Peet Sneekes was één van de sprekers tijdens de inspiratiemiddag en Nieuwjaarsborrel van Mediawijzer.net op 16 januari 2014 bij Beeld en Geluid. Deze column heeft hij geschreven en voorgedragen voor de aanwezigen.

Het web heeft ons veel gebracht. Vanuit een bushalte je reis plannen, uren lang muziek luisteren op Spotify, of alle cursussen over zoenen op Youtube bekijken. Allemaal gratis! Maar wat kost dat allemaal? Aan wie betalen wij allemaal een onzichtbaar abonnement en is dat het waard?

Er is namelijk iets wat we helaas niet kunnen zien in al die Apps en websites die we gebruiken: en dat zijn ‘belangen’. Zoals de bakker meel koopt omdat hij belang heeft bij het bakken van brood, zo zijn er bedrijven die belang hebben bij het oprapen van het digitale kruimelpad wat wij achterlaten!
Deze belangen zijn de best verborgen monstertjes ooit en nooit eenvoudig uit te leggen!

De spil van bijna alle belangen op het web is ‘data’. Grappig genoeg zie je maar bar weinig van die data.

U als mediawijs persoon kent het verhaal natuurlijk: Elke keer als u ‘iets’ op het web doet, zet meneer KPN, meneer Google, en mevrouw Facebook een aantekening in ’the cloud’ over wat u exact uitspookt. Dat levert met ongeveer 2.4 miljard online mensen een indrukwekkend dagboek van persoonlijke gegevens en gedrag op.
Neelie Kroes zei vorig jaar nog dat de EU burger waarschijnlijk geen clouddiensten zal gebruiken als niet duidelijkheid is wat met de gegevens gebeurd.
De vraag is natuurlijk of mensen wel wéten hoe ze daar achter komen en hoe diep ze moeten graven.

Voor bedrijven die diensten in de cloud gebruiken en aanbieden, zoals facebook, onze kranten en Google zijn u en uw kinderen – als persoon – niet interessant. Met ons verdienen ze geen geld. Ze verdienen geld met adverteren.

Dat betekent overigens niet dat al onze gegevens niet waardevol zijn; die worden volop gedeeld! Dat weet u vast nog, toen u de ’terms and conditions’ las! Die 30 pagina’s advocatentaal waar u met grote snelheid doorheen scrollde, zodat u gebruik kon maken van Facebook, of uw nieuwe smartphone?
“Men behoud het recht om uw gegevens te delen met derden”? Weet u wie die ‘derden’ zijn? Zijn dat de adverteerders, of onderzoeksbureautjes die websites proberen te verbeteren? Nou: ook! Maar dàt zijn niet de monsters in de kast!

Voor advertentiehuizen en de statisticy bent u namelijk óók niet de doelgroep!
Die zijn eigenlijk alleen geïnteresseerd in wat adverteerders willen horen! Daarom maken ze speciaal voor de 23 jarige marketing-mutsjes van de adverteerders heel mooie presentaties in dure grachtepanden. Waar ze beloven dat de doelgroep dat knipperend plaatjes gaat zien. Ondanks ‘learning targeting technieken’ en ‘embedded advertising’ zijn advertetentiehuizen overigens niet steeds beter geworden. Maar wel slimmer! Zij en vele andere bedrijven die u en uw gedrag op het web volgen zijn op andere manieren geld gaan verdienen; manieren die erg lucratief zijn.

Daar schuilt het ware monster! Netjes verborgen in de derde rij van ‘derden’, achter dat ene zinnetje èn uw toestemmings-klik.
Uw data gaat namelijk ook nog naar ‘databrokers’. Relatief anonieme bedrijven die van tienduizenden bedrijven bizarre hoeveelheden data vragen en daar geld voor geven, heel veel geld!
Uw gegevens en gedrag gaan de grote machine in. Dit is Big Data! Ja, u en uw gegevens en die van onze kinderen zijn het hoofdingrediënt om het gedrag van kuddes te voorspellen. Kuddes van mensen met een portemonnee. Kuddes met een probleem zoals een griepje of een mening over politiek of over producten.
En er zijn erg kapitaalkrachtige bedrijven, zoals verzekeringen, de farmaceutische industrie, banken, overheden die dat gedrag willen voorspellen, of nog liever: willen beïnvloeden. Want als ze de richting van een kudde maar een klein beetje kunnen bijsturen met bijvoorbeeld een mediacampagne, betekent dat miljarden euro’s.

Klinkt overdreven? Valt wel mee hoor. Bedrijven als Adobe bieden dit soort producten open en bloot aan op hun website. Voor een paar ton in de maand krijgt u alle problematiek van uw online burgetjes op een rij.
Alsof we met z’n allen domme slaafjes van de democratisering van het online kapitalisme zijn geworden.

Dus waar is het misgegaan? Nou, een van de oorzaken is gemak. Gemak dient de mens, maar het veranderd ook de manier waarop we dingen doen. Het vergroot de afstand tussen onze wensen en de partijen die ze magisch vervullen. We verleren het kritisch nadenken over belangen die ingesloten zijn bij ons zorgeloze gratis online leven.

De vraag is nu hoe we onszelf en onze kinderen kunnen leren omgaan met een wereld waar onzichtbare krachten op het web en in de media niet alleen luisteren, maar ook ons proberen te beïnvloeden. Daarvoor moeten wij verantwoordelijkheid nemen!
Wat is voor òns legitiem en moreel gebruik van media, content en het web? Laten we die standaard borgen, door een voorbeeld te zijn.

Ik geloof dat we samen het tij kunnen keren! U ook?

Column verscheen eerder op Verse Content.

» Bekijk hier de foto’s van de inspiratiemiddag en Nieuwjaarsborrel van Mediawijzer.net op 16 januari 2014 bij Beeld en Geluid.