Probleem bij dit écht belangrijke boek van journalist Huib Modderkolk is dat het aan de ene kant bedoeld is voor een volwassen publiek dat wel tegen een stootje kan en dat het aan de andere kant gaat om een onderwerp waarmee je jonge kinderen wél en niét lastig zou moeten vallen. Niét, omdat het hier om weinig hoopgevende informatie gaat. En wél omdat het goed zou zijn als kinderen leren coderen. De (computer)taal leren die zo belangrijk is in dit boek. Ik noem het een taal, maar het is wel een bijzondere: je kunt er dingen mee laten gebeuren.
Over hacken en phishing
In het begin van het boek laat de schrijver zien dat er wereldwijd veel gehackt wordt. Vaak op een volstrekt gewetenloze, oorlogszuchtige manier. Zo worden ziekenhuizen, beurzen, vliegvelden, kernreactoren en ook drinkwaterbedrijven aangevallen. Overal waar een samenleving kwetsbaar is.
Een veel gebruikte methode is phishing. Het doel van phishen is simpel: een computer infecteren met schadelijke software. En het is relatief succesvol. Zo klikt 20% van de ontvangers op een overtuigende phishingmail.
Uit het boek van Modderkolk: In Oekraïne onderscheppen Russische hackers in 2023 een flyer van een Poolse diplomaat, Die stuurt een advertentie voor een tweedehands BMW naar verschillende diplomaten in de Oekraïense hoofdstad. De Russen kopiëren de flyer, zetten er kwaadaardige software in en sturen de advertentie door naar 22 ambassades in Kyiv. Met zo’n simpele mail kwamen Ruslands militaire hackers al binnen bij het Nederlands Ministerie van Algemene Zaken, het Duitse Parlement, antidopingorganisatie WADA en de NAVO. Ze hacken eerst een werkstation, vervolgens kijken ze waar ze in het netwerk zitten. (Blz. 120)
Varen in de mist
Voor een journalist als Huib Modderkolk is het in kaart brengen van min of meer digitale criminele ontwikkelingen precies dat. Geheime diensten doen precies het tegenovergestelde van wat journalisten doen: ze zuigen informatie op en laten die niet meer gaan.
Varen in de mist geldt ook voor de gemiddelde burger. Wij zijn het zicht op de werking van onze apparaten kwijtgeraakt en voor de gemiddelde burger geldt dat als die een auto wil kopen, deze auto honderd miljoen regels code kan bevatten. Ga die maar eens aan een kritische inspectie onderwerpen.
Technologie wordt óver- en onderschat…
Brugwachters in Amsterdam werden ontslagen omdat de digitale mogelijkheden van brugbeheer ‘geweldig’ zouden zijn. Hun voormalige huisjes werden verhuurd aan een hotelketen, waardoor de brugwachters – nu de resultaten van digitaal beheer ernstig beginnen tegen te vallen – geen huisje meer hebben en hun werk soms buiten moeten doen.
Er zijn veel meer voorbeelden van overschatting van de mogelijkheden van digitaal beheer. Hét voorbeeld is natuurlijk de schandvlek van de toeslagenaffaire.
En een voorbeeld van overschatting van technologie is de fraudebestrijding (zoals die tot nu toe heeft plaatsgevonden en weer kan plaatsvinden), camera’s boven snelwegen, gezichtsherkenning bij voetbalsupporters, een videodeurbel om inbrekers te signaleren enzovoort. Het is net of je een vlek, door erin te wrijven, nog groter maakt.
… En een goed idee, kan slecht uitpakken
De instelling van Het Travel Information Portal was op zich een goed idee. Via dit portal kan er met mensen gecommuniceerd worden die op reis zijn. Maar een goed idee kan in de verkeerde handen heel verkeerd uitpakken want nu kan iedereen die minder goed te vinden is, via dit portal gevonden worden: een ramp (en meer) voor je privacy. En algoritmisch management is misschien ook goed bedoeld, maar is er wel genoeg aandacht voor de mogelijke nadelen?.
Stuxnet
De VPRO heeft er een veelbekeken driedelige (en superspannende) documentaire uitgezonden over de inzet van digitaal wapentuig om een aanval mee uit te voeren. In het boek komen allerlei daarmee samenhangende aspecten aan bod.
Conclusie
Het boek is een opsomming van gevaren en bedreigingen. Het is als kijken in een diep ravijn, terwijl je hoogtevrees hebt. Toch kan ik hier met een hoopvolle noot eindigen:
het geven in lessen programmeren is een stuk makkelijker geworden door Felienne Hermans en haar programmeertaal Hedy.
Voor het onderwijs ligt hier een mooie mogelijkheid: de talen-sectie en geschiedenis konden zich mooi ontfermen over mediawijsheid; nu hebben de bèta-secties de kans om zich op programmeren te storten.
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.