Disrupt & Reflect IMPAKT - Hoe digitale media ons leven beïnvloeden

Heb je weleens aan je e-mails gedacht terwijl je seks had? Dit is een van de vragen die IMPAKT aan een groep kunstenaars stelde in het nieuwe webproject Disrupt & Reflect, dat afgelopen februari gelanceerd werd, over de stress van online leven, burn-outs en digitale detox. Dit online project bestaat uit lezingen, presentaties en video-interviews met kunstenaars waarin de kijker onderdeel wordt van de mechanismen van versnelling en vertraging die onze digitale samenleving kenmerken. Disrupt & Reflect is een samenwerking tussen curator Nadine Roestenburg, IMPAKT Centrum voor Mediacultuur en het onderzoekstraject Post-Digital Cultures van Fontys Hogescholen. IMPAKT stelde curator Nadine Roestenburg een aantal vragen over Disrupt & Reflect.

We zijn inmiddels het grootste deel van onze dag online: voor werk, studie, sociaal contact, entertainment, enz. Het is zo’n intrinsiek onderdeel geworden van ons leven dat we er zo goed als afhankelijk van zijn. Tegelijkertijd duiken nieuwe technologieën en apps op die je internetgebruik reguleren tot technologie-vrije retraites en kuuroorden: het internet staat bol van oplossingen voor mensen die lijden aan een overdaad aan informatie. “Minder afleiding, minder prikkels” lijkt een andere manier te zijn geworden om geld te verdienen.

Wat heeft je ertoe geleid om een webproject over dit specifieke onderwerp te maken?

Ik ben al lang geïnteresseerd in en gefascineerd door de manier waarop internet en digitale media ons leven beïnvloeden. Mijn eigen worstelingen met digitale technologie zijn erg belangrijk in mijn werk als onderzoeker en curator. Ik ben me daardoor erg bewust van de aandacht en energie die digitale technologie opslurpt.

“Ik wilde dat de kunstenaars op een creatieve manier een kunstenaarspresentatie zouden maken waarin ze reflecteren op zowel de prikkelende en de rustgevende kanten van het internet.”

Tegelijkertijd heeft die overdaad aan online prikkels ook geleid tot een soort tegenbeweging. Dat beschrijf ik bijvoorbeeld in mijn boek, Van Meme tot Mainstream (2017), als “offline als een luxe”. Ook onderzoek ik bij Fontys post-digitale cultuur. Daarnaast zie ik veel kunstenaars die reflecteren op de verborgen economieën achter het internet. In de eerste instantie zou het project een event worden, waar kunstenaars zouden spreken over dit onderwerp, maar door corona hebben we er voor gekozen om er een webproject van te maken.

Welk werk uit het webproject vind je het meest verrassend? Waarom?

Ik wilde dat de kunstenaars op een creatieve manier een kunstenaarspresentatie zouden maken waarin ze reflecteren op zowel de prikkelende en de rustgevende kanten van het internet.

Het werk wat ik het meest verrassend vind is het werk Making You, Making Others van kunstenaarscollectief Anxious To Make. Het heeft het format van een promotionele video en is gecreëerd door een algoritme, een aantal kunstenaars en een flexwerker. Een ingehuurde stemacteur leest een script voor gegenereerd door de Google-suggest API, waardoor automatisch is ingevuld “How to make yourself…” of “How to make others…”. Dit laat op een humoristische manier zien hoe anderen jouw voorkeuren sturen. Het toont onze behoefte aan kennis en grip op de wereld die wij proberen te vervullen met online zoekacties en het geeft ons daardoor ook een kritische reflectie van onszelf.

In het webproject gebruiken jullie ‘roulettegesprekken’, waarin de deelnemende kunstenaars reageren op lastige vragen die aan de hand van een loterijsysteem bij toeval voor hen worden geselecteerd. Welke roulettevraag hoop je zelf nooit te krijgen?

Dat is een moeilijke vraag. Ik denk “Which describes your personal strategy best: coping, hoping, doping or shopping?”, want dat doe ik allemaal. Het zijn allemaal manieren om een leegte tevullen die intrinsiek is aan mens zijn, zoals het gevoel dat je niet genoeg bent of dat er iets ontbreekt in je leven. Daardoor kan alles wat dopamine of dergelijke stofjes oplevert heel erg verslavend werken, want het geeft een geluksgevoel. Maar uiteindelijk komt daarna toch weer de leegte.

“Internet is net een soort eten geworden: je bent er afhankelijk van, maar soms eet je teveel en gebruik je het bijvoorbeeld om je emoties te verwerken en dan werkt het averechts.”

Maar op het moment dat je er een gezonde relatie mee hebt en het jou dient heeft het een positieve uitwerking op je leven. Uiteindelijk ontkom je niet aan het gebruik van het internet.

Wat zou je willen dat het publiek meekrijgt van dit webproject?

Daar heb ik erg vaak over nagedacht. Ik denk wel dat het onze taak is om ons publiek meer te gaan betrekken in hun belevingswereld, zodat we niet alleen maar mediakunstenaars en denkers, maar ook een breder publiek bereiken om na te denken over hun eigen mediagebruik. Ik vind het belangrijk dat mensen reflecteren op hoe dit hun leven beïnvloed zodat dat voor verandering kan zorgen.

Ik vind het ook belangrijk om in te zien dat de huidige digitale cultuur dusdanig verweven is met het neoliberaal kapitalisme en dat het nastreven van het geoptimaliseerde zelf en een focus op productiviteit, verslaving aan werk maar ook aan continue afleiding, aan externe (digitale) prikkels ons uiteindelijk niet gaat opleveren wat we uiteindelijk allemaal nastreven: een gevoel van een waardevol en zinnig leven waarin we ons verbonden voelen met onze omgeving.

Bekijk hier het webproject Disrupt & Reflect.