Digitale criminaliteit kent vele vormen en helaas ook vele slachtoffers. Dagelijks weten slimme criminelen veel geld buit te maken door bedrijven op te lichten of door mensen te misleiden. Jelly Knoll (Politie Oost Nederland), Stephanie Meuleman – van de Kieboom (Het Erasmus) en Carola Oortwijn (Rijnbrink) blikken terug op de actiedag ‘Echt niet vandaag’. Door één dag de handen ineen te slaan, werkten heel veel organisaties in Gelderland en Overijssel samen om bewustwording over digitale criminaliteit te vergroten en slachtofferschap te voorkomen. Dit alles met als uitgangspunt: wij vinden dat digitale criminaliteit moet stoppen.

Dagelijks melden zich in Oost-Nederland gemiddeld 23 slachtoffers van digitale criminaliteit, aldus de politie. In heel Nederland waren dat er in 2022 ruim 2 miljoen, een gemiddelde van 6.000 mensen per dag. En dit is nog maar het topje van de ijsberg. Door schaamte en weinig vertrouwen in het nut van aangifte doen, melden slechts 2 op de 10 mensen die slachtoffer zijn geworden van digitale criminaliteit zich bij de politie. Zo vertelde Sjoerd Obbink, Basisteamchef van Basisteam Apeldoorn: ‘Cybercrime komt veel heftiger binnen dan we denken. Grote onderzoeken wijzen uit dat het als slachtoffer net zo heftig of heftiger binnenkomt als bij een woninginbraak’. Alle reden voor politie Oost-Nederland om op 2 april 2024 met meer dan 100 partners in actie te komen. Op deze dag werd samen aandacht gevraagd voor cybercriminaliteit met de campagne ‘Echt niet vandaag’.

Campagne ‘Echt niet vandaag’

De campagne ‘Echt niet vandaag’ was een initiatief van de kernpartners Politie Oost-Nederland, Centrum voor Veiligheid en Digitalisering (CVD), Platform Veilig Ondernemen (PVO) en het Veiligheidsnetwerk Oost-Nederland met als doel totale bewustwording bij alle partners en doelgroepen. Door de politie werden wijkagenten van verschillende basisteams gekoppeld aan lokale bibliotheken zodat zij vanuit hun ervaring en expertise een bijdrage konden leveren, middels preventieve workshops, lezingen en gesprekken. Eind 2023 kwamen Het Erasmus (scholengemeenschap in Almelo), Politie Oost-Nederland en Rijnbrink met elkaar in contact. We waren één van de eerste ‘meedansers’ met het opzetten van de actiedag.

Rijnbrink is een provinciale ondersteuningsinstelling voor bibliotheken en culturele instellingen. Wij zetten ons samen met het bibliotheeknetwerk al jaren in voor een vaardige en weerbare informatiesamenleving door actief te werken aan programma’s zoals digitale geletterdheid op scholen, digitaal burgerschap en basisvaardigheden voor volwassenen. Een slim, vaardig en creatief Gelderland en Overijssel, dat is het waar we voor staan.

Het was voor ons heel snel duidelijk dat we wilden en konden meedansen met deze actiedag, want het sluit een-op-een aan bij waar de bibliotheken en Rijnbrink voor staan. We hebben alle bibliotheken uit ons werkgebied geïnformeerd en gezamenlijk bijgepraat over de ambities. De aanpak zit in de kracht van samenwerken.

De actie richtte zich op drie doelgroepen met verhoogd slachtofferschap: het midden- en kleinbedrijf, jongeren en minder digitaal vaardige volwassenen. Rondom deze doelgroepen werden door meer dan 100 verschillende organisaties meer dan 200 preventieve acties georganiseerd om mensen bewust te maken van de gevaren van cybercrime.

Op Het Erasmus speelt digitale geletterdheid al jaren een belangrijke rol in het onderwijs. Op 2 april werden er verschillende lessen over cybercrime en digitale veiligheid gegeven waarna leerlingen quotes over ‘digiveiligheid’ gingen bedenken voor posters die worden aangeboden aan basisscholen.

Het is belangrijk om jongeren mee te nemen in alle ontwikkelingen zodat ze weten waarom ze niet in deze digitale criminaliteit moeten stappen. Het is harde criminaliteit waar je hard voor gestraft wordt.

Jelly Knoll, aanjager Publiek Private Samenwerking en verantwoordelijk voor de actiedag ‘Echt niet vandaag’: ‘Als politie kunnen we het niet alleen. Cybercriminaliteit is een maatschappelijk probleem. Dit vraagstuk moeten we gezamenlijk aanpakken, alleen dan kunnen we succesvol zijn. De komende tijd blijven we actief samenwerken met de partners om de concrete en laagdrempelige initiatieven een stap verder te brengen.’

Campagne toolkit en overige materialen

Doel van de actiedag was om de bewustwording te vergroten en het aantal slachtoffers te verkleinen. Dat is gedaan door kleine en grote acties:

• Interactieve films en bordspellen van CCV
• Praatplaat en digisnapje van Digisterker
• Verschillende e-learnings
• Lezingen
• Voorlichtingsbijeenkomsten voor bureau HALT in bibliotheken en lessen op scholen
• Leesclubs hebben specifiek rondom dit onderwerp geprogrammeerd

Met deze landelijke actiedag hebben we een eerste poging gedaan om iedereen digitaal weerbaarder te maken. Resy Oonk van Bibliotheek Oost Achterhoek vond het een “Zeer succesvolle dag dankzij een geweldige driehoek politie-gemeentes-bibliotheek”.

De Rijksoverheid voert de komende tijd een aantal campagnes om de digitale weerbaarheid van burgers te vergroten en het aantal slachtoffers van cybercrime en online fraude te verminderen. Via deze weg dan ook een oproep aan alle partners van Netwerk Mediawijsheid om in actie te komen.

Voor bibliotheken wordt een webinar Cyberweerbaarheid georganiseerd op 30 mei door de KB, nationale bibliotheek.