Kunstmatige intelligentie is een hedendaags begrip dat bij veel Nederlanders nog vragen oproept. Wat weet Nederland over AI en andere digitale zaken, zoals online communiceren of online gezondheid en welzijn? Drie wetenschappers van de Universiteit van Amsterdam hebben onderzoek gedaan naar de digitale kennis en vaardigheden van Nederlanders tussen de 16 en 93 jaar.

Dat AI het nieuws kan bepalen dat jij op een nieuwssite ziet, weet 42% van de Nederlanders niet. Dat een oplader stroom blijft gebruiken als deze in het stopcontact zit, ook als je telefoon er niet meer aanhangt, weet bijna een derde niet. En dat er in je telefoon stoffen zitten die in barre omstandigheden uit mijnen worden gehaald, weet ook bijna een derde niet. Communicatiewetenschappers Dian de Vries, Jessica Piotrowski en Claes de Vreese hebben de digitale kennis en vaardigheden van Nederlanders tussen de 16 en 93 jaar gemeten en een aantal zaken valt op.

50-plussers en internet

Niet heel verrassend blijken 50-plussers minder kennis over het internet te hebben dan jongere Nederlanders. Veertig procent denkt bijvoorbeeld dat iedereen dezelfde informatie krijgt bij online zoeken naar dezelfde dingen, onder jongeren was dit 13%. En 28% denkt dat het eerste zoekresultaat altijd de beste informatiebron is. In werkelijkheid is dit meestal een advertentie. Bij deelnemers jonger dan 51 was dit slechts 9%. Ook hebben 50-plussers meer moeite met informatie zoeken, informatie kritisch beoordelen en hun apparaten en gegevens beschermen.

“[Jongeren] blijken vaak niet goed te weten hoe ervoor te zorgen dat hun telefoon ze niet afleidt en vinden het moeilijk om af en toe een pauze te nemen van hun internetgebruik.”

De online creatieve vaardigheden en communicatie van 50-plussers

Ook een aantal digitale vaardigheden van Nederlanders nemen met de leeftijd af. De meeste moeite hebben 50-plussers met creatieve vaardigheden, zoals presentaties of foto’s maken en bewerken. Veel volwassenen herkennen wel het ongeduldige kind dat de telefoon uit de handen rukt als dit weer eens moeite kost. Ook valt op dat jongere mensen zichzelf hoger scoren op zogenaamde netiquette. Dat zijn vaardigheden die je nodig hebt om online op een nette manier te communiceren. Jongeren weten daarentegen weer slechter dat ze updates gelijk moeten installeren om hun apparaat veiliger te houden, terwijl ouderen over het algemeen meer moeite met online veiligheid hebben.

Online gezondheid en welzijn onder jongeren

De categorie waar jongeren juist slechter in scoorden was online gezondheid en welzijn. Ze blijken vaak niet goed te weten hoe ervoor te zorgen dat hun telefoon ze niet afleidt en vinden het moeilijk om af en toe een pauze te nemen van hun internetgebruik. Bijna een derde denkt dat ze wel kunnen multitasken en hun aandacht bij meerdere dingen tegelijk kunnen houden.

AI en duurzaamheid

Maar het meest opvallende uit het onderzoek is dat jong en oud aangeeft moeite te hebben met AI en weinig weet over de duurzaamheid van digitale apparaten. We weten bijvoorbeeld niet goed dat AI de inhoud van websites en apps voor nieuws en entertainment kan bepalen zonder dat een mens iets doet. En onze groene digitale vaardigheden nemen eerst toe met leeftijd, pieken rond de 38 jaar, en nemen daarna weer af. ‘We zouden veel meer kunnen leren over hoe we apparaten op een duurzame manier kunnen kopen, gebruiken, en recyclen’, stellen de onderzoekers. ‘Landelijke campagnes zouden hierbij kunnen helpen, zoals we door dergelijke campagnes ook over het gebruik van wachtwoorden hebben geleerd.’

“Om op een goede en veilige manier gebruik te maken van de mogelijkheden van het internet, hebben alle Nederlandse burgers digitale kennis en vaardigheden nodig.”

Het belang van digitale competenties

Digitale competenties worden steeds belangrijker nu we zo veel online doen: van het zoeken van een huis of partner tot online leren of werken. Om op een goede en veilige manier gebruik te maken van de mogelijkheden van het internet, hebben alle Nederlandse burgers digitale kennis en vaardigheden nodig. Zodat ze bijvoorbeeld online kunnen vinden wat ze nodig hebben, maar niet het slachtoffer worden van cybercrime. Door dit onderzoek jaarlijks te herhalen zou goed kunnen worden bijgehouden hoe de digitale competenties van Nederlanders veranderen over tijd.

DigIQ

De digitale competenties werden met behulp van de online tool DigIQ gemeten. De vragen van de DigIQ omvatten alle digitale kennis en vaardigheden die volgens Europese experts belangrijk zijn:

• het online kunnen vinden van informatie
• online informatie kritisch kunnen beoordelen
• op een nette manier kunnen omgaan met anderen online
• digitale producten kunnen maken of veranderen
• digitale gegevens en apparaten kunnen beschermen
• gezondheid kunnen beschermen tegen negatieve gevolgen van internetgebruik
• op een duurzame manier kunnen omgaan met digitale apparaten
• weten hoe je hulp kunt krijgen met het internet
• artificiële intelligentie herkennen en ermee kunnen omgaan

Het komende jaar vullen nog 3000 Nederlanders de DigIQ in. Ook komt er een online tool waarmee alle Nederlanders zelf hun digitale competenties kunnen meten en een persoonlijk advies krijgen om hun digitale competenties te verbeteren.

Deze meting maakt deel uit van DIGCOM, een tweejarig onderzoeksproject dat wordt uitgevoerd door de Universiteit van Amsterdam met een subsidie van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In dit project worden de digitale competenties van Nederlanders onderzocht en verbeterd.

Het onderzoek Digitale Competenties (DIGCOM) Mei 2022 is gedaan door Dr. D.A. (Dian) de Vries, Dr. J. (Jessica) Piotrowski en Prof. Dr. C.H. (Claes) de Vreese.

Dit artikel verscheen eerder op de site van de Universiteit van Amsterdam.