In het boek Het begin van alles wordt de geschiedenis van de mensheid verteld en zie je hoe door de eeuwen heen op heel verschillende manieren politiek is bedreven. Hoofdrolspelers in dit verhaal zijn nou eens niet mannen die standbeelden voor zichzelf hebben laten oprichten, maar de vele mensen die tussendoor in zogenaamde ‘tussenperiodes’ belangrijke uitvindingen hebben gedaan die het leven veraangenaamden. Vaak waren dit vrouwen.

Dit boek hier bespreken, waar het toch vooral over media en technologie gaat, is voor mij wel te verklaren want er wordt een belangrijke vraag in gesteld en ik ga m’n best doen die te beantwoorden: Hoe komt het dat we vast zijn komen te zitten in slechts één vorm van maatschappelijke werkelijkheid? En hoe komt het dat in die maatschappelijke werkelijkheid relaties die uiteindelijk zijn gebaseerd op geweld en overheersing normaal zijn geworden? (Blz. 562)

In het boek worden twee belangrijke fenomenen niet besproken en juist die kunnen veel voor onze toekomst betekenen:

1. De werkelijkheid, is dat wat we om ons heen zien? Of wat we via onze schermen denken te zien? (En hoe gaan we met dat laatste om?)
2. Technologie heeft, sinds WO II, een dramatische intrede gemaakt in ons leven.

Media en de werkelijkheid

Politiek commentator Tom-Jan Meeus van de NRC stopt met zijn veelgelezen columns om deze reden: “Den Haag is een wereld die niet bestuurd maar wordt gestuurd, vooral door maatschappelijke en commerciële belanghebbenden. Je kon erop neerkijken, je kon ook zeggen: dit is dus polderen. Maar er was iets bijgekomen. Een monster, iedereen had er vrees voor. Het kon je aanvallen zonder dat je het zag aankomen. Het kon je breken. Het was: de mediawerkelijkheid.”

Als Meeus gelijk heeft dan is de mediawerkelijkheid de dominante werkelijkheid geworden en is een van de consequenties daarvan dat we het minder over mediawijsheid hoeven te hebben en meer over wijsheid. 

Trouwens: in Talkshows als OP1 is de mediawerkelijkheid de enige echte. Regelrecht ondermijnende en ontwrichtende ideeën kunnen er zonder enige tegenspraak gespuid worden. 

De Gouache ‘Politiek’ is in 1983 geschilderd – Roeland Smeets

Burgerschap en technologie: Eva en Rudy

Eva Rovers timmert al maanden lang flink aan de weg met haar boek Nu is het aan ons. Hierin pleit ze voor Burgerberaden om de discussie in ons land over allerlei belangrijke politieke onderwerpen meer vorm te geven.

Rudy van Belkom, schrijver van Alive and clicking, is het niet met haar eens en pleit voor een systeem van informatievoorziening dat geen ruimte biedt aan trollen en/of nepnieuws. 

In Nederland wordt hieraan gewerkt. De Europese Gemeenschap toont allerlei initiatieven: en Taiwan heeft Polis: 

Volgens mij is Nederland, zoals het nu is, niet alleen letterlijk maar ook figuurlijk oververhit en zou eerst een verstandige, gekozen, politicus met overwicht aan het roer moeten staan om de gemoederen tot bedaren te brengen. Want, laten we wel wezen, de sfeer van sociale media is overgewaaid naar de dagelijkse werkelijkheid en die wordt op allerlei manieren bedreigd. 

Binnen de sociale media wordt sinds het succes van TikTok ook al veel meer het accent gelegd op vermaak, gepresenteerd door het algoritme van dienst. 

De democratie

Nederland is in gevaar omdat niet wordt opgetreden tegen sommige belangengroepen die stelselmatig misdrijven plegen. Verder zijn er teveel slachtoffers van politiek zoals die nu bedreven wordt: mensen die niet kunnen rondkomen. De onvrede is wijd verspreid (zie illustratie).

Maar er is hoop. Want democratische vaardigheden kun je leren. De huidige stand van zaken, de sfeer van onvrede en verongelijktheid die uitwalmt over het politieke debat zoals dat op televisie wordt gevoerd, laat zien dat de meeste mensen niet hebben geleerd te debatteren: de ander ruimte te gunnen. Dus: de redding van ons politieke stelsel begint niet in de Tweede Kamer maar in het klaslokaal.

Internationaal

Vrijwel ieder probleem heeft internationale facetten. Dat betekent dat we, als land ons zouden moeten verzekeren van een veilige plek. Binnen de EU bijvoorbeeld want er is een wereldwijde strijd gaande tussen autocratisch- en democratisch bestuurde landen.

Motto voor deze blog, omdat we wereldwijd voor die keuze staan, is de uitspraak van journalist, uitgever en verzetsman Henk van Randwijk: ‘Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen; dan dooft het licht.’

Conclusie

Onze huidige minister van Onderwijs, Robbert Dijkgraaf, pleitte jaren geleden al op het maximaal inzetten op onderwijs met technologie die hij “De stille kracht” noemde. 

Om de vraag in “Het begin van alles” te beantwoorden: De mensheid is als vanzelf meegesleurd in een werkelijkheid waarin technologie, in het belang van de commercie, een dominante rol speelt. Als de mens de technologie terug kan pakken is er weer (en nog) van alles mogelijk!

Lees meer uit de serie De Netwerkmaatschappij:

» Deel 36: Een volgende stap
» Deel 35: Vrede, onvrede of vredeloosheid?
» Deel 34: Op school
» Deel 33: Een geluk bij een ongeluk
» Deel 32: Het is de tijd