Leerlingen gebruiken dagelijks digitale media en internet. Zij groeien ermee op en lijken er handiger mee dan volwassenen. De realiteit is vaak anders, zo blijkt uit een internationaal onderzoek naar de digitale geletterdheid van 14-jarigen. Onderzoeker Martina Meelissen presenteert de onderzoeksresultaten op 24 juni tijdens de Onderzoeksconferentie 2015. De resultaten zetten aan tot nadenken over de plek van digitale geletterdheid in het Nederlandse onderwijs, meent zij.

Meelissen (Universiteit Twente) is verantwoordelijk voor de Nederlandse poot van de ‘International Computer and Information Literacy Study’ (ICILS); een groot, internationaal onderzoek naar de digitale geletterdheid van leerlingen uit 20 landen.

“Uit het onderzoek blijkt dat slechts een derde van de Nederlandse leerlingen op gemiddeld of hoog niveau digitaal geletterd is. Twee derde van de leerlingen kan op dit vlak eigenlijk weinig”, zegt Meelissen.

Slechts een derde leerlingen voldoende digitaal geletterd

Veel jongeren weten volgens de onderzoeker door hun dagelijkse omgang met ict wel hoe zij toepassingen kunnen gebruiken, maar zij blijven bij dat gebruik hangen op een laag niveau. “De veronderstelling dat Nederlandse jongeren digitaal geletterd zijn, is misschien wel een mythe”, zegt Meelissen. En het is de vraag of scholen zich hier bewust van zijn. “Het lijkt erop dat scholen er over het algemeen van uit gaan dat de leerlingen het allemaal wel weten. Maar dat blijkt lang niet altijd het geval.”

Verband tussen digitale geletterdheid en onderwijstype

Uit de onderzoeksresultaten komt naar voren dat de digitale geletterdheid van leerlingen sterk samenhangt met het onderwijstype dat zij volgen. “Er zijn grote verschillen tussen de schoolniveaus. En die verschillen zijn interessant”, vindt Meelissen. Ook vanwege een andere belangrijke waarneming uit ICILS. “Nederlandse docenten besteden minder aandacht aan digitale geletterdheid dan docenten in andere landen. Het onderwerp leeft hier niet erg in het onderwijs”, meent ze.

Weinig aandacht voor verwijzen naar informatiebronnen

Dit blijkt ook uit het onderzoek. Zo schenkt slechts 18% van de ondervraagde Nederlandse docenten in hun onderwijs aandacht aan het verwijzen naar informatiebronnen; het laagste percentage van alle ICILS-landen. “Je kunt je dus afvragen of leraren zich er wel bewust van zijn dat leerlingen informatie zo overnemen van internet, zonder dat kinderen in staat zijn om te beoordelen of die informatie wel betrouwbaar is”.

Digitale tweedeling

Volgens Meelissen biedt het onderzoek beleidsmakers en bestuurders stof tot nadenken. Als scholen ervan uit gaan dat het met de digitale geletterdheid van leerlingen wel goed zit, en er weinig aandacht aan besteden, dan ontstaat volgens haar het risico dat de verschillen tussen leerlingen schoolniveaus groter worden. Ze spreekt hierbij over een ‘digital divide’, een digitale tweedeling. “Alles gebeurt tegenwoordig met en op internet. Jongeren die digitaal geletterd zijn, hebben daardoor een voorsprong op jongeren die niet zo handig zijn met digitale media. Die kunnen straks misschien niet meer meekomen in de samenleving.”

Informatievaardigheden op grote schaal in kaart gebracht

ICILS richt zich onder meer op de vraag in hoeverre leerlingen effectief gebruik maken van ict-toepassingen. Kunnen zij de aangeboden informatie op waarde schatten? Weten ze hoe ze zich veilig over het wereldwijde web kunnen verplaatsen? Het is de eerste keer dat de computer- en informatievaardigheden van leerlingen op zo’n grote schaal in kaart zijn gebracht. Wereldwijd deden aan het onderzoek zo’n 60.000 leerlingen mee. Ook leraren zijn bevraagd.

Meld je aan voor de onderzoeksconferentie

Tijdens de Onderzoeksconferentie gaat Meelissen in op deze en andere opvallende resultaten die naar voren komen uit het onderzoek. Nieuwsgierig? Meld je dan aan en kom op 24 juni naar de Onderzoeksconferentie 2015 in Den Haag. In korte ‘pitches’ presenteren wetenschappers hier recente onderzoeken naar ict en onderwijs. Deelnemers ontdekken wat echt werkt in de onderwijspraktijk.

Dit blogartikel verscheen eerder op de website van Kennisnet

Lees ook:
» Mediawijsheid en andere termen: wat is wat?
» Het belang van het aanleren van digitale vaardigheden in het onderwijs
» De Netwerkmaatschappij, deel 3: Ideeën voor 21ste eeuwse vaardigheden en digitale geletterdheid