In zijn 56 editie van De Netwerkmaatschappij neemt Roeland Smeets ons in vogelvlucht mee lang 70 jaar technologische ontwikkeling. En hoewel die ontwikkeling razendsnel gaat, heeft de mens altijd centraal gestaan. En dit moeten we volgens hem niet uit het oog verliezen.
In 1936 schreef Alan Turing On computable numbers. Wat is er precies gebeurd tussen mens en technologie vanaf dat moment? Het antwoord vinden op die vraag is belangrijk. Want als we dít antwoord kennen, weten we hoe we vanaf hier verder kunnen.
Vanaf 1945, het begin van dit verhaal
‘De computer met opgeslagen programma, bedacht door Alan Turing en geleverd door John van Neumann, doorbrak het onderscheid tussen getallen die dingen betekenen en getallen die dingen doen. Ons universum zou nooit meer hetzelfde zijn.’
Dit citaat, uit Turing’s cathedral staat nog altijd als een huis en is nou eens niet overdreven.
In de veertiger- en vijftiger jaren deden allerlei verhalen over robots en computers de ronde. Maar het eerste concrete gevolg van de automatisering was dat nogal wat mensen hun baan verloren. Verder vond je computers en robots terug in zowel de hoge als lage cultuur. Van stripverhalen tot serieuze romans.
In de zestiger- en zeventiger jaren bleef de technologie dichterbij komen. Door het Amerikaanse leger werd een eerste versie van internet gebouwd, maar die kreeg alleen aandacht (en dan nog beperkt) in wetenschappelijke kringen.
In de tachtiger- en negentiger jaren ging het sneller. In Amsterdam kwam een eerste internet- achtige voorziening (De Digitale Stad) van de grond en email begon grootschalig gebruikt te worden.
Tijdens de eeuwwisseling begon de verandering die eerst spannend gevonden werd (Alvin Toffler, Future shock) om te slaan naar verbazing over hoe snel de technologische ontwikkelingen door bleken te gaan. Douglas Rushkoff schreef er het boek Present shock over.
In de eerste twee decennia van de nieuwe eeuw werden sociale media ontwikkeld, vooral door de VS, die nu onlangs haar echte gezicht heeft laten zien.
Het voorgaande verhaal
Afbeelding: Roeland Smeets
Over het voorgaande moet ik vertellen dat het wel heel eenzijdig de ontwikkeling van de technologie belicht. Er is natuurlijk heel wat meer gebeurd. Maar zeer belangrijk is om te vermelden is dat er in dit verhaal maar één hoofdpersoon is: de mens!
De technologie is en blijft haar creatie. Probleem is dat allerlei grote spelers in de wereld ermee aan de haal gaan. Want niet alleen worden de gigantische mogelijkheden op het gebied van informatie en communicatie nu grof misbruikt door autocratische machthebbers. We weten niet wat die autocratische spelers in het veld (China, de VS en, in mindere mate Rusland) nog meer van plan zijn met de mogelijkheden die technologie maar blijft bieden.
Evaluatie
Uit het voorafgaande kunnen we concluderen dat technologie haar eigen ontwikkeling kent.
Dat betekent absoluut niet dat we die ontwikkeling zomaar haar eigen gang moeten laten gaan. Het betekent wél dat we ons als mens allereerst een maximale ontwikkeling moeten gunnen, zonder meteen beleid te bouwen op technologie, zoals we die tot nu toe hebben leren kennen. Dus goed onderwijs, van mens tot mens, dat hebben de mensen die leiding gaven en geven aan de grote tech-ondernemingen wél goed gezien. Wel te verstaan voor hun eigen kinderen, niet voor de rest van de wereld.
Een mediawijze observatie tussendoor
Begin jaren 2000 begonnen socialemediaplatformen als een vorm van connectie. We wilden verbinding maken tussen mensen en groepen. Zo begonnen we in Nederland met de Digitale Stad om online community’s mogelijk te maken. Gaandeweg is dat zoeken naar “connectedness” (menselijke verbinding of verbondenheid) veranderd in “connectivity”: geautomatiseerde verbindingen of connectiviteit. En die automatische verbindingen waren de motor achter de snelle opkomst van platforms als Facebook, YouTube en LinkedIn rond 2008-2012. Van José van Dijck.
Hoop
Wat in Nederland hoop geeft is dat de voormalige fractieleider van de VVD, Klaas Dijkhoff, vindt dat zijn partij en GL-PvdA een alliantie moeten vormen tegen antidemocratisch populisme. Dat zegt Dijkhoff in een interview dat hij gaf aan Maarten van Rossem in het opiniemagazine Maarten!
Belangrijk daaraan is de rol die de werkelijkheid speelt. Op het ogenblik krijgen politieke partijen (en maar al te vaak: politici) die een eigen versie van de werkelijkheid (al dan niet gedomineerd door asielzoekers of stikstof) propageren veel succes bij de stemmers. Ze krijgen alle ruimte om hun giftige fantasieën op het publiek los te laten. Als we dat kunnen stoppen, hebben we in ieder geval wat winst geboekt.
Digitale geletterdheid
Ik pleit ervoor dat Digitale Geletterdheid (DG) in het onderwijs vooral bestaat uit uitleggen, lesgeven over hoe technologie de wereld verandert. Het is heel goed dat mobieltjes geen toegang meer krijgen in het onderwijs. Les in programmeren zou ook mooi zijn.
Conclusie
Deze Ted-talk van Tristan Harris is sinds kort online en zet het voorgaande goed in perspectief. Als het om technologie gaat: leer jongeren wat die allemaal mogelijk maakt. Maar laat ook weten dat die net als vuur is: je kan er brand mee veroorzaken, of een nieuwe werkelijkheid die natuurlijk ook vol gevaar is.
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.