Op 10 april vond het congres DigiStart plaats: een middag vol workshops en lezingen over de mediaopvoeding van ukkies van 0-6 jaar. Waar het congres exclusief werd georganiseerd voor medewerkers van bibliotheken, consultatiebureaus, kinderopvang en peuterspeelzalen, bestond het publiek vrijwel uitsluitend uit personeel van de bibliotheek. Het was een middag waarin constant naar grenzen en kaders werd gezocht. Wanneer is het gebruik van digitale media nuttig of schadelijk? Waar begint de rol van de bibliotheek als mediaopvoeder en waar moet het opvoedadvies over worden gelaten aan bijvoorbeeld het consultatiebureau?

Het programma bestond enerzijds uit informatieve lezingen over mediaopvoeding en anderzijds uit interactieve workshops over de praktijk. Tijdens de lezingen tonen opvoedexperts, zoals Peter Nikken en Betsy van de Grift, het belang van mediaopvoeding van ukkies aan de hand van hun onderzoek. Maar wat is dan de beste manier om dit op te pakken als medewerker van de bibliotheek of kinderopvang? Tijdens de workhops in de tweede helft van de middag werd concreet ingegaan op hoe mediaopvoeding in de praktijk kan worden toegepast.

Mediaopvoeding van ukkies onderschat

Het DigiStart-congres begon met lezingen over mediaopvoeding. Zo werpt Betsy van de Grift, opvoedexpert met een neurowetenschappelijke insteek, de vraag op: Waarom zijn ukkies eigenlijk zo obsessief geïnteresseerd in beeldschermen? Dit is volgens haar goed te verklaren aan de hand van hun andere obsessie: de signalen van de mensen om hen heen. In de eerste drie jaar zijn ukkies constant op zoek naar signalen die bevestigen dat zij veilig zijn. Het kinderbrein ontwikkelt zich in interactie met de omgeving en is gek op het zoeken naar verbanden. Dit maakt het ook vatbaar voor bepaalde informatiestromen, aldus Van de Grift.

Het is belangrijk om opvoeders bewust te maken van de impact van media op de ontwikkeling van ukkies. Hoogleraar Mediaopvoeding Peter Nikken merkt dat er veel misvattingen bestaan onder ouders en pleit voor meer betrouwbare informatie over mediaopvoeding. Veel ouders overschatten wat het kind zelfstandig leert van de iPad en geven bovendien vaak het verkeerde voorbeeld. Nikken zet het probleem sterk aan: “Weg met media of weg met ouders?”

Zorg voor interactie, zo adviseert Denise Bontje van Kind & Media tijdens haar workshop, en gebruik apps en filmpjes alleen als deze echt iets toevoegen aan het thema dat je met de kinderen behandelt. Het is belangrijk om de dingen die kinderen op hun scherm zien, offline duiding te geven. Zo kan het kind verbanden leggen en ervan leren. Zowel Bontje als Van de Grift benadrukken dat kinderen enorm veel kunnen leren van (digitale) media, wanneer je een goede balans vindt tussen offline en online activiteiten. In de eerste jaren blijven het ontdekken leren en het gevoel van veiligheid en affectie het belangrijkst.

Maar hoe vind je de juiste balans tussen online en offline activiteiten? Hoe weet je welke apps of filmpjes iets toevoegen aan het leer- en speelplezier? Bontje stelt de mediaopvoeders in de zaal gerust: “Je hoeft heus niet alles eerst zelf te bekijken om te weten of een medium geschikt is. Daarvoor zijn al handige voorselecties gemaakt, zoals AppLab [red. niet meer beschikbaar] of mediasmarties.nl.”

De praktijk van vallen en opstaan

Tijdens het congres werd duidelijk dat veel medewerkers van bibliotheken en kinderopvang zoekende zijn naar hun rol in mediaopvoeding. Ze willen hun kennis over mediaopvoeding vergroten en delen, maar weten nog niet altijd hoe. Vooral bibliotheken worstelen met hun rol als mediaopvoeder. Hoe ver kunnen en willen zij gaan in het geven van opvoedadvies? Bovendien ervaren bibliotheken dat het lastig is om ouders van ukkies bewust te maken van het belang van mediaopvoeding. Zoals een bibliotheekmedewerker tijdens het congres opmerkte: “Het is al lastig zat om bewustzijn over boeken te creëren.” Ouders zien de bibliotheek nog niet als vraagbaak over mediaopvoeding, terwijl de bibliotheek juist een laagdrempelige wegwijzer kan zijn voor vragen over dit onderwerp.

Medewerkers van bibliotheken en kinderopvang lieten tijdens de workshops weten dat zij graag aan de slag gaan met mediaopvoeding, maar nog onzeker zijn over hun kennis en mogelijkheden. Soms is er onwil binnen de organisatie om de veranderingen door te voeren en soms mist de kennis en de tijd om iets concreets op te zetten. Tijdens het congres werden dankbaar tips uitgewisseld over wat wel en niet aanslaat bij ouders en welke samenwerkingen intern en extern mogelijk zijn. Zo vertelden medewerkers van Bibliotheek Rivierenland, Bibliotheek Den Haag en Bibliotheek VANnU over hun ervaring met het implementeren van mediaopvoeding. Met vallen en opstaan ontdekten zij welke positie zij in willen nemen binnen het werkveld, wie er binnen de organisatie optreden als mediaopvoedexperts en hoe zij ouders en kinderen kunnen bereiken. Zij laten zien dat bibliotheken een grote rol kunnen spelen in de bewustwording over mediaopvoeding, maar ook dat zij nog in de kinderschoenen staan.

Een hart onder de riem

De toon tijdens het congres was informatief en genuanceerd en de conclusie was voorzichtig optimistisch: combineer de sterkste elementen met elkaar voor het beste resultaat. Combineer de voordelen van digitale media met offline activiteiten, zo adviseert Bontje. Gebruik je kennis uit de praktijk én gedegen feiten uit betrouwbaar onderzoek, bepleit Nikken. En bundel de krachten met consultatiebureaus, scholen of gemeentes om zoveel mogelijk opvoeders en kinderen mediawijs te maken.

Het DigiStart-congres werd afgesloten met de bondige, bemoedigende woorden van Julienne van den Heuvel, frontvrouw van BoekStart. BoekStart begon vier jaar geleden met het initiatief om voorlezen onder baby’s te stimuleren. Destijds was daar weinig belangstelling voor en werd het nauwelijks serieus genomen. Maar nu, vier jaar later, is BoekStart een bekend fenomeen. Zo zal het DigiStart ook vergaan voorspelt Van den Heuvel: met vallen en opstaan zal mediaopvoeding geïntegreerd raken binnen bibliotheken, kinderopvang, scholen en uiteindelijk het gezin.

KB | Nationale Bibliotheek neemt hierin samen met partners als het Nederlands Jeugd Instituut, Boekstart, Mediawijzer.net, Kind en Media, Bibliotheek VANnU en Bibliotheek Rivierenland het het voortouw, door het organiseren van dit DigiStart-congres, het opzetten van trainingen en de Media Toolbox 2018.