In deel 7 van de Netwerkmaatschappij, dat over menselijke en kunstmatige intelligentie ging, staat een opsomming van de eigenschappen van mens en robot. Iets dat de mens heeft en dat niet genoemd werd, is TIJD. Tijd om te groeien, relaties aan te gaan, inzichten te verwerven en – heel paradoxaal – te genieten van onze beperkte houdbaarheid.

In de virtuele werkelijkheid bestaat geen tijd en in ons dagelijks leven lijken we er steeds minder van te hebben. We staan op gespannen voet met de tijd. Dit blogartikel gaat over wat wij kunnen doen om meer te genieten van de tijd die we hebben – ondanks de vele verlokkingen en de drukte die al die nieuwe media opleveren.

“Zonder tijd kunnen we de dingen niet begrijpen in termen van waar ze vandaan komen of waar ze naartoe gaan. We kunnen niet bedenken of dingen een doel of bedoeling hebben, een begin of een einde. We verlaten ons niet meer op de logica van opeenvolgende slides in een PowerPointpresentatie, maar hebben liever een Prezi waarin een ingewikkeld plaatje langzamerhand gepresenteerd wordt als de som van veel onderling verbonden delen. We hebben geen geschiedenis van- maar een kaart van de wereld. Voor een verhaal is tijd nodig om het te vertellen: een afbeelding bestaat in een statisch moment”. Uit Present shock van Douglas Rushkoff. (blz. 199-200).

Rust – en waarom dat zo belangrijk is

Patti Valkenburg zegt in haar boek Schermgaande Jeugd, blz. 313: “We hebben niet alleen nachtrust nodig maar ook dag-rust, ‘lege’ tijd waarin we even een stapje terugdoen, om te dagdromen, om dingen te overdenken of naar de zingende vogeltjes in de tuin te luisteren.

Ook volgens neurowetenschapper André Smart is die dag-rust nodig om onze indrukken, herinneringen en gedachten een plaats te geven in ons brein. In zijn boek laat hij zien dat de chronische drukte die de constante bereikbaarheid van de smartphone met zich meebrengt, slecht is voor ons mentale welzijn. Hij zegt:

“De drukte verstoort ons vermogen tot reflectie, emotioneel welbevinden, creativiteit en zelfs ons vermogen om echt sociaal te zijn. Het negeren van sociale media doet een groot beroep op onze zelfcontrole en ook dat geldt weer vooral voor tieners.”

In de VS is in 2013 zelfs een slaaptekortepidemie uitgeroepen. Kortom: omdat we overdag steeds minder tijd hebben, beknibbelen we op nachtrust: we slapen gewoon te weinig.

Daniel Levitin in Een opgeruimde geest, blz. 15: “De kern van het verhaal is misschien wel dat we beter met onze tijd moeten omgaan, niet alleen om efficiënter te worden, maar ook om meer lol te kunnen maken, te spelen, betekenisvolle relaties te gaan en creatief te zijn”.

Ritmes beschermen ons tegen het eindeloze vullen van de tijd

Wat kunnen we ouders en opvoeders nou meegeven om meer te genieten van de tijd die ze hebben? En het nemen van dag-rust doorgeven aan (jonge) kinderen. Het antwoord is ritme.

Marli Huijer, filosofe des vaderlands, zegt hierover in Discipline, blz. 108:

“Ritmes smeden de los van elkaar staande ogenblikken aaneen door middel van herhaling en vernieuwing. Terugkerende winters, jaarlijkse vieringen van de geboortedag en dagelijkse rituelen als douchen en tandenpoetsen geven ritme aan het alledaagse bestaan. Ritmes beschermen ons tegen het eindeloze vullen van de tijd”.

In de middeleeuwen dienden religieuze feesten, markten en de seizoenen als bakens in de tijd. Het nummer Turn, turn, turn, dat nog steeds in de Top2000 staat, geeft hier een mooi beeld van:

Conclusie

Het is een oude opvoed-wijsheid: ritme en regelmaat zijn belangrijk en worden enorm gewaardeerd door kinderen. Wanneer je ritme geeft aan het alledaagse bestaan, zal tijd je mentale welzijn verbeteren. Als je op een vroeg moment ritme aanbrengt in het leven van je kind, doe je aan disciplinering die door het kind niet als zodanig zal worden aangevoeld en geïnternaliseerd.

Er zijn op een dag zoveel vaste momenten mogelijk: het voorlezen vóór het slapen gaan is wel een van de allermooiste, niet alleen vanwege het verhaal maar ook vanwege het vaste moment in de tijd dat overgaat in slaap.

» Lees hier de eerdere delen uit De Netwerkmaatschappij