In deel 50 van deze reeks wil ik het gezoem, het gekrakeel, de drukte in onze maatschappij onder de loep nemen. Want als er iets is wat onze samenleving anno 2024 kenmerkt, is dat het wel. Je hoeft er alleen maar je televisie voor aan te zetten of op sociale media te kijken.
Illustratie: Roeland Smeets
Van ver kun je dat gezoem horen. Daar gaat het over in deze blog: wat mensen bezig houdt. In het boek ‘The Age of Magical Overthinking’ vind je een duidelijk verhaal daarover.
PS. Remco Pijpers, bedankt voor de tip!
Veel zinnigs
Het boek is geschreven door Amanda Montell, een linguïst, die beschrijft hoe haar leven – met al dan niet digitale avonturen – eruitziet. Zij schreef eerder artikelen en boeken, leerde haar gedachten op een rijtje te zetten en als het om haar eigen vooroordelen gaat, spaart ze zichzelf bepaald niet.
Ik vond het een heel leerzaam boek omdat we die ontwikkelingen die ze beschrijft nu overal in Nederland om ons heen kunnen zien; eigenlijk gaat het daarbij om heel persoonlijke interacties met digitaal gestuurde ontwikkelingen. Hoe dan ook: ze heeft veel zinnigs te zeggen.
Geloven dat iets waar is
Bias is een woord dat vaak terugkomt in Amanda’s verhaal. Het heeft in het Nederlands verschillende betekenissen: vooroordeel, vooringenomenheid en aanname, iets waar je vanuit gaat en dat kan terecht of onterecht zijn. Het blijkt in veel gevallen datgene te zijn waar je in gelooft. Nieuwe, relevante extra informatie zal daar weinig verandering in aanbrengen.
Als je bent gaan geloven dat iets waar is, maar je krijgt tegengestelde feiten voorgeschoteld, dan doen je hersenen van nature alles wat nodig is om die feiten aan te vechten of te herinterpreteren. (Lees er meer over in dit boek.) Kijk maar hoe het gaat in Nederland met de discussie over klimaatverandering en gezaghebbende politici die alles daarover “gelul” noemen.
Overdenken
De titel van Montell’s boek heeft wat uitleg nodig. ‘Magisch denken’ heeft een heel lange voorgeschiedenis; in het kort komt het neer op het geloof dat iemands gedachten invloed kunnen hebben op externe gebeurtenissen. Het mythologiseren van de wereld om je heen is een poging om er iets zinnigs van te maken en dat is een unieke en merkwaardige menselijke gewoonte. Dan het ‘overthinking’-deel van de titel: Overmatig denken is typerend voor het moderne tijdperk – een product van ons aangeboren bijgeloof, dat botst met een overdaad aan informatie, massale eenzaamheid en een grote druk om alles onder de zon te “weten”. Het bovenstaande klinkt vaag maar hieronder, en in het boek, maakt de schrijfster gebruik van wetenschappelijke bronnen. Dus het boek is dat allerminst.
Terug naar het gezoem in de bijenkorf: de schrijfster hoopt dat wij eraan gaan wennen en er zelfs een melodie in kunnen gaan ontwaren.
Teveel zelfvertrouwen
Bekend is het verhaal over een man die echt geloofde in een middel dat hem onzichtbaar zou maken. Hij geloofde dat het zo goed zou werken dat hij een bank overviel. Die man had misschien wat veel zelfvertrouwen – maar zijn uitgangspunt was onbetrouwbaar.
De neiging tot een overdaad aan zelfvertrouwen heeft drie kenmerken: mensen overschatten hun vaardigheden, zijn heel zeker van hun zaak en overschatten hun eigen aandeel.
De risico’s van teveel zelfvertrouwen overstijgen kleine alledaagse problemen. Het ongemakkelijke is dat de moderne mens de neiging heeft om het meeste zelfvertrouwen te vertonen in scenario’s waar accurate oordelen het moeilijkst te maken zijn. Denk hierbij aan nieuwe en onvoorspelbare technologie (AI), natuurrampen (klimaatverandering) en polariserende politieke figuren (je kunt er wel een of twee bedenken).
De digitale wereld en de echte
Onderzoek naar telefoonverslaving heeft uitgewezen dat de kleine dopaminehits die ervoor zorgen dat gebruikers hunkeren naar meldingen een tragisch neveneffect hebben: ze remmen de hoeveelheid dopamine die we voelen wanneer we worden blootgesteld aan iets nieuws in het echte leven.
Deskundigen zeggen ook dat een stortvloed aan traumatisch nieuws collectieve gevoelloosheid veroorzaakt. Dit is wat je moet doen als je je overweldigd voelt.
Sterven online
Kankerpatiënte Mary was een van de meisjes die de auteur interviewde voor dit artikel.
Mary zegt: “YouTube was therapeutisch. Ook al gebeurden er zoveel vreselijke dingen, ik kon van die vreselijke dingen een video maken, kunst, die ik op mijn eigen manier met mensen kon delen. Dat hielp me om ermee om te gaan.”
Mary was een van de meisjes die door de auteur werden geïnterviewd, de andere meisjes stierven. Door ervoor te kiezen hun laatste dagen op hun eigen voorwaarden te documenteren, konden de stervende meisjes ‘dansen met sterfelijkheid’ in plaats van zich erdoor te laten vernietigen.
Conclusie
Uit Mary’s verhaal kun je concluderen dat als de omstandigheden – bijvoorbeeld door oorlog of ziekte – dramatisch verslechteren, een gevolg kan zijn dat het online verbonden zijn (in dit geval door Youtube) opeens een geweldige meerwaarde krijgt. Eindelijk functioneert het netwerk en heeft het zoemen zin.
En de bij? Natuurlijk wil die terug naar de korf, maar de bij kent de wereld buiten de korf alleen maar op zijn eigen manier. En die wereld is veel groter.
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.