In het digitale tijdperk doet kennis er niet meer toe. We kunnen immers alles opzoeken. Maar is het wel zo simpel? Over het belang van geesteswetenschappen en de Bibliotheek.
Ik fiets graag in de buitengebieden van Zwolle, vooral tussen Zwolle en Hasselt. Langs de Overijsselse Vecht en het Zwarte Water. Dat is prachtig en bij uitstek ook de plek om inspirerende gedachten te krijgen. Zo dacht ik laatst dat wij de God van het Christendom vaarwel hebben gezegd. Maar we zijn wel op de knieën gaan liggen voor een andere god: de god van de techbedrijven. En toen, hoe dat komt weet ik niet, dacht ik ineens aan De Witte. De Vlaamse belhamel uit Zichem, de hoofdpersoon uit het gelijknamige boek van Ernest Claes. De Witte had weer eens kattenkwaad uitgehaald en moest voor straf naar de mooie kamer komen en kijken naar een afbeelding van Het Oog. Daar stond onder: God ziet alles. Dat was beangstigend. Maar, dacht De Witte: hij verraadt mij niet. En toen gingen mijn gedachten naar de god van de techbedrijven. Die ziet ook alles, maar hij verraadt mij wel. Dat vergeten wij wel eens.
En er is ook nog iets anders wat die techbedrijven teweeg hebben gebracht. Dat kennis er niet meer toe doet. Dat dat economisch niet relevant is. We hoeven niet veel kennis te hebben, want we kunnen alles opzoeken met een zoekmachine als Google. Waarom geloven we dit? Want als we niets weten, kunnen we gemanipuleerd worden. Ik heb het meegemaakt dat een student aan een pabo iets moest opzoeken over Willem III. Ik vroeg: de koning of de koning-stadhouder? Van beiden had ze nooit gehoord. En als je dat niet weet ga je volledig de mist in. Het is ernstig dat ook op de universiteiten de geesteswetenschappen veel minder geld krijgen. Veel geld gaat naar de technische studierichtingen. Tijdens de Algemene Beschouwingen vorige maand in de Tweede Kamer stelde Klaas Dijkhoff voor om nog meer de nadruk te leggen op de technische beroepen. Het zou volgens hem niet goed zijn als mensen worden opgeleid voor beroepen waar toch geen vraag naar is.
Geesteswetenschappen zijn onmisbaar
Wat heeft dit met mediawijsheid te maken? Wat ik hierboven stelde. Google is mooi, maar je moet wel het nodige weten om er mee om te gaan en er relevante informatie uit te kunnen destilleren. Onze samenleving heeft kennis van de geesteswetenschappen heel hard nodig. Dat stelt ook Christian Madsbjerg in zijn boek Filosofie in een tijd van Big Data. Hij geeft hele interessante voorbeelden waarin wordt aangetoond dat die geesteswetenschappen onmisbaar zijn om te kunnen omgaan met mensen en moeilijke situaties. Betekenisgeven aan de wereld om je heen. Hoe verhoudt de mens zich tot de technologische omgeving waarin hij leeft? Interessante en belangrijke vragen.
Heel goed dus, om je te realiseren dat kennis belangrijk is. Als dit zo is, dan vraag ik me nogmaals af: waarom we met zijn allen zijn gaan geloven dat kennis er niet meer toe doet? Ik heb dat diverse mensen gevraagd. Maar ik heb nog geen bevredigend antwoord gekregen. Misschien uit het oogpunt van efficiency. Omdat je op deze manier bijvoorbeeld bibliotheken op kunt heffen in tijden van bezuiniging, dat komt dan mooi uit. Maar ik denk dat je op deze manier het kind met het badwater weggooit.
In deze tijd van big data zijn hoogopgeleide bibliothecarissen meer dan ooit nodig om ons te leiden door het bos van het internet. Je kunt aan mediawijsheid doen, maar als je geen mensen hebt die je daarin de weg wijzen dan gaat het niet lukken. Ik wil hierbij besturen en directies van scholen op het hart drukken: als u op uw school een bibliotheek heeft, ga die niet opheffen. Als u die niet heeft, zorg dat u er een krijgt. En minister Slob: ga aan de slag om de opleiding HBO bibliothecaris weer van de grond te krijgen.
Reacties 1
In Schotland is jouw verzoek de regering op een of andere manier ter ore gekomen want daar wordt de komende 3 jaar 1 miljoen pond geinvesteerd in goede “school-libraries” voor middelbare scholen: https://www.cilips.org.uk/1-million-school-libraries/
Jij vraagt je af hoe het komt dat er veel mensen zijn die denken dat kennis er niet meer toe doet; ik denk dat dat een kwestie is van hoogmoed die voor de val komt. Want natuurlijk hebben we juist nu kennis en geesteswetenschappen nodig; alles wat we kunnen gebruiken om deze knotsgekke tijd te kunnen begrijpen.
In een ander boek dan dat jij noemt: namelijk Life 3.0 van de natuurkundige Max Tegmark, kom ik in zijn slotconclusie de volgende citaten tegen: “Ons universum geeft geen betekenis aan bewuste wezens, bewuste wezens geven betekenis aan ons universum. Het allereerste doel op onze lijst met wensen voor de toekomst moet dan ook zijn het behoud (en liefst een vermeerdering van) het biologische en/of kunstmatige bewustzijn in ons universum”. En helemaal aan het eind van dit indrukwekkende boek: “Wij mensen hebben onze identiteit gegrondvest op onze intelligente vermogens, op ons bestaan als homo sapiens, de slimste entiteit die er is. Ter voorbereiding op een nederiger positie voor de mens naast steeds slimmere machines stel ik voor dat we onszelf omdopen tot homo sentiens!’ (“sentiens” staat voor het vermogen tot subjectief ervaren).
Een goede mediatheek is hard nodig en kun je zien als het hart van de school, het orgaan dat het zelfstandig en vrijwillig (willen) leren van de leerlingen – ook buiten het klaslokaal – mogelijk maakt.
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.