Heb jij het onder de duim? Die vraag stond centraal tijdens de negende Week van de Mediawijsheid die plaatsvond van 16 t/m 23 november 2018. Je kon onder meer je eigen kennis over de online wereld testen en meedoen aan uiteenlopende activiteiten in het land en online. Ook werden verschillende onderzoeken gepubliceerd en was de #WvdM18 in de media goed vertegenwoordigd. De hoogtepunten op een rij!

Met de opmars van de smartphone is onze duim een machtig instrument geworden. Of we er nu mee scrollen, klikken of swipen: de mogelijkheden zijn eindeloos. Maar de ene duim is de andere niet, en lang niet iedereen is er even handig mee. Dat is een groeiend probleem. Tijdens de Week richtten we ons op iedereen die wel een helpende hand kon gebruiken. Daarom de vraag aan jong en oud: ‘Heb jij het onder de duim?’. De populaire NOS Jeugdjournaal-presentator Lucas van de Meerendonk was dit jaar ambassadeur van de campagne. En dat vond hij ‘een enorme eer’.

Hoe staat het ervoor met jouw mediawijsheidkennis?

Een WvdM-primeur: de Mediawijsheidtest op televisie! BNNVARA-presentators Filemon Wesselink en Sahil Amar Aïssa testten de kijkers, het publiek en zeven bekende Nederlanders op hun kennis van de online wereld. Zangeres Sabrina Starke, schaatsster Irene Schouten, rapper Pepijn Lanen, socialite Koen Kardashian, actrice Anouk Maas en YouTubers Marije Zuurveld en Qucee legden hun mobieltjes voor één keer aan de kant en gingen de strijd met elkaar aan.

» Gemist maar wel benieuwd hoe jij het er vanaf brengt? Kijk de uitzending hier terug of speel de online versie
» Verder spelen en nog meer weten? De quiz was alleen tijdens de campagne te spelen. Je kan wel handige tips ontvangen. De quiz was gebaseerd op het Mediawijsheid Competentiemodel.

De BNNVARA Mediawijsheidtest. Foto: Estera Marysia

Volop onderzoek: de belangrijkste uitkomsten

Digitale ongelijkheid: achterblijvers verder gemarginaliseerd

Hoe gebruiken mensen in verschillende bevolkingsgroepen internet en welke positieve en negatieve effecten ondervinden ze hiervan? Uit het rapport ‘Digitale ongelijkheid in Nederland anno 2018’ blijkt: het deel van de bevolking dat in potentie het meest van internetgebruik zou kunnen profiteren, staat er momenteel het slechtste voor.

Meerderheid jongeren heeft mediagebruik niet onder de duim

Bijna tweederde van de Nederlandse jongeren heeft hun mediagebruik onvoldoende onder de duim. Dat blijkt uit onderzoek van Kantar Public (voormalig TNS Nipo) in het kader van de Week. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Mediawijzer.net. “Veel jongeren doorzien bijvoorbeeld niet de commerciële en politieke belangen die bij media komen kijken. Bovendien weten ze de mogelijkheden van digitale media maar beperkt te benutten. Daar liggen echt nog veel kansen”, zo vertelt Mary Berkhout, programmadirecteur van Mediawijzer.net.

Ook werd in het kader van de Week van de Mediawijsheid een online meting uitgevoerd in de leeftijdsgroep 10-12 jaar. Hieruit bleek de urgentie van het werken aan mediawijsheid. Ondanks dat ongeveer de helft van de 10-12 jarigen een voldoende scoort als het gaat om mediawijsheid, blijkt dat 40 tot 45 procent van deze jongeren een overduidelijk nepnieuwsbericht en nepprofielen niet herkent.

Jongeren met LVB online extra kwetsbaar door gebrek aan begeleiding in mediawijsheid

Veel zorginstellingen hebben geen beleid om jongeren met LVB te begeleiden in hun mediagebruik. Dat terwijl deze doelgroep juist is oververtegenwoordigd als slachtoffer en als dader bij misstanden online. Ondertekent jouw organisatie ook het Mediawijsheidmanifest?

Vandaag starten we in de #WvdM18 daarom met het actieprogramma: https://t.co/XUIKtTzydz – met onderzoek, 5 kickstarters en een manifest pic.twitter.com/d8zrNCvQCs

— Mary Berkhout-Nio (@MaryBerkhout) 23 november 2018

In het land & online

De hele week stond het thema ‘Heb jij het onder de duim’ centraal bij veel scholen, bibliotheken en andere organisaties. Op de landkaart stonden maar liefst 120+ activiteiten! Een aantal highlights:

• 3FM riep samen met FunX, NPO3, Club HUB en NOS #onwijs in het leven. Tijdens de campagneweek kwamen onderwerpen als sexting, privacy, veiligheid, gameverslaving en cyberpesten langs.
• In Hengelo vond een lezing plaats van psycholoog Laurens Veltman (Digital Awareness) over de verslavende digitale wereld, georganiseerd door Loes/Wijkracht.
• Gezinsvader.nl bracht mediawijsheid naar de eettafel met een mini-workshop voor het gezin.
• Bij ASVZ kon je alles leren over internet en sociale media in verschillende workshops en een ‘Social Media en Game Café’.
• Ook Amerpoort organiseerde een programma over internet en sociale media, met onder andere de Amerpoort YouTube Awards en de DigiMarkt. Lees hier het verslag.
• Radiorakkers besteedde in een speciale podcastserie aandacht aan de vraag: Welke wijsheid heb je nodig in een digitale wereld die continu verandert?
• In Bibliotheek Noordwest Veluwe (Harderwijk) kon je meedoen aan een heus Fortnite toernooi.
• Hoe was het om in 1985 een spelletje op te starten? En hoe ziet de wereld eruit door een VR-bril? Kinderen ontdekten het in het Spelenderwijs Mediawijs Medialab in Bibliotheek Helmond-Peel.
• Op vrijdag 16 november organiseerde Kennisnet i.s.m. Mediawijzer.net en Beeld en Geluid de Conferentie digitale geletterdheid in Hilversum. John Leek schreef een uitgebreid verslag.
• Op 17 & 18 november vonden in Beeld en Geluid tijdens het Weekend van de Mediawijsheid talks en meet & greets met BN’ers plaats, waar je hen alles kon vragen over media(wijsheid). Ook was er een mediawijsheiddebat en een workshop over online identiteit.
• Volop #WvdM18 in Bibliotheek Den Haag: denk aan workshops 3D-printen, Coderdojo’s, ouderavonden en een pop-up college over privacy.
• Tijdens de tweede docententraining ‘Nieuws of Nonsens in de klas’ bij Beeld en Geluid leerden docenten over medialogica, nieuws, desinformatie en mediahypes. De studiedag werd georganiseerd in samenwerking met Mediawijzer.net en HUMAN.
• 400 medewerkers van VodafoneZiggo stonden voor de klas om les te geven met het lesprogramma Online Masters, dat werd ontwikkeld met medewerking van ECP/Veiliginternetten.nl en Mediawijzer.net
• In NEMO Amsterdam opende de expositie ‘Museum van de Beroepenrevolutie’ over digitale vaardigheden voor toekomstige beroepen.
• In de OBA konden kinderen in de maakplaatsen leren programmeren, de nieuwste en ‘mediawijste’ apps konden uitgeprobeerd worden in het AppLab, er werd een workshop vloggen georganiseerd en ook voor volwassenen bood de OBA activiteiten om bijvoorbeeld beter met de computer te leren omgaan.
• In de Privacytest op NPO 3 (AVROTROS) werd onderzocht hoe privacybewust Nederland is. De test behandelde onder andere het gebruik van diverse sociale media, zoals Instagram, Twitter en Facebook.
• De eerste documentaire over Instagram óp Instagram: Nicolaas Veul vroeg zich in deze docu af wie de winnaars en wie de verliezers zijn in de nieuwe industrie achter Instagram. Te zien op NPO 3 en IGTV (VPRO).
• Hoe ver kan nepnieuws gaan, en wat kunnen we ertegen doen? Tijdens de Week waren documentaires te zien over de technologie Deep Fake (VPRO Tegenlicht) en Bellingcat over waarheid in tijden van nepnieuws (VPRO 2Doc).
• Iris van Lunenburg onderzocht in hoeverre onze voorkeuren beïnvloed worden door vooroordelen. En de rol van beeldvorming in de media. Wat bepaalt op wie we vallen? En mag je zeggen op wie je wel of niet valt? (NTR)
• LearningROCKS bood de mogelijkheid om met een speciale module in de leerlijn ICT je eigen escaperoom te maken.
• De gemeente Haarlemmermeer lanceerde met o.a. Stichting Halt, GGD Kennemerland en Qpido de campagne #weetwatjedeelt, om jongeren bewust te maken van de risico’s, het gemak en de snelheid waarmee je slachtoffer of dader kunt worden van (shame) sexting. Bekijk de campagnefilm.
• In aanloop naar de Week van de Mediawijsheid werd ook lesmateriaal gelanceerd:
  » Facebook’s Bibliotheek voor digitale geletterdheid
  » Mentorlessen over nepnieuws van Bureau Jeugd en Media
  » Nieuwsbegrip’s extra les over nieuwswijsheid

Bekijk voor een impressie ook de vele tweets die tijdens de campagne geplaatst werden via #WvdM18.

In #WvdM18 feestelijke opening reizend medialab in @Bibliotheek030 Zuilen! Kinderen kunnen de komende woensdagen leren maken, programmeren en ontdekken! @UindeWijkZuilen pic.twitter.com/H1XUItJwBA

— Mira Media (@StgMiraMedia) 21 november 2018

Hoeveel privacy hebben we nog over onze persoonsgegevens op internet? In de Week van Mediawijsheid gaf hoogleraar Simone van der Hof hierover een pop-upcollege in de Bibliotheek Scheveningen: https://t.co/kWraR1e6rl pic.twitter.com/5n7JSxMQeH

— Universiteit Leiden (@UniLeiden) 22 november 2018

Presentatie “Je digitale erfenis” van start bij @Kunstwerk2017 bibliotheek @Zevenaar. Mooie opkomst bij deze activiteit tijdens de Week van de Mediawijsheid @wvdm18 pic.twitter.com/OL3Fcl3Amn

— Kunstwerk! (@Kunstwerk2017) 21 november 2018

Vanmorgen hebben LeesMediaConsulenten van @BiebNWVeluwe gastlessen programmeren verzorgd op de #Margrietschool in #Ermelo. Leerlingen uit groep 6, 7 en 8 hebben korte workshops #Microbit, #Ozobot, #mBot, #Scratch en #Cozmo gedaan omdat het de #WvdM18 is. #DigitaleGeletterdheid pic.twitter.com/JvBXO0jQuh

— Inge Snijder (@Inge0301) 20 november 2018

MediaMasters

Met de aftrap van de Week van de Mediawijsheid stonden 180.000 leerlingen uit groep 7 en 8 in de startblokken voor de serious game MediaMasters. Na een technische storing werd de speeltijd verlengd om iedereen de kans te geven de game uit te spelen. Groep 8C van KDBS Het Tangram uit Rotterdam ging er met de titel ‘Meest mediawijze klas van Nederland’ vandoor. Bovenbouw 7 van SBO de Toermalijn uit Helmond werd de winnaar van het klassement speciaal onderwijs.

In het nieuws

Ook in de media was er weer volop aandacht voor mediawijsheid en de campagne. Een greep uit de artikelen en uitzendingen:

• Meerderheid jonge mensen voor verplichte les over herkennen nepnieuws (EenVandaag)
• Les over nepnieuws: zie jij het verschil in deze video? (Jeugdjournaal)
• VodafoneZiggo opent Week van de Mediawijsheid met show in NEMO (Telecompaper)
• Laurens Veltman uit Neede: ‘Niet meer gamen? Maar wat dán?’ (Tubantia)
• Leren over nepnieuws en sluikreclame: op deze Utrechtse scholen doen ze dat (AD)
• Hoe mediawijs ben jij, doe de test! (Sevendays)
• Digitale vaardigheden kinderen in Nederland ondermaats (AG Connect)
• ‘Nederland loopt achter met digitale geletterdheid’ (Bright)
• (Ethisch) hacken: positief of negatief? (Gemerts Nieuwsblad)
• Meerderheid jonge mensen bezorgd over verspreiding nepnieuws (NPO 3)
• De meeste jongeren herkennen geen gesponsorde post (Parool)
• ‘Ruim 60 procent van de jongeren niet mediawijs genoeg’ (Radar / AVROTROS)
• ‘Drie kwart van jongeren herkent Instagram-sponsoring niet’ (Nu.nl)
• Filemon Wesselink deelt kinderen bewust niet op social media (RTL Nieuws)
• Ouders willen verplicht onderwijs over internetveiligheid voor kind (ICTheek)
• Weet jij wat je online deelt? (Gemeente Haarlemmermeer)
• Oma Boekentas maakt Oisterwijkse kinderen mediawijs (Oisterwijk Nieuws)
• Hoe mediawijs zijn wij Nederlanders? (Koffietijd)
• Er bestaat een Koen Kardashian, die zich helemaal suf influencet (Trouw)
• Jongeren mediawijs? ‘Er valt nog een hoop te leren’ (Metro)
• Sonja leert jongeren met laag IQ wat wel en niet kan op social media (AD)

Bedankt!

Alle (netwerk)partners, deelnemers en andere betrokkenen: heel hartelijk dank! Heb je vragen of wil je weten hoe je volgend jaar als netwerkpartner kunt aanhaken? Neem contact op via [email protected]. Nog geen netwerkpartner? Aanmelden kan hier.

Kijk ook op weekvandemediawijsheid.nl.