In een snel veranderende samenleving waar steeds meer essentiële diensten digitaal worden aangeboden is het belangrijk dat iedereen mediawijs genoeg is om mee te kunnen doen. Ondertussen is het bekend dat digitalisering een probleem is voor een grote groep mensen die minder digitaal vaardig zijn. Hierdoor dreigen deze mensen buiten de boot te vallen. Digitale inclusie blijft daarom een belangrijk onderwerp, waarmee een groeiend aantal onderzoekers zich bezighoudt. Wat is de huidige stand van zaken? En belangrijker nog: wat is er nodig om digitale inclusie te vergroten? In dit artikel geef ik je een overzicht van de uitkomsten uit een aantal recente onderzoeken.
Ongelijke kansen in de digitale samenleving
Precieze cijfers over de hoeveelheid mensen die onvoldoende digitaal vaardig genoeg zijn om mee te komen in de huidige digitale samenleving zijn schaars. Uit onderzoeken blijkt wel dat leeftijd, opleidingsniveau en sociaaleconomische status een grote rol spelen. Ouderen, laagopgeleiden en minimagezinnen bezitten minder (goede) digitale vaardigheden, terwijl er voor hen op dit gebied juist veel winst valt te behalen. Denk hierbij aan het vinden van een baan, het zoeken van hulp of het opbouwen van een sociaal netwerk online. Het is juist daarom waardevol om werk te maken van digitale inclusie, zodat iedereen gelijke kansen heeft om te profiteren van media in de digitale samenleving.
Wat is er nodig om digitale inclusie te vergroten?
Het vergroten van digitale inclusie staat bij veel instanties al op de agenda. Een digitaal inclusieve samenleving is echter alleen mogelijk als iedereen die hier een bijdrage aan kan leveren, hier actief mee aan de slag gaat. Er worden verschillende adviezen gegeven over het vergroten van digitale inclusie, gericht op de behoeftes die specifiek zijn voor de doelgroep. Zo hebben bijvoorbeeld minimagezinnen vaker hulp nodig met het verkrijgen van de juiste apparatuur, terwijl ouderen eerder hulp nodig hebben met het bedienen van deze apparatuur. Er zijn vier domeinen waarbij extra inzet kan zorgen voor het dichten van de digitale kloof: motivatie, bezit, vaardigheden en gebruik. Hieronder heb ik de belangrijkste adviezen samengevat.
Het bevorderen van traditionele geletterdheid
Traditionele geletterdheid is een vereiste om digitale vaardigheden aan te kunnen leren. Daarom is dit een belangrijke eerste stap in het vergroten van digitale inclusie. Veel van de huidige initiatieven op het gebied van digitale inclusie zijn alleen gericht op het vergroten van digitale vaardigheden. Terwijl vaardigheden zoals (begrijpend) lezen en schrijven essentieel zijn om resultaten te behalen met je internetgebruik. Het is daarom noodzakelijk om te zorgen voor voldoende initiatieven die juist hierop gericht zijn.
De juiste hulp is inclusieve hulp
Een andere belangrijke factor is het krijgen van de juiste hulp. De kwaliteit van de hulp die mensen krijgen om digitale vaardigheden te verbeteren is op dit moment ongelijk verdeeld. De mensen die de meeste problemen hebben met internetgebruik (ouderen en laagopgeleiden), zijn ook degenen die de slechtste ondersteuning krijgen. Dit komt doordat de meerderheid van deze mensen hulp zoekt in hun directe omgeving. Een omgeving waar hulp juist vaak niet toereikend is. Om deze ongelijkheid te overbruggen is het daarom van belang dat instanties ook voldoende hulp aanbieden. Denk hierbij aan overheden, scholen, universiteiten en bibliotheken. Nog belangrijker is dat de hulp die aangeboden wordt door instanties ook goed aansluit bij de specifieke behoeftes en de belevingswereld van de doelgroep. Het verlenen van de juiste hulp vraagt dus om maatwerk en een inclusieve aanpak.
Hoe bied je inclusieve hulp aan specifieke doelgroepen?
Adviezen voor hulp aan minimagezinnen
Minimagezinnen behoren vaak tot de groep mensen die digitaal buiten de boot dreigt te vallen. Om digitale inclusie onder deze gezinnen te vergroten zijn er verschillende adviezen. Deze zijn gebaseerd op de problemen die deze gezinnen ervaren bij hun internetgebruik:
- Digitale educatie moet een holistische benadering hebben, aansluiten op de directe behoeftes van mensen en gericht zijn op de specifieke problemen die zij hebben met Denk bijvoorbeeld niet alleen aan het vergroten van digitale vaardigheden, maar ook aan taalles.
- Daarnaast, vraagt digitale inclusie om maatwerk. Begeleiding moet gegeven worden met individuele aandacht, waarbij iedereen kan leren op eigen tempo.
- Lesmateriaal moet passen bij het dagelijks leven, uitnodigend zijn en aanpasbaar aan elk niveau.
- Kinderen moeten ruimte krijgen om digitale vaardigheden aan te leren op school.
- Zorg voor voldoende apparaten met internetaansluiting binnen elk huishouden.
- Zorg dat websites gebruiksvriendelijk zijn, zodat deze toegankelijk zijn voor iedereen.
Uit onderzoek blijkt dat dat lokale initiatieven over digitale inclusie de grootste slagingskans hebben. Daarbij is het voor deze initiatieven goed om onderdeel te zijn van een lerend netwerk. Door het uitwisselen van kennis en expertise wordt de kwaliteit van bestaande initiatieven beter.
Een uitgebreidere lijst met adviezen voor minimagezinnen vind je hier.
Adviezen voor hulp aan 55-plussers
Zoals eerder benoemd, speelt ook leeftijd een belangrijke rol in de digitale kloof. Mensen van 55 jaar en ouder gebruiken gemiddeld minder internet en zijn vaak minder digitaal vaardig dan jongere mensen. Toch heeft 99 procent van de ouderen tussen 55 en 65 jaar thuis wel internet. De volgende adviezen zijn gericht op het volwaardig meedoen in de digitale maatschappij:
- Om digitale inclusie onder ouderen te vergroten, is het zaak ervoor te zorgen dat zij (weer) vertrouwen krijgen in het internet. Het positief neerzetten van deze doelgroep in de media is een goede eerste stap hier in. Berichtgeving over ouderen in de media is vaak gelinkt aan de gevaren hiervan, zoals phishing en privacy- Veel ouderen gebruiken geen online media, omdat zij weinig vertrouwen hebben.
- Nodig ouderen uit om de verbinding tussen internet en eigen interesses te ontdekken, hierdoor zullen zij sneller geneigd zijn het internet te gaan gebruiken.
- Daarbij willen ouderen het liefst hulp in groepsverband of met een maatje.
- Tot slot speelt ook beleid een rol, om digitale inclusie te vergroten moet nationaal beleid gericht zijn op ‘alledaags’ internetgebruik, waarbij basisvaardigheden centraal staan.
Meer adviezen met betrekking tot digitale inclusie onder ouderen vind je hier.
Ga ook aan de slag met digitale inclusie
Hoe je digitale inclusie het beste kunt vergroten kan dus per doelgroep verschillen. Echter zijn de volgende punten van toepassing op alle doelgroepen:
- Het bieden van maatwerk om te ondersteunen op verschillende vaardigheidsniveaus.
- Het bieden van laagdrempelige ondersteuning door verschillende soorten instanties (van de overheid tot lokale initiatieven).
- Het toegankelijker en gebruiksvriendelijker maken van websites.
Wil je meer weten of zelf aan de slag met digitale inclusie? De MNX op 20 april staat dit jaar in het teken van (digitale) inclusie, met als centrale vraag: All inclusive, hoe doen we dat? Verdiep je alvast in de centrale thema’s en meld je hier aan voor het digitale event.
De bronnen die gebruikt zijn voor dit blogartikel vind je hier.
- Dedding, Christine & Goedhart, Nicole & Kattouw, Rolinka & Gemeente Amsterdam & Beek, Maartje & Havermans, Sander & Eijk, Maureen. (2017). Bouwstenen voor Digitale Inclusie, een participatieve verkenning in Amsterdam.
- Helsper, E.J., van Deursen, A.J.A.M. & Eynon, R. (2015). Tangible Outcomes of Internet Use. From Digital Skills to Tangible Outcomes project report.
- Van Deursen, A. (2018). Digitale ongelijkheid in Nederland anno 2018. Universiteit Twente.
- Van Deursen, A. J. A. M. (2019). Digitale ongelijkheid in Nederland: Internetgebruik van mensen van 55 jaar en ouder. Universiteit Twente.
- Netwerk Mediawijsheid, Seniorweb, & Nationaal Ouderenfonds. (z.d.). Factsheet ouderen in digitaal Nederland.
Meer over inclusie en mediawijsheid:
» Podcast – Inclusief bereik met Nicole Goedhart
» Bitefile: Zo draagt mediawijsheid bij aan een inclusief medialandschap
» Alliantie Digitaal Samenleven brengt de digitale drempels van inclusie in beeld
Reacties 2
De waan van de dag …. een nieuw modewoord gebruiken. Komt het woordje inclusie niet voor in het produkt dat je aanbiedt ben je waarschijnlijk niet woke, niet politiek correct. En laten we vooral niet vergeten om de Engelse term te gebruiken, dat staat wel zo chique en hoogst ontwikkeld.
Ken een verhaal uit mijn jeugd dat over een keizer en kleren gaat…..
Lijkt wel op digitale vaardigheden, informatievaardigheden, 21st Century skills……..
De wereld van mediawijsheid bedrijven en organisaties heeft zijn circus inmiddels goed georganiseerd en toert behendig door de wereld van overheidsubsidies. En net zoals bij de ontwikkelingshulp clan, mogen we vooral geen vragen stellen over effectiviteit (niet aantoonbaar) of de kostenpost (afgewenteld op de burger) voor de Nederlandse staat.
Ondertussen is er in het onderwijs niks structureels gewijzigd. zijn mediacoaches noch school mediathecarissen een erkend beroep voor het Ministerie van OC&W. En spelen schoolbesturen mooi weer met de dure externe partijen die workshops e.d. aanbieden en/of de bieb op school die ze binnenhalen.
Hoezo vertoont de (digitale) gelleterdheid een dalende lijn?
We hebben een nieuwe keizer om te volgen, all inclusive, de hele poppenkast.
Beste G., Wat jammer dat u er zo over denkt. Daarmee doet u al die leden van het netwerk tekort die dagelijks hun uiterste best doen om kinderen mediawijzer te maken. Op mediawijzer.net/over-netwerk-mediawijsheid ziet u wat het netwerk van meer dan 1000 partijen doet om Nederland mediawijs te maken.
Vriendelijke groet, Babette van der Sluis
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.