Digitaal burgerschap gaat over participatie en identiteit, online en offline. Daarbij is het belangrijk om verschillen te leren waarderen en met elkaar in gesprek te gaan. Hoe kunnen mbo-docenten en -studenten dit een plek geven in het curriculum? Daarover vertelt Birgit Pfeifer, practor ‘Verschillen Waarderen’ bij de Federatie Christelijk MBO.

De essentie van digitaal burgerschap

“‘Verschillen Waarderen’ gaat om het onbevooroordeelde ontmoeten van anderen en in staat zijn om de wereld door de ogen van een ander te zien. Dit betekent het hokjesdenken opgeven.

Het digitale leven is vaak een gepolijste versie, met mooie plaatjes en honderden vrienden. Veel lijkt op elkaar, verschil vervaagt en we bootsten elkaar na. We creëren een eigen werkelijkheid, we zoeken naar nieuws dat ons eigen gelijk bevestigt en we beschermen onze identiteit, ook al weten we niet precies te verwoorden wat dat eigenlijk is.

We leven in een wereld waar verschillen helaas vaak leiden tot verbaal of zelfs fysiek geweld. Niet de mening van de ander wordt bestreden, maar zijn identiteit wordt aangevallen. Het gaat dan niet meer om ‘jij hebt geen gelijk’, maar om ‘jij bent niet oké’.

Internet is toegankelijk en laagdrempelig. De zoekresultaten en antwoorden zijn vaak zwart-wit. Wanneer mbo-docenten en -studenten kritisch nadenken over zichzelf en elkaars overtuigingen, sensitief zijn voor hokjesdenken en polarisering, dan kunnen zij kleur toevoegen aan zwart-wit.”

Identiteitsontwikkeling, participatie en de digitale wereld

“Jongeren willen gezien worden en een doel hebben, ze zijn bezig met identiteitsvragen. Identiteitsontwikkeling en internet hebben veel met elkaar te maken. Internet is heel betekenisgevend voor jongeren. De druk vanuit een community, sociale media of influencers is groot en de antwoorden zijn makkelijk voorhanden. En pas dan op voor een internetbubbel of hokjesgeest. Kritisch nadenken is natuurlijk belangrijk maar het gaat om weerbaarheid. Weerbaarheid is niet alleen cognitief.”

Aan de slag met digitaal burgerschap in de klas

“Het mooie aan de digitale wereld is dat daar veel persoonlijke verhalen te vinden zijn. Docenten kunnen die gebruiken om studenten verschillen te leren waarderen. En het biedt studenten ook kansen om hun eigen verhaal te vinden en te vertellen.

Dit vraagt van docenten dat zij niet alleen maar de gevaren zien en benadrukken, want dan gaan ze voorbij aan de belevingswereld van jongeren en missen zij ook kansen. Een open houding tegenover de digitale wereld is belangrijk.

Leer studenten dat het normaal is dat niet iedereen hetzelfde is of denkt. En dat hoeft ook niet. Mag je er zijn zoals je bent? Door on- en offline de ontmoeting aan te gaan met anderen kunnen zij dat ondervinden. Hoe verschillend van identiteit en herkomst we ook mogen zijn.

In de anonimiteit van sociale media is het makkelijk om mensen die van ons verschillen te dehumaniseren. Kijk bijvoorbeeld naar fatshaming; het vernederen van mensen met overgewicht. Meningen worden snel en massaal verspreid. Dit veranderen, vraagt om meer dan regels voor gebruik van sociale media op school.”

Leer jezelf in de ander herkennen

“Het is belangrijk dat studenten ervaren hoe het is om in de schoenen van iemand te staan die op deze manier benaderd wordt. Ik denk bijvoorbeeld aan de 16-jarige Zweedse milieuactiviste Greta Thunberg. Zij ging een jaar niet naar school om zich volledig in te zetten voor de strijd tegen klimaatverandering. Volgens sommigen is zij een heldhaftige activiste, anderen vinden haar een eigenwijze eenling. Spreek hierover met elkaar in de klas.

Een ander voorbeeld: studenten van onze kappersopleiding geven elk jaar een gratis make-over aan jongeren die geen geld hebben om naar de kapper te gaan. Ze krijgen de opdracht om een open gesprek te voeren, om meer over het leven van deze jongeren te ervaren. In de les daarop bespreken we wat hen heeft geraakt, wat ze niet hadden verwacht te horen en wat ze over zichzelf hebben geleerd.

Door naar persoonlijke verhalen te luisteren, leren we onszelf in de ander herkennen. We moeten de ander op waarde leren schatten en dat begint bij jezelf. Pas als je jezelf goed kent, kun jij het verschil met de ander op waarde schatten. Verschillend zijn kan ook betekenen: conflict, elkaar niet begrijpen. Dit moet je niet ten koste van alles uit de weg gaan. Relatie zonder conflict bestaat niet.”

Dit artikel verscheen eerder op Kennisnet.nl.

Meer lezen over digitaal burgerschap?

» Burgerschap in de les: pak ’t aan met nieuwswijsheid!
» Waarom mediawijsheid waardevol is voor jonge nieuwkomers in Nederland