Jantine Jongebloed is 16 jaar als naaktfoto’s van haar uitlekken. De foto’s gaan rond op haar school, hangen in de aula en komen op een website terecht. In het boek Wie zette mijn naaktfoto’s online? blikt Jongebloed terug op die gebeurtenis. Ze speurt daders op en bevraagt zichzelf én de lezer over sexting.

Aanvankelijk vatte Jongebloed haar ervaringen samen in een artikel in Volkskrant Magazine. Het artikel kreeg veel publiciteit. En Jantine kreeg, begrijpelijkerwijs, veel waardering voor het delen van haar verhaal. Maar ze hechtte er ook belang aan dat haar verhaal jongeren zou bereiken. Daarom is er nu het boek Wie zette mijn naaktfoto’s online? 

Het verhaal dat Jantine heeft meegemaakt gaat met name over thema’s als online misbruik, slutshaming, schaamte en schuld. Ze beschrijft hoe ze op zoek ging naar de daders en uitzocht wie welke rol speelde in het verspreiden van haar foto’s. 

Uitgelekte naaktfoto’s?

Wie zette mijn naaktfoto’s online? leest als een spannende detective die waargebeurd is. De wijze waarop Jantine haar zoektocht beschrijft naar wat haar als zestienjarige is overkomen is boeiend. Het moet een akelige, vreselijke en misschien wel traumatische ervaring zijn geweest. Toen ze op de middelbare school zat hingen er naaktfoto’s van Jantine in de aula. Tijdens het lezen van de eerste pagina’s van het boek vraag ik me dan ook af: wat had ík gedaan als ”de halve school, bijna de hele bovenbouw” mijn naaktfoto’s gezien zou hebben? 

Al deze leerlingen moest ik dan net als Jantine ‘weer onder ogen komen’. Had ik dit überhaupt gedurfd en gekund? Hoe had ík dit alles proberen te verwerken? Hád ik dit überhaupt kunnen verwerken? Ik merk dat het moeilijk is om me daar een beeld van te vormen. Het lezen van Wie zette mijn naaktfoto’s online? helpt zeker om hierover na te denken. Dat is van grote waarde.

“Tijdens het lezen van de eerste pagina’s van het boek vraag ik me dan ook af: wat had ík gedaan als ”de halve school, bijna de hele bovenbouw” mijn naaktfoto’s gezien zou hebben?”

Verdrongen herinneringen

Als er zonder toestemming naaktfoto’s worden doorgestuurd dan adviseert Slachtofferhulp Nederland om ”te praten met iemand die je vertrouwt, je foto’s en filmpjes te laten verwijderen en bewijs te verzamelen.” 

In Wie zette mijn naaktfoto’s online? lezen we hoe Jantine heeft gehandeld en hoe zij nu terugkijkt op de situatie van toen. Aan het begin van het boek vertelt Jantine dat ze een bepaalde periode weinig dacht aan die gruwelijke gebeurtenis. Totdat ze er in de zomer van 2020 tijdens een WhatsApp-gesprek met een oud-klasgenoot weer aan wordt herinnerd. Hierdoor ziet ze langzamerhand weer één en ander voor zich. De website met daarop foto’s die ze voor een ex-vriendje had gemaakt. Een volledig verzonnen interview waarin staat dat ze ”geniet van sperma likken”. Een kwetsend artikel op GeenStijl.

Wie zette mijn naaktfoto’s online – Blossom Books

Nadat vele jaren verstreken zijn is het geheel voor Jantine ”gaan voelen als een verhaal van iemand anders, niet eentje waarin ik zelf de hoofdrol speel.” Ze licht toe: ”Misschien komt het omdat ik de details ben vergeten, sommige dingen überhaupt nooit heb geweten, of misschien komt het door schaamte, schuldgevoel of niet meer zeker weten hoe het verhaal begon en daarna verder ging.” 

De lezer krijgt een uitgebreide inkijk in de gedachten en gevoelens van Jantine tijdens deze crisis. Zoals wat de ongevraagde commentaren op haar borsten, hoofd en dijen met haar deden. Juist doordat het verhaal van het boek waargebeurd is zal het de lezer boeien. De openheid van Jantine over de beschreven periode maakt het een enorm krachtig verhaal.

“Juist doordat het verhaal van het boek waargebeurd is zal het de lezer boeien. De openheid van Jantine over de beschreven periode maakt het een enorm krachtig verhaal.” 

Af en toe activeert ze de lezer door een lezersvraag te stellen die weergegeven wordt in een kader zoals: ”Heb jij wel eens naaktfoto’s van jezelf gemaakt? Hoe vond je dat?” en ”Heb jij wel eens les gehad over sexting en sextingmisbruik op school? Wat herinner je je over die les?”. Het stimuleert vormen van een eigen mening over sexting (en hiermee samenhangende thema’s) en kan zorgen voor waardevolle dialoog in een groep.

In haar boek schetst Jantine ook een opvallende visie op sexting. Ze adviseert: ”Maak zoveel naaktfoto’s als je wilt, in allerlei poses en in wat voor gezelschap of in welk decor dan ook (..) Schaam je niet: foto’s en filmpjes maken is hartstikke normaal (..) Stuur ze naar wie je wilt. Nou ja, natuurlijk alleen als de ontvanger door toestemming voor geeft (..). Geniet van sexting! Het is een fantastische hobby.”

Een zoektocht

Door het Whatsapp-gesprek dat zij in 2020 met een oud-klasgenoot voerde werd Jantine getriggerd om op onderzoek uit te gaan. In 2004, op haar zestiende, deed ze haar best om zo snel mogelijk alles te vergeten. Nu had ze ineens een heleboel vragen. Zoals: ”wat was mijn rol in dit verhaal? En die van de conrector die deed alsof het mijn eigen schuld was? Wie besloot mijn foto’s eigenlijk te openbaren?” 

Als een ware detective voert ze onderzoek uit om te achterhalen wat er exact gebeurd is. Jantine vraagt zich immers af wat anderen heeft bewogen om zonder toestemming haar naaktfoto’s te verspreiden. Op aantrekkelijke wijze beschrijft ze hoe zij op zoek is gegaan naar bewijsmateriaal en daders. Haar speurwerk en doorzettingsvermogen zijn lovenswaardig. Daarnaast levert het verslag van haar confrontatie met de daders een waardevol perspectief op. Want: wat drijft iemand om dit te doen? Zoals Jantine zich afvraagt: ”Wie heeft mijn foto’s de school in geslingerd? En waaróm?’’

Online shaming:
Uit onderzoek van KRO-NCRV-programma Pointer en DUO Onderwijsonderzoek en Advies blijkt dat op een kwart van de basisscholen online naaktfoto’s worden verspreid door leerlingen. In het voortgezet onderwijs komt online shaming nog vaker voor. Voorlichting en preventie kan dus niet vroeg genoeg beginnen. Voorlichting en preventie is nodig.

Sexting: doen of niet?

Mediawijsheid.nl stelt dat sexting heel leuk kan zijn: ”De online omgeving is voor jongeren een belangrijk onderdeel van hun wereld. Ze experimenteren, verkennen grenzen, willen erbij horen en ontdekken hun seksualiteit . . . Sexting is meestal onderdeel van seksueel experimenteren en gebeurt vaak binnen een relatie. Sexting kan daarmee iets leuks zijn, zolang je er allebei plezier aan beleeft.” 

Mediawijsheid wijst echter ook op de risico’s: ”De beelden die via sexting zijn verstuurd kunnen worden misbruikt voor chantage of bijvoorbeeld uit wraak op internet worden verspreid. Ook komt het voor dat een foto per ongeluk wordt doorgestuurd en in verkeerde handen terecht komt. Wanneer de beelden eenmaal online staan heb je er geen controle meer over. De bekendste risico’s van sexting zijn cyberpesten, wraakporno en afpersing. Het probleem is dus niet sexting zelf, maar het ongewenst verspreiden van het bericht en het beschamen van mensen, ofwel shame sexting.”

Jongebloed heeft het ook over de risico’s van sexting in Wie zette mijn naaktfoto’s online? ”Hoewel niemand in die jaren ooit vulva’s en piemels uploadt op het forum, begrijp ik als het al te laat is dat lurkers met verkeerde bedoelingen maar al te goed weten op welke computers en in welke mailboxen ze moeten inbreken om daar het volledige naakt vandaan te halen.” 

Jantine ziet haar Wie zette mijn naaktfoto’s online? als een positief pleidooi voor een redelijk nieuwe manier van denken en praten over sexting en seksualiteit. Ze heeft haar boek geschreven als ”een aanmoediging om (als je daar zin in hebt) méér naaktfoto’s te maken, je daar niet voor te schamen en daders van sextingmisbruik en exposing erop aan te spreken en hen uitgebreid te shamen.” 

“Jantine ziet haar Wie zette mijn naaktfoto’s online? als een positief pleidooi voor een redelijk nieuwe manier van denken en praten over sexting en seksualiteit.”

Als lezer betrap ik mijzelf erop dat mijn primaire gedachte is dat ik betwijfel of het op deze manier aanmoedigen van sexting wel verstandig is. Of lijkt mij verbieden beter? De visie van Jantine op sexting en haar verhaal zet in ieder geval aan tot denken en dialoog. Dat is in de basis al enorm waardevol.

Een passende visie op sexting

Wat is dan een passende visie op sexting onder jongeren? Is het verstandig om jongeren vooral te wijzen op de gevaren? Of hoort sexting juist bij experimenteren en bij (het ontdekken van) seksualiteit? Moeten we het daarom vooral accepteren en misschien zelfs wel stimuleren? Het artikel ”Sexting? Je zet jezelf naakt op het toneel” geeft deze discussie en de hiermee samenhangende overwegingen in de opvoeding treffend weer.

Veel jongeren die naaktfoto’s en -filmpjes versturen en ontvangen zullen dit doen omdat ze het leuk en spannend vinden. Sense, het centrum voor seksuele gezondheid stelt op haar website: ”Sexting kan best leuk en spannend zijn en iets toevoegen aan je relatie. Dit gaat meestal goed. Toch zitten er ook minder leuke kanten aan. Niet iedereen vindt het leuk om zomaar naaktfoto’s te ontvangen. En soms worden foto’s verspreid of getoond aan anderen. Zomaar, of om te pesten of als iemand kwaad op je is. Dit is nooit oké en zelfs strafbaar.”  

Sense geeft in dit artikel ook een aantal sextingtips. Net als Jantine doet in Wie zette mijn naaktfoto’s online? Het boek heeft zelfs een hoofdstuk ”Voor ouders, docenten en voorlichters”. Hierin noemt Jantine onder andere dat het haar grootste wens is dat opvoeders ”de beweging met haar door willen zetten.” Haar stelling is: ”Om er met elkaar voor te zorgen dat er minder (online) seksueel misbruik is, in welke vorm dan ook, is het broodnodig dat we op een andere manier denken en praten over seks en seksualiteit. Met minder schaamte en met veel plezier. Daar hebben we jou en elkaar bij nodig.” Is iemand het daar niet mee eens?

Lees ook:

» Meer over sexting in het dossier op mediawijsheid.nl
» Verslag – Online shaming: aan de slag met preventie!
» Boekrecensie: Alsmaar intelligenter
» Boekrecensie: De zoektocht naar balans met ‘digiminderen’