Op vrijdag 7 februari 2020 liep ik in gedachten met grote passen richting de bakker. De smalle drukke winkelstraat vlak bij mijn huis is een pleisterplaats voor vele bijzondere medelanders en ik vind een praatje meestal wel gezellig. Die dag had ik daar echter weinig trek in. Toen werd ik zachtjes aangestoten en keek verbaasd recht in het magere verweerde gezicht van een vrouw. Met een vragende blik waaruit de verwachting al leek te zijn verdwenen, keek ze me aan. “Ach mijnheer, heeft u een euro voor me? Ik moet nog aan wat eten zien te komen.” Waarom weet ik niet, want meestal loop ik toch vriendelijk knikkend door, greep ik automatisch in mijn jaszak en gaf haar 2 euro. Verbaasd keek ze me aan een bedankte me. “Succes” zei ik en liep tevreden verder. Ik moest meteen denken aan de actie #échtcontact van komende vrijdag 14 februari: Valentijnsdag. Was het toeval?

Voordat ik hier dieper over kon nadenken werd ik weer staande gehouden. Nu was het een nette oudere dame met fiets aan de hand. Ze had me blijkbaar iets zien geven. “Gaf u die vrouw iets?” En meteen erachteraan: “Daar kun je toch niet aan beginnen mijnheer! Heeft u die vrouw gezien? En hoe ze eruit zag?” “Tsja,” zei ik, “je kunt er eigenlijk niet aan beginnen?” En ik dacht: wie begint er dán aan? Ze keek me aan en het was duidelijk dat ik niet helemaal het bevredigende antwoord had gegeven. Ik wachtte haar verdere reactie niet af en liep door. Nu had ik al twee keer binnen 5 minuten #échtcontact gehad, waarvan zeker één keer met iemand waarvan ik zeker wist dat ze uiterste moeite moest doen om enigszins te overleven.

Echt contact in een digitaliserende wereld wordt steeds belangrijker nu steeds meer mensen afgesloten raken van informatie en contact. Menselijk contact is zelfs een schaars goed geworden. Ik dacht terug aan een reis door Mexico, lang geleden, waar ik had geleerd dat degenen die het zich konden permitteren altijd klein geld (ook briefjes) in de zak hoorden te hebben, om dit te kunnen delen. Het verhaal was dat als iedereen dit deed, het leven van velen op straat draaglijker werd. Dat is nog eens wat anders dan steeds horen dat je per se niet moest geven, contact moest vermijden.

Het gewone gesprek komt in gedrang

Opvallend verschijnsel dus, dat we leven ín de media, in een wereld waarin communicatie via mainstream en sociale media het leven van velen steeds meer domineert, terwijl anderen afgesloten raken van contact. Een praatje maken bij de kassa, een gesprekje in de wachtkamer, contact met de kinderen na het eten: het gewone gesprek waar nog even tijd is voor elkaar, is langzaam op veel plekken in het gedrang gekomen. Persoonlijk contact moet concurreren met ‘contact’ via computerschermen en smartphones. Sherry Turkle schreef daar indringend over in Reclaiming conversation. Soms wil je gewoon even iemand spreken, van persoon tot persoon en zonder haast. Dat is voor gezonde mensen al belangrijk, laat staan mensen die een indringende levensgebeurtenis ondergaan, zoals het verliezen van een partner, maar ook het krijgen van je eerste baan, het als oudere verhuizen naar een verzorgingstehuis. En dan heb ik het nog niet eens over mensen die leven met een beperking, welke dan ook!

Op zoek naar balans

Binnen de Alliantie Digitaal Samenleven, geïnitieerd door minister Knops, Vodafone’s CEO Jeroen Hoencamp en Laurentien van Oranje, is er speciaal aandacht juist voor dat aspect van mens-zijn: het echt in contact staan met elkaar zonder uitsluiting. En het zoeken naar een nieuwe, gezondere balans in het gebruik van communicatiemiddelen. Vele pedagogen (o.a. Joop Berding, kenner van het werk van Janusz Korczak) en filosofen (o.a. Paul Verhaeghe) wijzen ook op de noodzaak van het weer dichter bij onszelf en de ander komen.

Campagne #échtcontact

Met de campagne #échtcontact roept de alliantie Nederlanders op om te komen tot het echte gesprek, met name ook op onverwachte plekken. Geweldig daarom dat in vele HEMA-filialen digi-tafels komen te staan waar mensen in gesprek kunnen met vrijwilligers van SeniorWeb, bibliotheken en Digisterker over allerlei belemmeringen die ze tegenkomen in de digitale wereld. En wat te denken van ‘kletskassa’s’ in Jumbo-filialen en van het ‘Connect Café’ van Schiphol? Op Utrecht CS komt dankzij Unbranded uit Hilversum een ‘slow date’-café, waar bn-ers zoals Jamai, Trijntje Oosterhuis, YouTuber Peter de Harder, Laurentien van Oranje en Jan Slagter in gesprek gaan met reizigers. VodafoneZiggo heeft een mooie warme actie ontwikkeld met betrokkenheid van vele werknemers, en hun hoofdkantoor bij Utrecht CS wordt ook bezocht tijdens een speciale roadshow.

Valentijnsdag wordt als het ware weer verbijzonderd tot een dag van #échtcontact.

Gluren bij de buren

Terwijl ik dit laatste schrijf denk ik even terug naar afgelopen zondag tijdens het landelijke Gluren bij de Buren-event. Tijdens dat event worden optredens gekoppeld aan huiskamers in het hele land. Mijn bandje was gekoppeld aan een huiskamer in Alphen aan de Rijn, bij een voor ons totaal onbekend iemand. Na vooraf wel een keer koffie te hebben gedronken, traden we zondag op in die voor ons vreemde huiselijke kring. Het werd voor ieder een prachtervaring. Onbekende mensen hebben genoten en er ontstonden prachtige gesprekken, ook heel persoonlijk. En daarmee werden deze mensen ook minder vreemd. Zo werkt dat. Echt contact maken ligt soms voor het oprapen, maar we kiezen er niet altijd voor, ook omdat het moeilijk lijkt of voelt. In de trein zitten we wat veiliger achter de smartphone, krant of laptop. Zeker in spitstijden. En begrijpelijk. De uitdaging is om dat patroon soms bewust te doorbreken. En dat moeten we vooral ook zelf doen, en samen. Gelukkig helpt vrijdag ook de NS daarbij.

Nu nog even doorstomen met partner Number Five Foundation, het alliantie-team, met BZK, bureau Podium en Unbranded (wat een klasbakken) en de andere aangesloten partners en op naar Valentijnsdag 2020 voor #échtcontact.

Meer informatie vind je op echtcontact.nu.

Op zoek naar balans? Zo zorg je voor gezonde mediagewoontes: bekijk het dossier Digitale detox op Mediawijsheid.nl.