In het rapport: ‘De toekomst van de werkgelegenheid – hoe gevoelig zijn banen voor de automatisering?‘ wordt onderzocht welke invloed de automatisering heeft op banen, die nu (nog) bestaan in de Verenigde Staten. Tot deze publicatie was er nog geen onderzoek gedaan naar de effecten van de automatisering op de werkgelegenheid. Over welke effecten hebben we het? En wat betekent dit voor de netwerkmaatschappij?

Dit blogartikel is onderdeel van mijn serie artikelen over de netwerkmaatschappij. De bedoeling van deze serie is om inzicht te geven in de invloed die media & technologie hebben op de huidige samenleving. (Foto hierboven: jaygooby)

In de NRCnext van 23 januari j.l. staat een artikel over het rapport. Terecht wordt er op gewezen dat het eerste gevolg van de Industriële Revolutie weliswaar het verlies van veel banen was, maar dat er op langere termijn toch voor veel mensen een hogere welvaart in het verschiet lag. Laten we voor onze huidige situatie, ook dat laatste hopen.

De computerrevolutie begon in de 60er jaren met de ingebruikneming van de eerste computers. Terwijl de kosten van het computergebruik per jaar gemiddeld 37% afnamen tussen 1945 en 1980, werden telefonisten overbodig. De eerste industriële robot ging in de 60er jaren aan het werk bij General Motors en in de 70er jaren waren de boekingssystemen voor tickets de eerste die geautomatiseerd werden. In de jaren 80 en jaren 90 gingen de computerkosten nog harder achteruit, gemiddeld 64% per jaar. Typistes en bankpersoneel werden grotendeels overbodig.

Wat zijn de gevolgen van de automatisering nu, maar ook in de toekomst?
De automatisering wereldwijd is een feit en vindt in twee golven plaats. De eerste golf is nu gaande en heeft al veel banen op de tocht gezet. Daar komen over niet al te lange tijd onder andere die van kassamedewerker, accountant en belastingambtenaar bij. Deze golf loopt door tot 2034, dan is er een technisch plafond. Robots kunnen bepaalde, moeilijkere taken dan nog niet aan, maar binnen twintig jaar daarna zal de automatisering verder toeslaan.

Verder lopen ook de vervoer- en logistieke sector gevaar, want auto’s en vrachtwagens kunnen nu al beter bestuurd worden door robots. Die robots kunnen van alles dat mensen niet kunnen, bijvoorbeeld tegelijkertijd de hele omgeving waarnemen, ze kunnen niet in slaap sukkelen, teveel gedronken hebben en noem maar op. Algoritmische verbeteringen t.o.v. menselijke beoordeling gaan waarschijnlijk steeds vaker voorkomen. De omgeving waarin de auto’s rijden is ook volledig bekend. In Californië wordt het nu juridisch mogelijk gemaakt dat voertuigen zonder chauffeur deel mogen nemen aan het verkeer. De prijs van robots is aan het zakken: een industriële robot kost nu 100.000 tot 150.000 dollar. Over een jaar of tien zal hij behendiger en intelligenter zijn en half zo duur. Deze robots kunnen steeds ingewikkelder handmatige taken aan.

De automatisering is niet langer beperkt tot routine werk, maar heeft ook gevolgen voor iedere baan waar Big Data bij aan te pas komen (Brynjolfsson en McAfee, 2011). Een voorbeeld: gegevens van anderhalf miljoen kankerpatiënten worden doorzocht waardoor duidelijk wordt welke typen kanker baat hebben bij een bepaalde behandeling (Cohn 2013). Sensor data zullen steeds vaker gebruikt worden. Denk hierbij aan de monitoring van patiënten op de intensive care, vliegtuigmotoren en waterkwaliteit. Sensoren kunnen de vochtigheidsgraad van landbouwgrond in de gaten houden en reguleren. Computer monitoring, al dan niet via Big Data, heeft als voordeel op menselijke monitoring, dat er geen sprake is van pauze of vooroordelen. Bij banen die de komende twintig jaar ‘veilig’ zijn voor automatisering is er sprake van complexe waarneming en manipulatie en creatieve en sociale intelligentie.

“Nog steeds worden jongeren opgeleid voor administratieve beroepen die er straks niet meer zijn. Er valt iets te zeggen voor het kiezen van een algemene studie in plaats van een specifieke, omdat zo’n algemene studie je flexibel houdt en je de mogelijkheid laat om je kennis en vaardigheden later via bijscholing bij te sturen.”  – Tip trendwatcher Adjiedj Bakas, Volkskrant 26 januari 2014.

In het rapport over de toekomst van werkgelegenheid worden creatieve en sociale intelligentie genoemd als eigenschappen die van belang zijn om een, qua werkgelegenheid, onzekere toekomst aan te kunnen. Niet voor niets zijn dat eigenschappen die onder de 21ste eeuwse vaardigheden gerekend worden. Er is veel discussie gaande over de vraag hoe die vaardigheden en mediawijsheid een plaats kunnen krijgen in het Nederlandse onderwijs. Ik denk dat hier ook een taak ligt voor ons, mediacoaches en andere mediawijsheid professionals, want het gaat niet alleen om ons onderwijs. Het gaat om de hele samenleving.

Hebben jullie ideeën, voorstellen, voor jonge mensen die nadenken over een vervolgopleiding en het werk dat zij willen gaan doen?

» Lees ook het eerste artikel in deze serie: ‘De netwerkmaatschappij, een verkenning‘
» Lees ook het derde deel: ‘De Netwerkmaatschappij, deel 3: Ideeën voor 21ste eeuwse vaardigheden en digitale geletterdheid‘