De volgepakte theaterzaal in Beeld en Geluid ging er goed voor zitten. Deze vrijdagmiddag 24 november zullen in een TedX-achtige formule vraagstukken rond digitale geletterdheid de revue passeren en hopelijk wat antwoorden gevonden worden. Stand up filosofe Laura van Dolron nestelde zich op een barkruk op het podium en zou later in het programma nog flink van zich laten horen.

Remco Pijpers en ondergetekende modereren en na een korte intro over Beeld en Geluid en de nieuwe tentoonstelling Nieuws of Nonsens, geeft Mimi van Dun het publiek een inkijkje in de ervaringen van de Week van de Mediawijsheid 2017. Met ruim 165.000 ingeschreven kinderen voor de MediaMasters Game, het Mediawijsheid Debat en ruim 130 activiteiten door het hele land was de Week van de Mediawijsheid een groot succes. Voor de toekomst staat een verbreding van het programma op de rol naar de doelgroepen ouderen en lvb-jongeren en -kinderen.

Toen was het woord aan de sprekers. Aan allen was gevraagd om in hun verhaal te reageren op een pedagogisch pleidooi van Mischa de Winter (zie ook het verslag van Remco Pijpers). De pedagogie van het goede, van het positieve, staat hierin centraal.

Het spits werd vervolgens afgebeten door filosoof Hans Schnitzler. Hij bood het publiek ‘informatie-detox als levenskunst’. Foucault noemt dit ‘zelfzorg’. Deze onthouding van informatie-prikkels levert ons weer zuivere aandacht, die ons weer kan laten nadenken. Er zijn, aldus Schnitzler, rijke ecologiën van aandacht nodig. Onthouding maakt je dus vrijer in je betrekking tot digitale media; het is een zogenaamde ‘bildungsoefening’. Sherry Turkle pleit hier ook voor en noemt dit ‘reclaiming conversation’.

Joop Berding, de pedagoog, beschreef het werk van Janusz Korczac, die begin 20e eeuw een weeshuis startte die hij als een kinderrepubliek organiseerde. Zijn drie ‘grondwetten van het respect’ doen ongelooflijk actueel aan: 1. aandacht voor het nu, 2. erkennen dat kinderen zijn wie ze zijn, 3. kinderen hebben het recht om risico’s te lopen. Berding haalt ook Lea Dasberg aan, wiens boeken ik tijdens mijn studie ook heb doorgewerkt. Het ‘Grootbrengen door kleinhouden’ is een beroemd werk, dat ook pleit voor de vrijheid van het kind. Ook in digitale tijden zijn juist deze pedagogische kaders extra belangrijk.

Toen werd de zaal even op het verkeerde been gezet. Ondernemer Jim Stolze, tevens bekend innovator en oprichter van TEDx Amsterdam, pleitte voor veel meer aandacht voor algoritmisering. Nu digitalisering alomtegenwoordig is, is juist de volgende stap nu heel belangrijk. Door de grote hoeveelheid data die ons leven steeds meer bepaalt, is data science nu absoluut noodzakelijk. Programmeren dat lukt allemaal wel, maar verantwoordelijke data scientists, die maatschappelijk en economisch zinvolle dingen doen met deze data, zijn er nog veel te kort. In data science gaat het om: fairness, accuracy, confidentiality en transparency (FACT). Kritisch denken ziet hij als de noodzakelijke vervolgstap na computational thinking. Algoritmische geletterdheid dus. Misschien iets voor een volgende conferentie.

Initiatieven van het voortgezet onderwijs

Jeroen Gommerts en Nadia Demaret lichten heel helder hun visie op digitale geletterdheid toe en hoe die geplaatst is in hun pedagogische visie, het pedagogisch kompas en vijf leerlijnen. Het accent op aardig, waardig en vaardig in deze visie sprak aan. Mooi voorbeeld van een onderwijs- en mensvisie die positief anticipeert op het digitale tijdperk.

Een dynamische bijdrage kwam van Lyanca ten Donkelaar, vmbo-docente op een Groene School uit Almelo. Lyanca vertelt vol vuur over het bloembolletje dat ieder in de zaal had gekregen. Het bolletje als metafoor voor het tot wasdom komen van het vmbo-kind, haar leerlingen, met de goede verzorging. Lyanca pleit voor het kijken naar kansen. Een fragment uit het journaal laat zien hoe Lyanca dat gepassioneerd in praktijk brengt.

Een heel ander, maar niet minder positief geluid kwam van Berry Nieskens van het Cartesius 2 uit Amsterdam, een school voor havo-vwo. Zittenblijven kun je daar niet. Onvoldoendes kun je weer rechtzetten, want iedereen maakt weleens fouten. Huiswerk is er niet. Ook Berry’s school werkt met digitale detox in de ochtenden. Leerlingen ontwikkelen vaardigheden door aan het werk te gaan met openbare digitale bronnen, maken als eindtoets een videoverslag en beoordelen elkaar met behulp van rubric’s. Mij klinkt het als een echte onderwijsvernieuwingsschool!

Curriculumvernieuwing

Hans de Vries van Curriculum.nu en SLO schetst tenslotte de ontwikkelingen van de grote curriculumvernieuwing die er aan zit te komen. Een ontwikkelteam met docenten po, vo en een bestuurder po,vo gaat ook voor digitale geletterdheid aan de slag komend jaar met Hans als secretaris. Al die tijd is de zaal geboeid gebleven, wat een compliment is voor de sprekers. De werpmicrofoon gaat meerdere keren door het publiek, want het onderwerp roept ook nog veel vragen op als het gaat om praktische zaken. Men vroeg zich bijvoorbeeld af hoe je omgaat met een curriculum digitale geletterdheid dat op een gegeven moment af is, terwijl je dan eigenlijk weer opnieuw kunt beginnen. De Kahoot-quiz liet zien dat de behoefte aan ondersteuning rond ‘computational thinking’ het hoogst was. Daar kan Kennisnet vast wel iets mee.

Er zullen nog veel meer vragen opkomen rond implementatie in een nieuw curriculum; al sinds begin jaren ’90 ben ik met media-educatie en mediawijsheid bezig en weet hoeveel voeten het in de aarde heeft om het te borgen in het onderwijs. Martine Kramer van Kennisnet ‘lanceerde’ het Handboek Digitale Geletterdheid (onder redactie van Remco Pijpers) [red. niet meer beschikbaar], dat werd aangeboden aan Hans de Vries en Curriculum.nu. Een handboek vol inspiratie dat meteen gebruikt zal worden door de ontwikkelteams en regelmatig zal worden herzien.

De schitterende roze strik om deze boeiende middag kwam van Laura van Dolron, en wat voor een. Laura raakte het publiek op onnavolgbare wijze met gevoelige observaties over de waarde van Korczak, afgewisseld met speldenprikjes richting de afdeling moeilijke woorden. Op een ludieke manier creëerde zij een stilte aan het eind. Diegene uit het publiek die het daarvoor de tijd vond, mocht beginnen met klappen. Dank Laura!

Wat moesten Remco en ik nog toevoegen aan dit poëtische, emotionerende besluit? Het was prachtig en inspirerend en een mooie samenwerking met Kennisnet, SLO en Mediawijzer.net.

Tip: lees ook het inhoudelijke verslag van Remco Pijpers over de conferentie.