Onvrede ervaren we allemaal wel eens; vrede – hoop ik – ook. Toch is nu het moment aangebroken om alles op alles te zetten om vrede op macroniveau te realiseren. Sterker nog: lukt dat niet, dan gaat het zeker mis. Hoe dan ook: de situatie in de wereld is heel zorgelijk, met steeds groter wordende ongelijkheid, klimaatverandering en nu oorlogsdreiging.

Investeren in de voorwaarden voor goed onderwijs is altijd al de beste investering in de toekomst geweest – en nu zeker.

Illustratie: Roeland Smeets

Vrede/onvrede

Ik las The Age of Unpeace, how connectivity causes conflict van Mark Leonard. Hij beschrijft de schaduwkanten van de Netwerkmaatschappij. Ik las het boek enkele weken geleden en wilde er al over schrijven. Nu, na de Russische inval in Oekraïne, is het wel heel actueel geworden. De schrijver heeft de term unpeace zelf bedacht. Mij doet unpeace meteen denken aan het Nederlandse ‘onvrede’, maar die leeft vooral bij individuen en Leonard beschrijft ook macro-invloeden op de samenleving die samen een sfeer van onderlinge strijd en internationale onrust opleveren. Dus noem ik het ‘vredeloosheid’.

Netwerken

’s Nachts kun je vanuit de ruimte zien hoe de aarde bedekt is met lichten: grote lichtplekken van stedelijke agglomeraties en bewegende lichten van vervoermiddelen. Je ziet de netwerken in actie en in rust.

Kenmerkend voor deze tijd is dat veel van de instellingen die vroeger min of meer zelfstandig waren zichzelf opnieuw hebben uitgevonden als knooppunten in gigantische netwerken. Fabrieken zijn onderdeel geworden van wereldwijde toeleveringsketens, die de productie van onderdelen over verschillende landen spreiden om ze beter en goedkoper te maken. Banken zijn onderdeel geworden van wereldwijde financiële markten die miljarden dollars aan mobiel kapitaal verhandelen en afhankelijk zijn van internationale berichtenplatforms. Universiteiten en wetenschappers hebben een web van samenwerkingen over continenten opgebouwd. Massamedia, kerken, sportorganisaties, criminele bendes en terroristen hebben zichzelf allemaal gereorganiseerd om deel uit te maken van enorme netwerken, die mensen en organisaties over de hele wereld met elkaar verbinden. Veel micro is macro geworden.

“Hoe meer verbonden de wereld is, hoe meer gefragmenteerd.”

Het populairste mediabedrijf ter wereld, Facebook, maakt geen content. De meest waardevolle retailer ter wereld, Alibaba, heeft geen voorraad. ’s Werelds grootste accommodatieaanbieder, Airbnb, bezit geen eigendom. De waarde van al deze platforms komt voort uit het optreden als interface naar het netwerk.

Een paradox

Een van de paradoxen van de digitaal verbonden wereld is dat bijna iedereen gelijkgestemden kan vinden die hun wereldbeeld delen, genoeg voor een levensvatbare politieke gemeenschap (of een partij). Hoe meer verbonden de wereld is, hoe meer gefragmenteerd. En connectiviteit geeft elk van deze “partijtjes” redenen om jaloers te zijn, bang te zijn en met elkaar in conflict te komen. In die zin leidt deze ontwikkeling tot groeiende conflicten binnen naties.

We geven het bestuur over ons land eigenlijk helemaal uit handen, hele straten worden verkwanseld aan buitenlandse durfkapitalisten, mensen worden op basis van hun naam of uiterlijk gecriminaliseerd, op het gebied van klimaatverandering; laat staan op dat van ongelijkheid is er geen enkele actiebereidheid bij de overheid.

Vrede (maar dan moeten we er wel wat voor doen)

Hoog tijd dus voor een ander soort organisatie van ons land, door middel van burgerberaden. Ik heb net ‘Nu is het aan ons’ van Eva Rovers gelezen. Daarin staan heel mooie voorbeelden uit allerlei andere landen; Duitsland heeft zich bijvoorbeeld al bij de voorlopers aangesloten. De vraag blijft waarom ons land op dit gebied zo achterblijft.

Voor mij persoonlijk is het de vraag waarom sociale media niet ingezet kunnen worden voor iets als een burgerberaad, want theoretisch hebben ze alles te bieden. Maar in de praktijk zijn ze te vervuild, dus – ja – ik begrijp het wel. Bij burgerberaden is er hoogwaardig intermenselijk contact en te lang hebben we gedacht dat dit via technologie ongestoord kon verlopen.

Hoe dan ook: het wordt hoog tijd dat we de naam Netwerkmaatschappij eens eer aan gaan doen! Door bijvoorbeeld op school te regelen dat geen enkel kind schade oploopt door financiële achterstand. In Europees verband hebben we elkaar ook keihard nodig, dat is wel gebleken de afgelopen weken. De onvrede aanpakken om vredeloosheid te voorkomen en – wie weet – vrede te herstellen. Maak werk van je netwerk!