In deel 53, dat bestaat uit twee delen, van zijn reeks De Netwerkmaatschappij behandelt Roeland Smeets de eerste vijf verhalen uit het boek AI 2041: Ten Visions for our Future. Hier lees je het eerste deel van zijn bespreking.

In dit verhaal (deel 2) gaat de reis om de wereld zoals verteld in “AI 2041” verder met ontwikkelingen die, in ieder geval mij, verrassen. Het is een bijzondere tijd, alleen al omdat de mens niet meer de enige speler is op het wereldtoneel. Wat hetzelfde blijft is dat we de plicht hebben deze wereld niet alleen leefbaar, maar ook begrijpelijk te maken voor komende generaties.. 

Tokio

We gaan door met “AI 2041” en zijn aangekomen in Tokio. Een superster sterft hier tijdens zijn laatste optreden in de pauze, in een afgesloten ruimte die van binnen op slot is gedaan. Zijn trouwste fans doen van alles om na te gaan hoe hij aan zijn einde is gekomen. Ze schuwen geen middel op het gebied van VR (Virtuele werkelijkheid) om hem weer tot de leven te laten komen, al is het schijnbaar. 

Er zijn meer virtuele vervormingen van de werkelijkheid: AR (Augmented Reality) en MR (Mixed Reality). Bij AR kan bijvoorbeeld tekst toegevoegd worden bij beeld en het wordt gebruikt door bijvoorbeeld piloten en chirurgen. In de gezondheidszorg zouden AR en MR chirurgen in staat kunnen stellen om operaties uit te voeren, terwijl VR medische studenten kan helpen om virtuele patiënten te opereren. In de komende twintig jaar zal XR (die drie vormen van VR bevat)  een revolutie teweegbrengen in entertainment, training, detailhandel, gezondheidszorg, sport en reizen. MR zal de mogelijkheid ontwikkelen om nieuwe virtuele objecten aan omgevingen toe te voegen en ze te presenteren op een manier die lijkt te gehoorzamen aan de wetten van de natuurkunde.

Illustratie: Roeland Smeets

Sri Lanka

Chamal blijkt veel talent te hebben voor de digitale spelletjes die hij van jongs af aan al speelt. Nu speelt hij vooral Formule 1. Iets wat hij zich voortdurend inprent is: het belangrijkst aan racen is niet de wagen, maar de weg!

Hij wordt uitgenodigd om naar China te komen en om daar een veel realistischer versie van een racewagen te besturen. Terwijl hij steeds vaardiger wordt, worden de omstandigheden realistischer en moeilijker. Iets wat veel indruk maakt op Chamal is dat, als er een ambulance aankomt, alle auto’s automatisch aan de kant gaan, ook de zijne.

Autonome voertuigen, elektrische auto’s en ride-sharing worden samen volwassen, minder mensen zullen auto’s kopen (waardoor de maandelijkse kosten voor gezinnen effectief worden verlaagd) parkeergarages kunnen grotendeels een nieuwe bestemming krijgen en het totale aantal auto’s kan aanzienlijk worden verminderd, omdat zelfrijdende auto’s door het delen van ritten 24/7 efficiënt kunnen werken). 

Gezamenlijk zullen deze veranderingen de verkeersopstoppingen, het verbruik van fossiele brandstoffen en de luchtvervuiling verminderen.  Door deze ontwikkeling komt er wereldwijd meer ruimte en groen; mooi, lijkt me. De vraag blijft wel: wie is er verantwoordelijk bij een verkeersongeval? Er is wetgeving nodig in deze heel nieuwe situatie.

IJsland

Een groot gevaar, als het gaat om kunstmatige intelligentie, vormen automatische wapens, zeker als die aangedreven worden door een belangrijke toekomstige technologie: die van de  kwantum computers. Autonome wapens zijn de AI-toepassing die het duidelijkst en het diepst in strijd is met onze moraal en die de continuïteit van de mensheid bedreigt.

Ook het begrip “kwantum” staat centraal in dit verhaal. Heel kort door de bocht: de (heel kleine) wereld van het Kwantum, beantwoordt niet aan wetmatigheden zoals we die kennen uit de alledaagse werkelijkheid. 

Het verhaal: een grote hoeveelheid bitcoins wordt gestolen uit een goed beveiligde omgeving. Het hacken van die omgeving zou alleen kunnen met gebruikmaking van een super (kwantum) computer, (die op dit moment nog niet bestaat).

Van de invloed van “Kwantum” wordt verwacht dat die even groot zal zijn als die van Turing’s geschrift uit 1936, over de gevolgen daarvan breken we ons nog steeds het hoofd, dus het kan geen kwaad om ons alvast in te lezen en voor te bereiden. Een goed boek over “Kwantum” is “Waarom niemand kwantum begrijpt en waarom iedereen er toch iets over moet weten”. (Ik ben halverwege en ik realiseer me vooral hoe weinig ik over natuurkunde weet.)

San Francisco

Een heel groot probleem is dat AI ontzettend veel banen overbodig maakt. Weliswaar is in dit verhaal een “banenredder” actief, maar het wordt steeds duidelijker dat het dweilen is met de kraan open. De vraag is hoe een overheid hierop reageert en of er een Universeel basisinkomen komt. Nu is het in ieder geval zinnig om eens bij elkaar te zetten waar mensen goed in kunnen zijn en AI niet, of in ieder geval minder:

Creativiteit: AI kan niet creëren, conceptualiseren of strategisch plannen. Hoewel AI goed is in het optimaliseren voor een beperkt doel, is het niet in staat om zijn eigen doelen te kiezen of om creatief te denken, noch kan AI domein overschrijdend denken of gezond verstand toepassen,

Empathie AI heeft geen gevoel, kan een mens geen veilig, geborgen gevoel geven, dus een verzorgend beroep? Niks voor AI!

Behendigheid: AI en robotica zijn niet goed in werk waarbij behendigheid of een precieze oog-hand combinatie een vereiste  is. 

Mensen hebben genoeg informatie om te weten waar alsnog hun meerwaarde ligt ten opzichte van machines;  het is te hopen dat die meerwaarde niet alleen erkend, maar ook gekoesterd zal worden.

Een eiland in het midden oosten

Een koning in het Midden Oosten nodigt een gemêleerd gezelschap uit op zijn eiland en wil onderzoeken of- en hoe mensen geluk kunnen ervaren in een omgeving die je zou kunnen omschrijven als ideaal.

Geluk kun je onderverdelen in twee soorten: het eudaimonisch geluk, dat met je persoonlijke doelen heeft te maken en in hoeverre het lukt die te realiseren, en het hedonistisch geluk, dat met korte termijndoelen te maken heeft op het gebied van veiligheid en gezondheid: het “natje” en het “droogje”.

Er is behoefte aan een wereldwijde betrouwbare soort “overheid”. Of die nu een welwillende monarchie, een open-source commune of een gedistribueerd blockchain-systeem was, we zouden er ongekende voordelen mee kunnen behalen, terwijl we hoopvol blijven dat nieuwe technologie onze gegevens steeds veiliger zou maken…

Hier (en straks) heb ik zeker de behoefte om wat afstand te nemen van de dagdromen van Kai-Fu Lee. Want het is maar de vraag of de basisbehoeften van de mens wel grootschalig bevredigd kunnen gaan worden en een andere – veel moeilijker te beantwoorden – vraag is: hoe komen we aan een betrouwbare wereldwijde “overheid”?

Australië

De originele titel van dit hoofdstuk is “Dreaming of plenitude”. Plenitude is volkomenheid, overvloed. De vraag is: wat als er geen enkele vorm van schaarste meer is?

In dit laatste hoofdstuk doet Kai-Fu Lee wel een heel zwaar beroep op – in ieder geval mijn – bevattingsvermogen. Want terwijl de autoritaire regimes groeien als kool of anders wel als paddenstoelen uit de grond schieten, wil Kai-Fu ons laten nadenken over het moment waarop iedereen alles heeft, simpelweg omdat AI het mogelijk maakt.

Nou twijfel ik niet aan de enorme mogelijkheden van AI, maar de mens heeft nogal de neiging om de goede dingen van het leven, waaronder ongetwijfeld AI, voorbehouden te laten zijn aan een kleine elite, terwijl de rest van de bevolking verkommert,

Lee realiseert zich maar al te goed welke beren er zijn op de weg naar “Plenitude”:  Tot nu toe zijn financiële instituten als banken en beurzen ingesteld op schaarste. We hebben al kunnen zien dat ons financieel systeem fragiel is. Wat we verder op de korte termijn mogen verwachten: morrende werknemers omdat ze hun baan kwijt zijn (en politici die daar gretig op inspelen).

Conclusie

In de tien verhalen die hier verzameld zijn, werden problemen overwonnen door menselijke creativiteit, vindingrijkheid, volharding, wijsheid, moed, mededogen en liefde.

In Nederland doen we nog steeds ons best om goed om te gaan met de nasleep van Alan Turing’s geschrift. Te hopen is dat we de impact van nog zo’n belangrijke gebeurtenis ook weer aankunnen.

Lees ook:

• De Netwerkmaatschappij deel 53; De nabije toekomst (deel 1)
• De Netwerkmaatschappij, deel 52: Woorden
• De Netwerkmaatschappij deel 51: Middeleeuwse toestanden
• De netwerkmaatschappij, deel 50: Bij en korf
• De Netwerkmaatschappij, deel 49: Over ‘Dit wil je écht niet weten’