Het boek ‘Everybody lies – Big Data, New Data and what the internet can tell us about who we really are’ gaat over nieuwe gigantische databestanden die doorzocht kunnen worden en over de conclusies die we daar uit kunnen trekken. In dit artikel geef ik eerst een kort overzicht van de belangrijkste zaken die je in het boek kunt tegenkomen. Halverwege mijn artikel zal ik overgaan op de betekenis van de titel: Iedereen liegt. Want hoewel het boek duidelijk maakt dat veel acties op internet in scherp contrast staan met wat mensen in het echte leven doen, is er iets dat samenhangt met dat vele liegen; het liegen is een symptoom.

Eerst gaan we terug in de tijd…

In 1853 had in Londen opnieuw een uitbraak plaatsgevonden van de vreselijke besmettelijke ziekte, de cholera. Dokter John Snow wist zich geen raad met de behandeling en besloot letterlijk in kaart te brengen waar deze nieuwe uitbraak zich voordeed. Na een tijdje van stippen plaatsen op een plattegrond, werd het duidelijk dat de mensen die een besmetting hadden opgelopen vrijwel allemaal woonachtig waren rond één waterpomp. De inwoners van Londen waren voor hun watervoorziening grotendeels afhankelijk van waterpompen die over de hele stad verspreid stonden opgesteld. Dr. John Snow bleek een heel belangrijke vondst gedaan te hebben: cholera verspreidde zich niet via de lucht, zoals men tot dan toe geloofde, maar via het drinkwater. Hij had een correlatie ontdekt (een verband, maar nog geen oorzaak) tussen cholera en de toenmalige drinkwatervoorziening. Dus door een geringe hoeveelheid data te vergaren kon Snow tot een heel nieuwe kijk op cholera – en daarmee op de aanpak daarvan – komen.

Illustratie: Roeland Smeets (klik op de afbeelding om te vergroten)

Terug naar het boek. Het voorwoord is geschreven door de wereldberoemde psycholoog Steven Pinker. Dit boek gaat over een heel nieuwe manier om de menselijke geest te bestuderen. De schrijver, Seth Stephens-Davidowitz laat zien dat big data, op basis van internet zoekacties en andere online reacties, een nieuwe inkijk in de menselijke psyche bieden. Alleen met hun schermen bekennen mensen de vreemdste dingen, soms (op datingsites bijvoorbeeld of wanneer men professioneel advies zoekt) omdat er consequenties in het echte leven aan vast zitten en op andere momenten juist omdat er geen consequenties zijn: als mensen een diepgevoelde wens of angst onder woorden brengen zonder een ander in verlegenheid te brengen of erger.

Wat zijn de mogelijkheden van die enorme databestanden?

• Ze leveren nieuwe soorten van data. Een voorbeeld zijn de enorme hoeveelheden doorzoekbare data die wereldwijde zoekacties naar porno opleveren. (blz. 53)
• Ze leveren eerlijke Eerlijk in de zin van dat data zijn verkregen, niet op wat mensen zeggen, maar op wat ze doen. Zo werd er tijdens de inauguratie van Obama en wordt er ieder jaar tijdens de Martin Luther King herdenkingsdag heel vaak op racistische grappen gezocht, kennelijk om inspiratie op te doen. (blz. 54)
• Er kan worden ingezoomd op kleine subgroepen mensen. Zie zo’n enorm databestand als een foto met gigantisch veel pixels. Je kunt inzoomen op ieder gebied en ieder onderwerp.
• Ze leveren de mogelijkheid testen uit te voeren. Bedrijven doen dat nu al voortdurend: welke achtergrondkleur, welk image, waar wordt het meest op gereageerd? Dit heet A/B testing en heeft ook grote mogelijkheden voor de wetenschap. (Blz. 54, zie ook 211.)

Enkele interessante onderzoeksuitkomsten uitgelicht

• De oma van de schrijver beweerde dat het hebben van een grote groep gezamenlijke vrienden bevorderlijk zou zijn voor de duurzaamheid van een relatie. Uitgebreid onderzoek op Facebook-data wijst echter op het tegendeel. (Blz. 32)
• Onderzocht werd waar mensen met een Wikipedia-lemma (= mensen die redelijk wat bereikt hebben) vandaan komen; universiteitssteden kwamen in beeld. Een belangrijke positieve invloed is het aantal immigranten in de stad of regio waar je vandaan komt. Dus ligt het voor de hand dat universiteitssteden met een groot aantal immigranten de hoogste ogen gooien. (Blz. 184)
• Onderzocht is ook of er meer geweld was na vertoning van een gewelddadige film. Het resultaat lag eigenlijk voor de hand: de mogelijke geweldplegers zitten in de bioscoop als er een nieuwe gewelddadige film in de VS wordt vertoond. Dus op de avond van vertoning is er een daling in het geweld; alcohol blijkt wél een belangrijke factor. (192)

Terug naar Londen, 1854

De mensen geloofden dat de vreselijke, besmettelijke ziekte cholera die overal kon toeslaan zich verspreidde door de lucht. Een kleine hoeveelheid data en een briljante dokter maakten een einde aan dat geloof, die mythe. Er bestaat een grote overeenkomst tussen het hebben van weinig of geen data en het ter beschikking hebben van enorm veel data. In beide gevallen is er ruimte voor geloven.

Geloven doe je als…..

• Je alleen nog nieuws tot je wilt nemen dat in je eigen bubble welkom is
• Fake nieuws als vanzelf aantrekkingskracht op je uitoefent
• Je niets van een wetenschappelijke uitleg of benadering wilt horen
• Keiharde feiten, bewijzen van het tegendeel, je niet alleen niet overtuigen, maar je kwaad maken

In de 21ste eeuw zullen we meer invloedrijke verzinsels en meer totalitaire religies creëren dan ooit. Met behulp van biotechnologie en computeralgoritmen zullen die religies niet alleen elke seconde van ons bestaan beheersen, ze zullen ook ons lichaam, onze hersenen en onze geest kunnen omvormen en hele virtuele werelden kunnen scheppen, compleet met hel en hemel. Het zal dus moeilijker dan ooit, maar ook crucialer dan ooit worden om fictie van realiteit te kunnen onderscheiden en religie van wetenschap. Uit: Homo Deus. Blz. 187

Het verschil tussen liegen en geloven

• Ik zag onlangs het verschijnsel van jonge mensen die normaal, vriendelijk overkomen en er ongelofelijk radicale opvattingen op nahouden in het programma van Eva Jinek, waar ze in gesprek gaat met Amerikanen.
• De als betrouwbaar bekendstaande New York Times maakte het onlangs wel heel bont met een interview met een jonge man die alle ruimte kreeg voor zijn nieuwe geloof: hij was (neo-) Nazi geworden. Een (neo-)Nazi is opzettelijk schadelijk voor zijn medemens, dat heeft het verleden bewezen. Zijn geloof is misdadig; hij kan niet anders dan liegen.
• Nepnieuws kan alleen maar postvatten als mensen te makkelijk geloven.
• Tot slot een voorbeeld uit de actuele werkelijkheid: toen bleek dat Trump een in Nederland opgenomen filmpje – dat geweld vertoont gericht op een jonge man op krukken – retweette en beweerde dat het hier om geweld van een moslim ging, zei zijn woordvoerster Sarah Sanders: Ik wil het niet hebben over de aard van de video. Je concentreert je op iets verkeerds. De dreiging (van moslims) is reëel, daar had de president het over. Dus als je een bepaalde overtuiging, een bepaald geloof aanhangt, heiligt het doel de middelen…

Conclusie

Er bestaan twee soorten geloven. Geloven in een god en het – vaak voetstoots – aannemen van informatie die leidt tot een bepaalde mening, overtuiging. Beide soorten van geloven bestaan waarschijnlijk al even lang als dat er mensen op aarde rondlopen; er gaat pas iets mis als de een het slachtoffer wordt van het geloof van de ander.

Iedereen gelooft zou een betere titel zijn voor dit heel interessante boek. Want dat liegen wordt gelegitimeerd door geloven. Het boek behandelt weliswaar problemen en situaties in de VS, maar in Nederland zie ik echt wel symptomen van het hierboven beschrevene.

Sympathiek vind ik het dat de schrijver ons op het hart drukt dat big data soms, maar lang niet altijd het héle verhaal vertellen. Er blijft altijd expertise en intuïtie nodig om dichter bij zoiets als de waarheid of werkelijkheid te komen. Nóg sympathieker vind ik het dat de schrijver benadrukt dat er zo veel belangrijke dingen in het leven zijn die niet gemeten kunnen worden, bijvoorbeeld kritisch denken, nieuwsgierigheid, persoonlijke ontwikkeling of liefde.