tot je eigen digitale kunstwerk; dit zijn de kansen en risico’s van NFT’s’ is gebaseerd op deze artikelen