Alle pushberichten op mijn mobiel staan uit, bij het inloggen op websites gebruik ik zelden mijn Facebook-account en de reclames die ik dankzij cookies te zien krijg, negeer ik meestal moeiteloos. Met deze handelingen waande ik mezelf mediawijs, met een bescheiden dosis gezond verstand dacht ik de gebreken en verleidingen van het internet wel te kunnen tackelen. Na het lezen van het boek Het internet is stuk. Maar we kunnen het repareren van Marleen Stikker weet ik beter. 

In dit driedelige boek neemt Marleen Stikker de lezer mee in het verleden, heden en toekomst van het internet. Zij laat zien welke vooronderstellingen en mechanismen een rol spelen bij de talloze internetgerelateerde technologieën die we in ons dagelijks leven gebruiken, zoals mobieltjes, harddrives, mailprogramma’s en zoekmachines. Dit internet is, zoals de titel van het boek prijsgeeft stuk, omdat alle daarmee gepaard gaande data en algoritmen in handen zijn van enkele techbedrijven en dus niet in handen van de gebruikers.

Om het internet te repareren is het volgens Marleen Stikker noodzakelijk om in te zien dat er een andere digitale wereld mogelijk is. Een andere dan we heden ten dage kennen, waarin giganten als Facebook en Google de scepter zwaaien. Het eerste deel van het boek verhaalt dan ook de alternatieve geschiedenis van het internet, de begintijd van de digitale wereld waarin maatschappelijke en culturele motieven de hoofdrol speelden en niet het durfkapitaal en winstbejag. Het ging wetenschappers, kunstenaars en activisten in de jaren tachtig om het democratiserende karakter van internet. Om het creëren van een publieke ruimte waar ieder zijn eigen verhaal vertellen kan, waar kennis gedeeld wordt en creativiteit ontstaat. In dit eerste deel van het boek ontsluiert en weerlegt Marleen Stikker het idee dat we internet te danken hebben aan de grote technologiebedrijven en dat we van hen afhankelijk zijn. De vele namen, evenementen en lastige termen die ze daarbij gebruikt, vergen van de lezer wel enig doorzettingsvermogen.

In het tweede deel van het boek beschrijft Marleen Stikker de huidige conditie van de digitale wereld. Een wereld waarin inbreuk op privacy, fake news en verkoop van privé-informatie aan de orde van de dag zijn, waarbij het gebruikers onmogelijk wordt gemaakt om over hun eigen data en digitale identiteit te beschikken. Niet de internetgebruiker bepaalt wie hij of zij is, maar zijn of haar onlinegedrag. Bovendien valt aan veel internetgerelateerde technologie nauwelijks te ontkomen, zoals de ov-chipkaart en DigiD.

Marleen Stikker schetst een wereld waarin technologie verheerlijkt wordt ten koste van de vrijheid van de mens. De mens is locked in doordat alle gadgets, apparaten en computers magische dozen zijn waarvan enkel de desbetreffende fabrikant de code kent.

Je zou bijna gaan denken dat Marleen Stikker in haar boek oproept om off the grid te gaan, om alle internetgerelateerde technologie dan maar af te zweren. Dat is niet zo, integendeel. In het derde deel van het boek worden talloze ideeën, initiatieven en hervormingen aangedragen om het internet te repareren. Veel van deze ideeën en initiatieven zijn al gaande, zoals de ontwikkeling van Fairphone, een ethisch verantwoorde smartphone en DECODE, een Europees project dat technologie ontwikkelt om mensen controle te geven over hun persoonlijke data. Maar er is nog veel meer nodig om het internet democratisch, veilig en eerlijk te maken en de infiltratie door veiligheidsdiensten, overheden en techbedrijven te stoppen. Voor wie wil weten welke economische, juridische, politieke en ethische hervormingen dat vereist en welke – kleine – stappen je zelf kan zetten, is dit boek een lijvige en gedetailleerde gids. Voor wie, zoals ik, dacht het internet wel even in z’n eentje de baas te kunnen zijn, is het boek een eyeopener.

Netwerk Mediawijsheid vroeg bij uitgeverij De Geus een ebook aan en vroeg blogger Karin om het te recenseren. Bloggers delen hierbij hun eigen mening. Netwerk Mediawijsheid maakt altijd zelf de beslissing om een gekregen product wel of niet te (laten) recenseren en ontvangt hiervoor geen vergoeding.

Meer boekrecensies lezen?

» Tieners aan de praat met MediJA Praat
» De zoektocht naar balans met ‘digiminderen’
» Kinderen en online media in ‘Digitale burgertjes’