Begin februari werd de IPON Mediawijzer.net Award 2016 uitgereikt: een prijs voor het project dat de meest innovatieve en mediawijze oplossing biedt voor een complex probleem. Met trots mochten wij bij De frisse blik deze prijs in ontvangst nemen voor onze leerlijn film op het vmbo: Cultuurreporters! We zijn trots, maar niet verbaasd, want al drie jaar lang zien we de grote impact die deze leerlijn heeft op de ontwikkeling van leerlingen in de onderbouw van het vmbo. Een van de docenten die de leerlijn uitvoert stelt: “De Cultuurreporters! krijgen meer levenservaring. Ze zijn tot veel meer in staat en zijn minder geremd dan mijn andere leerlingen. Ik denk omdat ze een grotere verantwoordelijkheid en meer zeggenschap krijgen en leren in contact met anderen.”

De leerlijn

Bij De frisse blik zetten we non-fictie film al jarenlang in om kinderen en jongeren op te leiden tot kritische kijkers in een samenleving waar beeldcultuur dominant aanwezig is. Daarnaast leren we hen film als middel te gebruiken om te participeren, te ontmoeten, te verbinden, op onderzoek uit te gaan en positie in te nemen. Op interactieve wijze leren kinderen en jongeren kritisch kijken naar de manier waarop de werkelijkheid verbeeld wordt op televisie, naar de keuzes die een programmamaker heeft, naar beeldtaal, beeldvorming en manipulatie. Daarnaast maken ze zelf reportages of mini-docu’s.
In 2013 ontstond het idee voor een doorlopende leerlijn voor het vmbo, gesubsidieerd door het Fonds voor Cultuurparticipatie en het Prins Bernhard Cultuurfonds.

Binnen de leerlijn zetten we film in als doel en als middel. De leerlingen leren over filmische middelen en de kracht van beeldtaal, waarbij begrippen als mediawijsheid, kritisch en begrijpend kijken en visuele geletterdheid centraal staan. Daarnaast gaan de leerlingen met film als hun gereedschap op onderzoek uit. Ze brengen zichzelf, de cultuur van de school, hun klasgenoten en hun eigen familiegeschiedenis in beeld.

Leerlingen doen onderzoek naar uiteenlopende onderwerpen: ‘waarom is roken zo slecht voor je?’ of ‘wat vinden mensen op straat eigenlijk van de zwarte pieten discussie?’. Ze ondervragen hun familieleden over hun herkomst: ‘hoe was het om vanuit Afghanistan hier naartoe te verhuizen?’ of ‘speelden jullie vroeger ook al op het bruggetje bij de sloot?’. Ook zetten ze lokale problemen op de kaart door middel van een sociale media campagne.

Kerndoelen, 21ste eeuwse vaardigheden en mediawijsheidcompetenties

De leerlijn bestaat uit 6 blokken en 12 verdiepingsmodules en is uniek in haar soort. Alle onderdelen zijn namelijk ontwikkeld en ingedeeld op basis van kerndoelen, 21ste eeuwse vaardigheden en mediawijsheidcompetenties. Per blok wordt er gespecificeerd welke competenties de leerlingen ontwikkelen, hoe ze dit doen en welke vaardigheden daarbij horen.

Lucas Westerbeek, een van de oprichters van De frisse blik, kreeg veel aandacht met zijn opiniestuk in De Volkskrant (Leer kinderen nu vooral ook begrijpend te kijken, 20-02-2015). De Analyse Dialoog Onderwijs2032, ‘Dynamiek in de samenleving’ heeft een gedeelte van zijn stuk overgenomen:

“Leerlingen leren op school tekst verklaren, samenvatten, artikelen analyseren en boeken lezen. Ze leren hoe schrijvers manipuleren met taal. Het hedendaags onderwijs leidt jongeren nog steeds op, zoals ik in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw ben opgeleid: louter tekstueel. Over beeld leren ze niets. Maar onze samenleving is de afgelopen jaren in hoog tempo veranderd. Jongeren van nu – en wij zelf trouwens ook – worden overal geconfronteerd met beelden.”

In de Volkskrant gaat Westerbeek in op de rol van toekomstige leraren in dezen. Voor hen zijn (nog) geen methoden beschikbaar waarmee ze leerlingen kunnen leren begrijpend te kijken of media te creëren; dit thema is ook (nog) niet opgenomen in de curricula van lerarenopleidingen.

De leerlijn richt zich, om hier verandering in te brengen, dan ook geheel op overdraagbaarheid; docenten krijgen handvatten om ‘begrijpend te kijken’ met hun leerlingen, ze worden getraind in het gebruik van iPad, microfoon en montageprogramma’s en voeren de lessen vervolgens zelf uit. Deelnemende scholen beschikken over hun eigen apparatuur, zodat het project in de toekomst vast in het curriculum van de school kan komen. Momenteel voeren 8 scholen door heel Nederland de leerlijn uit, waarbij meer dan 30 docenten getraind zijn en er zo’n 300 Cultuurreporters! opgeleid worden.

Bekijk hier de informatiefilm over Cultuurreporters!:

Wat vind jij? Moeten alle docenten (en leerlingen) de kans krijgen om les te krijgen in begrijpend kijken en film?

» Lees ook het verslag van de uitreiking van de IPON Mediawijzer.net Award 2016