Vlogs maken, werken met een 3D-pen of hologram, programmeren: voor veel leerkrachten op de basisschool staat het ver van hun bed. En toch moeten ze de kinderen kunnen onderwijzen in deze vaardigheden, onderdeel van de digitale vaardigheden. Vanaf 2021 wordt digitale geletterdheid naar verwachting een vast onderdeel van het nieuwe curriculum, maar heel precies staat daarin niet beschreven wat kinderen na de basisschool op dit vlak moeten kunnen. Bovendien hebben veel leerkrachten op de basisschool niets meegekregen op dit gebied. De Blauwe Lijn, een basisschool in Amsterdam Zuidoost, schakelt daarin Mediawegwijs in. Dit bureau heeft lessen in digitale vaardigheden ontwikkeld voor scholen. Ilse Godtschalk van Mediawegwijs en schooldirecteur van De Blauwe Lijn Els Ranzijn geven in dit artikel hun kijk op het onderwerp.

“We zijn ingehaald door de werkelijkheid,” aldus Els Ranzijn, directeur van basisschool De Blauwe Lijn. De afgelopen maanden gebeurde het lesgeven voornamelijk online. Voor De Blauwe Lijn geen enorme stap, veel lessen waren namelijk al gedigitaliseerd. De school investeerde vorig jaar al in het digitaliseren van de lessen. Met de opname van digitale geletterdheid in het curriculum zag Ranzijn geen andere mogelijkheid. “Het onderwijs loopt altijd achter op ontwikkelingen in de maatschappij. Tien jaar geleden hadden we nog geen smartphone, en nu is deze niet meer weg te denken. Het is onze zakcomputer geworden. Kinderen van nu groeien ermee op. Als je kijkt wat ze er allemaal mee kunnen, dan is dat voor onze leerkrachten, maar ook voor ouders, nauwelijks bij te benen. Ze creëren een hele eigen wereld online.”

Digitale geletterdheid in het onderwijs

Digitale geletterdheid is het geheel van ICT-basisvaardigheden, mediawijsheid, informatievaardigheden en computational thinking. Om leerkrachten op weg te helpen binnen dit nieuwe domein heeft de overheid een informatieportaal ingericht. Met de werkdruk voor docenten is het voor het onderwijspersoneel een uitdaging om zich op dit vlak te bekwamen. “In de tijd dat mijn docenten zijn opgeleid, werd op de Pabo nog geen aandacht besteed aan dit vak. Van hen kan ik daarom niet verwachten dat ze deze lessen zelf, zonder daarin geschoold te zijn, geven. Zij zijn er in eerste instantie om kinderen te leren lezen, rekenen en schrijven. Voor het vak digitale geletterdheid hebben we Mediawegwijs ingeschakeld. Naast lessen voor kinderen, leren ze onze docenten ook hoe ze deze lessen kunnen geven.”

“Door kinderen mediawegwijs te maken dragen wij bij aan een zo breed en volledig mogelijke educatie voor ieder kind.”

Mediawegwijs heeft een serie lessen gemaakt voor het basis- en voortgezet onderwijs, waarbij kinderen onder meer aan de slag gaan met het programmeren van robots, het werken met een 3D pen, virtual reality en het maken van een filmpje. “Ook hebben we een les waarin we cyber pesten bespreken, het vinden van betrouwbare informatie op internet en het herkennen van nepnieuws,” aldus Ilse Godtschalk, bedenker van Mediawegwijs. “Bij de les over vloggen gaat het onder meer over (verborgen) reclame in vlogs.” Mediawegwijs wil kinderen voorbereiden op hun rol en functioneren binnen de digitale toekomst. “Door kinderen mediawegwijs te maken dragen wij bij aan een zo breed en volledig mogelijke educatie voor ieder kind en zijn of haar voorbereiding op de huidige en toekomstige maatschappij. Ieder kind heeft recht op het meest volledige lesprogramma.”

Banen voor de toekomst

Kinderen van De Blauwe Lijn krijgen in groep 1 al les in digitale vaardigheden. “In de lagere klassen gaan kinderen bijvoorbeeld met behulp van Lego programmeren,” aldus Ranzijn. “De kinderen in groep 3 konden afgelopen week de lerares vertellen hoe ze haar scherm moest delen. De kleuters kunnen al zelf al een filmpje maken.” De directrice gelooft in de noodzaak van het onderwijs in digitale geletterdheid. “Dit zijn de banen van de toekomst. In de regio zijn er momenteel duizenden vacatures in de ICT die niet kunnen worden vervuld. Dit zijn niet alleen banen voor mensen met een HBO – of universitaire opleiding, het gaat juist om veel MBO banen. Ook al zien veel ouders het liefst dat hun kind advocaat of arts wordt, voor hen die dat niet is weggelegd, zie ik veel kansen in de ICT. Het is aan ons aan als school om kinderen zo goed mogelijk op te leiden dat ze voorbereid zijn op de toekomst, zelfs als we nu nog niet precies weten hoe die toekomstige banen eruit zien.”

De Blauwe Lijn heeft alle materialen voor de lessen van Mediawegwijs aangeschaft, van Bee-Bots tot een green screen. “Zo kunnen onze leerkrachten uiteindelijk de lessen ook zelf geven.” Voor alle leerlingen zijn tablets aangeschaft, zodat ze het thuisonderwijs echt kunnen volgen. “We hebben dagelijks een behoorlijk grote groep leerlingen dat ondanks deze tablets toch naar school komt. Het gaat om kwetsbare kinderen of kinderen met ouders met vitale beroepen. Dit zijn er zo’n 75.”

De Blauwe Lijn: koploper in de regio

De Blauwe Lijn is een van de koplopers op het gebied van digitale geletterdheid in de regio. “Ik sprak laatst met verschillende basisschooldirecteuren over dit onderwerp. Een van hen gaf aan het genoeg te vinden wanneer kinderen in groep 8 hun werkstuk kunnen uploaden. Voor ons gaat dat lang niet ver genoeg: wij willen dat kinderen kunnen programmeren wanneer ze van school gaan.” Daarom blijft de directrice kijken naar hoe het digitale onderwijspakket nog verder kan worden verbeterd. “We hebben contact met een school in Estland, een land dat qua lessen in techniek en digitale vaardigheden vooroploopt.”

Volgens het PISA-onderzoek uit 2015 hebben de Esten zelfs het beste digitale onderwijs van Europa. “We willen er dit jaar graag naartoe, zodra het reizen weer mogelijk is. Daarvoor hebben we een Erasmusbeurs aangevraagd.” De school heeft nu met een Estlandse school een uitwisselingsproject, waarbij leerlingen elkaar een liedje laten instuderen. “In het Engels uiteraard.”

Dit artikel is oorspronkelijk geschreven voor de website van Mediawegwijs.

Meer lezen over digitale geletterdheid:

» Handboek digitale geletterdheid: 7 praktische tips voor het onderwijs
» Wegwijs in informatie, deel 12: Het Handboek digitale geletterdheid
» Geef digitale geletterdheid een plek op het lesrooster