In het voorjaar van 2019 bloeiden in Walker Canyon, ten zuidoosten van Los Angeles, extra veel klaprozen. De vallei was helemaal rood. Een influencer maakte er melding van en plotseling ging ‘iedereen’ naar Walker Canyon en werden de klaprozen vertrapt in de drukte.
Deze anekdote is de inleiding van het boek ‘Superbloei’ (Superbloom, how technologies of connection tear us apart) van Nicholas Carr. Dit boek gaat, uitvoerig, over verdere uitwassen van modern technologie- en mediagebruik in de VS. In deze blog trekt Roeland Smeets dit verhaal, dat vooral over de VS gaat, naar ons in Europa.
Claude Shannon
Shannon is de naam van een man die terecht opduikt in allerlei media- en (vooral) technologiegeschiedenissen. Want hij is degene die de informatietheorie bedacht in 1948 en de eenheid voor het digitale domein: het bit. Ook in dit boek duikt hij steeds weer op. Omdat Shannon tot het inzicht was gekomen dat – wilde je tot een duidelijke definitie van communicatie komen – de taal en de inhoud van het betreffende bericht niet van belang was.
Shannons communicatietheorie was esoterisch en ging over entropie, onzekerheid en waarschijnlijkheid; maar zijn doel was – heel praktisch – om zo veel mogelijk telefoonberichten te persen door de draden van het telefoonbedrijf waar hij voor werkte.
Hoewel niemand, zelfs de bedenker niet, op dat moment de volledige gevolgen begreep, bezegelde Shannons theorie het lot van de media. De taal van computernetwerken zou een taal met nullen en enen worden.
Tientallen jaren later zou Mark Zuckerberg de NewsFeed van Facebook – en daarmee het redigeren van content – overlaten aan algoritmes. Vanaf dat moment, werd de oude welbekende online structuur beheerd door een algoritmisch, niet menselijk, chaotisch geheel. Het sociale en het echte gingen hun eigen weg.
Postbode leest brief!
Toen Google Gmail introduceerde in 2004 kondigde het plompverloren aan dat het ook de inhoud van alle mail zou scannen en die inhoud zou gaan gebruiken, het publiek pikte het!
Even later zou Facebook in haar aanpak van het News Feed Project hetzelfde gebrek aan ethiek etaleren: het nieuws werd van toen af aan door een algoritme geselecteerd en gepresenteerd.
Ondertussen
Ondertussen verandert de spreektaal van vooral jongeren onder invloed van hun gebruik van instant digitale berichten. In Nederland publiceerde prof. Verheien er in 2013 over.
Massamedia
Alexandra Samuel stelt: ‘Sociale media geven ons het gevoel dat er een breder scala aan resultaten, goederen en ervaringen binnen ons bereik ligt. We hebben in ieder geval de illusie van intimiteit met een veel bredere groep mensen, waardoor we ons niet alleen kunnen voorstellen hoe ons leven eruit zou zien als het 15% beter was, maar ook hoe het zou zijn om de rijkdom van een Kardashian, de invloed van Elon Musk en het talent van Rihanna te hebben.’
Sociale media moedigen ongecontroleerde zelfexpressie aan, waardoor het aanbod van content op het platform enorm toeneemt, maar ook gevoelens van afgunst, vijandigheid en claustrofobie bij individuen worden opgewekt.
Roeland Smeets
Tijdens een experiment met twee groepen (de een, bestaande uit Democraten, de ander uit Republikeinen) in een digitale omgeving kwamen onderzoekers erachter dat mensen hun groepsidentiteit belangrijker vonden dan hun eigen identiteit. Mensen zien het uit hun digitale identiteit stappen als verraad aan zichzelf. Het maakt de beleving van de kloof tussen de een en de ander alleen maar groter:
In haar boek Generations uit 2023, toont Jean Twenge een uitgebreide analyse van gegevens uit longitudinale studies naar de houding en het gedrag van jongeren. Op basis van timing en andere factoren sluit ze alternatieve fenomenen uit die zijn voorgesteld als mogelijke primaire factoren voor de piek in psychische aandoeningen. Zoals daar zijn: economische tegenspoed, politieke zorgen, angst voor klimaatverandering, schietpartijen op scholen, druk van ouders en school, en stress door de pandemie.
Hoewel al deze zaken kunnen bijdragen aan gevoelens van angst of ongelukkig zijn, is het de snelle groei van het gebruik van digitale media die veruit de sterkste en meest consistente associatie vertoont met de toename van psychische problemen.
Mythen
Mythen zijn inclusief, tijdbesparend en snel. Een mythe biedt een kant-en-klare context om snel nieuwe informatie te interpreteren die chaotisch om ons heen stroomt.
Het creëren van mythen, meer dan het zoeken naar de waarheid, lijkt de toekomst van de media te bepalen. De reden waarom buitengewoon vreemde complottheorieën zich de afgelopen jaren zo wijd hebben verspreid, heeft misschien minder te maken met de aard van goedgelovigheid dan met de aard van geloof.
Conclusie
Een anekdote uit het boek: In 1930 gebeurde het volgende: de arts John Brinkley had groot commercieel succes met het inbrengen van geitentestikels in mannen, ter bestrijding van hun impotentie, Brinkley buitte zijn succes uit met een eigen radiostation. Maar toen hij zijn zendvergunning wilde vernieuwen besloot de FRC (Federal Radio Commission) om dit niet toe te staan want de FRC ‘had gewoon gebruik gemaakt van haar recht om het eerdere gedrag van Brinkley kritisch te evalueren’. (Uit The master switch van Tim Wu).
Wat deze anekdote laat zien is dat instituties vele jaren geleden deden wat ze moesten doen. Trump is bezig diezelfde instituties te ontmantelen.
Het boek ‘Superbloom’ beschrijft heel goed de ondergang van de Amerikaanse media. Zelf haal ik hoop uit het feit dat Europa zich politiek begint te manifesteren tegenover Trump.
Lees ook:
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.