Auteur Patrick Koning werkt als senior leraar/trainer/ontwikkelaar bij het Koning Willem I College. Bij de Academie voor Teaching & Learning ontwikkelt en implementeert hij onder andere het vak Mediawijsheid. Zijn boek Mediawijsheid in de klas is uit: een prachtig vormgegeven studieboek dat aan de ene kant achtergrondinformatie over mediawijsheid verschaft en aan de andere kant praktisch lesmateriaal biedt om direct mee aan de slag te gaan.

Voor wie is het boek interessant?

Volgens Koning richt het boek zich tot elke docent die met jongeren en mediawijsheid aan de slag gaat. De focus van het boek lijkt echter vooral te liggen bij leerkrachten in het voortgezet onderwijs, mbo en hbo. Dat komt doordat de nadruk ligt op het actief gebruiken van internet en sociale netwerken, ook ten behoeve van een (toekomstige) carrière.

Dat gezegd hebbende, elke docent die met jongeren en mediawijsheid aan de slag gaat, zal in staat zijn om een transfer te maken van het boek naar zijn eigen situatie. Op die manier is een flink aantal lessen ook voor (de bovenbouw van) het primair onderwijs interessant.

21st Century Skills en mediawijsheid

Koning geeft aan dat in het 21st century skills model van Kennisnet ICT-geletterdheid staat opgenomen. Dit stelt hij gelijk aan mediawijsheid. En mediawijsheid stelt hij weer gelijk aan internetgebruik. Koning gaat hier voor mijn gevoel kort door bocht en voorbij aan andere relevante gebieden en deelonderwerpen.

Hoe zit het bijvoorbeeld met media naast het internet, zoals boeken, tv, films, apps, games en muziek? Hoe zit het met de mediaontwikkeling van kinderen en wat er bekend is op het gebied van mediaopvoeding? Dit zijn onderwerpen die Koning helaas niet aansnijdt, maar het geeft zijn boek wel een duidelijke focus.

Het Mediawijsheid-competentiemodel

In hoofdstuk twee introduceert Koning het Mediawijsheid-competentiemodel. Let op: dit is een ander model dan het Mediawijsheid Competentiemodel van Mediawijzer.net.

Het model van Koning is ontwikkeld met als uitgangspunt het model van de drie C’s (content, contact en conduct) dat in 2007 door het Family Online Safety Institute (FOSI) is gepubliceerd.

Centraal in zijn model staat het internet als basisvoorziening. Het internet kan op drie manieren gebruikt worden:

• Consumeren (zoeken, filteren, beoordelen)
• Participeren (verbinden, benutten, bewaken)
• Produceren (publiceren, evalueren en reflecteren)

Tussen haakjes staan de afzonderlijke competenties, deze worden uitgewerkt in concrete gedragsindicatoren. Verder benoemt Koning per competentie zowel kansen als bedreigingen, de benodigde kennis en vaardigheid en pleit hij voor een positief-kritische houding.

Op het moment dat Koning begon met het ontwerpen van zijn model en het ontwikkelen van zijn lessen, bestond het Mediawijsheid Competentiemodel van Mediawijzer.net nog niet. Hoewel de beide modellen inhoudelijk nog best overeenkomsten hebben, zijn ze ook wezenlijk anders. Koning heeft nu al jaren succesvol gewerkt met zijn eigen model, waarvoor hij veel concreet lesmateriaal (hoofdstuk drie) en een eindopdracht inclusief beoordelingsmodel (hoofdstuk 4) heeft ontwikkeld.

Lessen in mediawijsheid

Het grootste deel van het boek bestaat uit vierentwintig volledig uitgewerkte opdrachten:

• Consumeren (6 opdrachten)
• Participeren (8 opdrachten)
• Produceren (10 opdrachten)

Wat mij opvalt is dat veel opdrachten de nadruk leggen op risico’s en bewustwording, zoals bewaking van privacy, veilig internetten, cyberpesten, illegaal downloaden, etc.

Onder het kopje Produceren had ik zelf meer gave voorbeelden verwacht om mediaproducties te maken, in plaats van lessen over illegaal WiFi-gebruik, gameverslaving en instellen van een goede ergo-technische werkplek. Koning adviseert om jongeren expert te laten worden door hen actief te laten consumeren, participeren en vervolgens het geleerde om te zetten in diverse mediaproducties.

De en-en-aanpak

De laatste drie hoofdstukken van het boek vind ik erg interessant. Koning wakkert de discussie aan rondom mediawijsheid als apart vak of geintegreerd in andere vakken. Hij heeft een duidelijke stellingname (de en-en-aanpak) en dat ben ik met hem eens! Én mediawijsheid als een apart vak (als doel) én mediawijsheid geintegreerd andere vakken (als middel).

Koning geeft fijne en praktische manieren voor eigen professionalisering, waaronder diverse web 2.0 tools. Tot slot beschrijft hij verschillende manieren om mediawijsheid te implementeren op schoolniveau. Ook hierbij geeft hij concrete handreikingen om in een schoolteam aan de slag te gaan, vanuit het olievlekprincipe.

Conclusie: Koning is een expert in zijn vak

Het hele boek straalt betrokkenheid, expertise en vooral enthousiasme uit. Het boek is toegankelijk geschreven en zeer makkelijk leesbaar. De vormgeving is prachtig en het toevoegen van de ondersteunende website

Voor iedereen die meer wil weten over mediawijsheid, maar vooral voor iedereen die met concreet lesmateriaal over mediawijsheid aan de slag wil, is dit boek een aanrader!

Een uitgebreidere versie van deze review is te lezen op het weblog van Don Zuiderman.