Toen ergens in de jaren negentig het studiehuis werd ingevoerd in het voortgezet onderwijs dook de term ‘mediathecaris’ op. Want er was in de schoolbibliotheken meer dan alleen maar boeken te vinden. De bibliotheek veranderde in een mediatheek. Ik vond het een rare term. Ja, er is meer te vinden dan boeken. Maar dat is altijd zo geweest. Ik kan me de bibliotheek herinneren met grammofoonplaten, microfiches, tijdschriften, wandplaten, kaarten; noem maar op. En nu zou het ineens een mediatheek moeten heten? Ik vind het een niksige term en pleit er dan ook voor om de bibliothecaris weer terug te halen.

Het zoeken naar informatie

Er is iets vreemds aan de gang. Sinds de opkomst van internet en de toenemende macht van Google is men gaan denken dat je met behulp van media gemakkelijk alles kunt vinden. Maar: het zoeken op internet is niet zo eenvoudig en dat vinden van informatie vereist nogal wat. Je moet de juiste zoekwoorden intypen. De juiste schrijfwijze hanteren. Je moet dingen combineren. Maar hoe? Als je dat niet goed doet dan kom je in een doolhof terecht. Als je iets wilt weten over molens bijvoorbeeld, ga je naar de boeken in de bibliotheek die over molens gaan. Of je raadpleegt de molenbibliografie. In een brei als internet is het zoeken naar een speld in een hooiberg. Gelukkig zijn daar de Booleaanse zoekoperatoren: een handig hulpmiddel om je zoekopdracht te specificeren. Daar komen er steeds meer van. Zo krijg je niet oneindig veel zoekresultaten, tenminste – als je ze weet te gebruiken.

De rol van de bibliothecaris

De term mediathecaris vind ik afbreuk doen aan het beroep van bibliothecaris, van oudsher een wetenschappelijk beroep. Mensen opgeleid om al de informatie die beschikbaar was te ontsluiten voor koningen, geestelijken en ambtenaren. Om dat te kunnen moest je een opleiding in de geesteswetenschappen hebben genoten. Helaas: bibliothecarissen zijn er bijna niet meer. De opleiding is namelijk opgeheven. En dat terwijl de bibliothecaris een belangrijke rol heeft in het helpen vinden van informatie.

Ik zie daar een bredere ontwikkeling: er is steeds minder geld van de overheid voor geesteswetenschappen. Er wordt gezegd: er is veel meer vraag naar technici. Dat kan zo zijn, maar die geesteswetenschappen hebben we echt nodig. De wetenschappen die ons helpen na te denken over de maatschappij, over wat in het verleden is gebeurd en welke lessen we daaruit kunnen trekken voor onze tijd. Talen van onze buren die helpen onze buren beter te begrijpen. Geesteswetenschappen hebben we nodig om goed te kunnen nadenken, en als onze overheid dat niet meer belangrijk vindt dan zijn we niet goed bezig.

Daar hoort ook het beroep bibliothecaris bij. Een allround persoon, die op heel veel terreinen antwoord kan geven op vragen. Maar dat gebeurt niet meer. Leden moeten zichzelf redden met de computer. Daarvoor moet je over de juiste mediawijsheidtools beschikken, maar die heeft niet iedereen.

Boeken en bibliotheek hard nodig

En dan komt daar nog iets heel belangrijks bij: met Google kun je niet alles vinden. Dat is in tegenspraak met wat iedereen beweert. Als mensen die een website met belangrijke informatie beheren, die pagina verwijderen (en dat gebeurt regelmatig) dan heb je pech. In Wikipedia komen regelmatig dode links voor. Onlangs schreef daar een lezer van de NRC over in een ingezonden brief: informatie staat op servers, ook bij bijvoorbeeld universiteiten. Wat als degene die de informatie of website onderhield, met pensioen gaat?
Trouwens, hoe betrouwbaar is deze online encyclopedie? Wie stelt de informatie samen? Boeken en een bibliotheek zijn dus meer dan ooit nodig. En een nieuwe opleiding tot bibliothecaris.

Laten we stoppen met denken dat veel op het gebied van geesteswetenschappen niet meer hoeft. Dat we daar ict voor hebben. Dat is een ernstige misvatting. En dat betekent ook dat we het belang van kennis weer toelaten in het onderwijs. En dat we de term ‘mediathecaris’ laten vallen en dat deze functionaris als vanouds ‘bibliothecaris’ heet.