De studenten kijken naar het digibord waarop drie foto’s staan. Voor hen ligt een uitgeprint exemplaar van het Mediawijsheid Competentiemodel. Kort licht ik de foto’s toe op het digibord:
- De Ice Bucket Challenge (geldinzameling voor ALS)
- De iCloud hack (verspreiding naaktfoto’s van bekende actrices)
- Popcorn Time (gemakkelijk illegaal films downloaden)
Ze herkennen de casussen direct. “Overleg in tweetallen”, geef ik aan. “Op welke manier hebben deze casussen nu te maken met mediawijsheid?” Enigszins onzeker kijken de studenten van het digibord naar het Mediawijsheid Competentiemodel en terug. Al snel beginnen ze te wijzen en met elkaar te praten. Na drie minuten start ik de plenaire bespreking: ‘Die Ice Bucket Challenge… Is dat nou mediawijsheid?’
Studenten leggen uit dat ze meerdere competenties herkennen in deze specifieke casus, namelijk
- Participeren in sociale media (de video’s worden verspreid via Facebook)
- Content creëren (deelnemers maken immers hun eigen video)
- Inzicht hebben in de medialisering van de samenleving (het is een nieuw mediafenomeen)
- Doelen realiseren met media (bekendheid generen over en geld inzamelen voor ALS)
Ik ben zeer tevreden over hun bevindingen; het is hun eerste les mediawijsheid en tien minuten geleden had geen van deze studenten ooit gehoord over het Mediawijsheid Competentiemodel.
De minor
Dit studiejaar verzorg ik voor de tweede maal het onderdeel Mediawijsheid binnen de minor Wereldvakken. Alle vierdejaarsstudenten binnen de Hogeschool Utrecht (HU) zijn verplicht om een minor te volgen en zij kunnen kiezen uit meer dan 100 verschillende minors, variërend van sportjournalistiek tot globalising business. Dit jaar volgen twintig pabo-studenten de minor Wereldvakken.
Het onderdeel Mediawijsheid is een eenheid van vijf studiepunten binnen de minor Wereldvakken met een eigen toetsing en inhoud. Nadat ik dit onderdeel heb overgenomen van één van mijn collega’s, heb ik de inhoud radicaal veranderd, voornamelijk vanwege het Mediawijsheid Competentiemodel. Maar hoe pas ik dit model dan toe in mijn lessen?
Het gebruik van het Mediawijsheid Competentiemodel in de minor
Het Mediawijsheid Competentiemodel geeft een concrete invulling aan het begrip ‘mediawijsheid’ en geeft daarbij een specifieke uitwerking voor pabo-studenten. Per competentie dienen studenten zichzelf te meten aan het begin van de minor en daaruit volgt een persoonlijke leervraag waaraan ze tijdens de minor willen werken. Aan het eind maken studenten een nieuwe meting en evalueren ze hoe hun leerproces is geweest.
Het onderwerp mediawijsheid is altijd al onderdeel geweest van mijn lesinhouden. Voordat het Mediawijsheid Competentiemodel was gepubliceerd, hanteerde ik een alternatieve indeling, namelijk: mediapedagogiek, mediaontwikkeling, mediaopvoeding en mediaproducties. Deze begrippen zijn nog steeds relevant en behandel ik uitgebreid in de minor, maar het zijn, net als het begrip ‘mediawijsheid’ zelf, een soort containerbegrippen geworden. Het fijne van het Mediawijsheid Competentiemodel is dat het de mogelijkheid biedt om jezelf te ontwikkelen. En dat is precies wat ik als hogeschooldocent beoog en wat ik van mijn studenten verwacht!
Studentgestuurd onderwijs
Op dit moment is de minor halverwege. Dat is altijd een spannend punt. Gaat het studenten lukken om bij te blijven en tijdig de minor af te ronden? Of bouwen ze langzaamaan een achterstand op en moeten ze in januari nog flink aan de bak?
Voorlopig zijn de reacties van de studenten over het onderdeel mediawijsheid zeer positief en vind ik dat de groep gemotiveerd is. Studenten zijn voor hun persoonlijke leervraag zeer divers aan de slag, bijvoorbeeld door het maken van een eigen app, het volgen van de opleiding tot mediarecensent of het ontwerpen/uitvoeren van een filmproject met meerdere bovenbouwklassen. Het mooie is dat iedere student zijn persoonlijke leervraag kan terugkoppelen aan het Mediawijsheid Competentiemodel en daar dus bewust eigen keuzes maakt. Ik vind dat een vierdejaarsstudent dat zou moeten kunnen, maar ik vind tegelijkertijd ook dat ik als docent studenten die gelegenheid moet geven.
Welke literatuur gebruik ik in de minor?
Het boek Lessen in Mediawijsheid van Jan de Bas uit 2011 is verplichte literatuur voor de studenten en loopt als rode draad door de lessen heen. Hoewel dit boek is gepubliceerd vóór het Mediawijsheid Competentiemodel, bevat het veel relevante achtergrondinformatie, modellen en concrete lessuggesties voor het basisonderwijs. Daarmee is het een waardevol studieboek, maar zeker niet het enige. Overige literatuur waarmee studenten in aanraking komen is onder andere:
- Beeldschermkinderen van Patti Valkenburg
- Speel Digiwijs! van Peter Nikken (speciaal gericht op het jonge kind)
- Contact! van Jos de Haan en Remco Pijpers
- ICT voor de klas van Gerard Dummer
Daarnaast hanteer ik veel relevante websites zoals Mediasmarties.nl, Mediaopvoeding.nl en Mijnkindonline.nl [MijnKindOnline is tegenwoordig Kennisnet]. Er zijn zoveel bronnen om uit te putten. Dat is enerzijds een rijkdom, maar het kan ook heel versnipperd overkomen voor studenten. Het definitieve studieboek met betrekking tot mediawijsheid ben ik helaas nog niet tegengekomen. Daar ligt wellicht nog een mooie kans voor een educatieve uitgever! Ik zou in elk geval daar graag aan willen meewerken!
Ik ben benieuwd: op welke manier maken anderen gebruik van het Mediawijsheid Competentiemodel in het (hoger) onderwijs?
Reacties 9
Hoi Don,
Wat een leuk idee om het competentiemodel zo in te zetten. Je studenten leren niet alleen het model kennen maar ook de concepten die mediamakers inzetten en de krachten die werken in een sociaal netwerk. Gaaf!
Zelf werk ik nu aan een visiespel waarbij schoolteams op informele maar wel structurele wijze samen een verkenningstocht maken langs de vier competenties. Aan de hand van vragen en dilemma’s gaan ze in gesprek. Bijvoorbeeld: Mogen uw leerkrachten in de WhatsApp groep zitten van hun klas? Zet u Facebook in om ouders te betrekken? Aan welke randvoorwaarden moet dat dan voldoen? Het doel is om (weer) zicht te krijgen in de multimediale wereld en de plek van de school daarin.
Succes met je medialessen!
groet,
Karin
Leuk om te zien dat het model deze praktische toepassing heeft gekregen in je lessen. Naast het uitzoeken van welke competenties in een casus zitten zou het ook goed zijn de studenten zelf een les te laten ontwerpen voor kinderen rond een aantal competenties. Werk met kaartjes waarop de competenties staan en laat ze er drie blind kiezen. Dan krijg je moeilijke combinaties, waardoor voor de hand liggende lesjes vermeden worden. Zo moeten ze er zelf mee aan de slag. Zal nog niet meevallen, maar is voor PABO studenten een erg goede oefening denk ik!
@Karin
Dank voor je positieve reactie! Dat visiespel klinkt heel interessant, is dat al uitontwikkeld? Zelf ga ik in de minor met de studenten in december de Visieversneller van Kennisnet doorlopen. Daarbij horen ook allemaal acitiverende werkvormen, maar is meer gericht op ICT & Onderwijs in het geheel dan specifiek over media.
Ben je bekend met de Visieversneller?
@Henry
Wat een leuke suggestie, dat lijkt erg op TPACK the Game, maar dan specifiek met het Mediawijsheid Competentiemodel. Dat kan ik volgend jaar als werkvorm goed gebruiken!
Een aantal studenten werkt in hun leervraag echte concrete lessen uit voor leerlingen in het PO, zoals een videoproject in de bovenbouw of een project rondom media met de kleuters.
@Don, nee de visieversneller kende ik nog niet. Direct even gekeken en dat ziet er ook goed uit. Bedankt voor de tip. Er zitten een paar parallellen in (wij werken ook met stellingen) maar ook een aantal verschillen. Wij hebben per competentie kennisvragen, keuzes en dilemma’s ontwikkeld. Het spel bevindt zich nu in een proeftuin fase. Hiervoor zoeken we nog een aantal basisscholen.
@Karin, ik werk niet op een basisschool, maar heb wel grote interesse naar jullie spel. Zou ik op één of andere manier mee kunnen denken?
Ik heb enige tijd geleden een kennisclip gemaakt over het Vier in Balans model, dat geeft in een paar minuutjes een mooi beeld over visievorming: http://youtu.be/tXTKcPmIAhQ
Don, meedenken kan altijd. Leuk zelfs! Kijk anders alvast op: http://www.slimmetmedia.nl
Hoi Don,
Wat een mooie blog over hoe je de actualiteit gebruikt in je lessen. Op hbomediawijs.nl hebben we met het Practoraat Sociale Media een crowdsourcingplatform gelanceerd. Het mediawijsheidcompetentiemodel staat hier centraal. Onder elk vakje hopen we lessen te plakken. Op de site kan iedereen zijn of haar lessen uploaden (die we controleren op kwaliteit), en kan iedereen lessen / werkvormen er vanaf halen.
Het lijkt me heel leuk om eens in contact te komen om te kijken of we wat voor elkaar kunnen betekenen.
@Anne-Marie, dank voor je reactie! Het is een mooie site, hbomediawijs.nl, en volgens mij een goed initiatief! Het lijkt me leuk om eens van gedachten te wisselen, ik ben goed bereikbaar via mijn werkmail: don.zuiderman @ hu.nl
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.