Hoe gevaarlijk desinformatie kan zijn is de afgelopen jaren steeds duidelijker geworden. Over heel de wereld, dus ook in Nederland, zijn schadelijke voorbeelden te vinden van de verspreiding van nepnieuws. Nepnieuws verspreidt zich ook nog eens steeds sneller en op steeds grotere schaal.

Hét medicijn tegen nepnieuws is betrouwbare berichtgeving gebaseerd op feiten én een goed geïnformeerd publiek. En dit is precies waar het EDMO-project op inzet. Dankzij financiële steun van de Europese Commissie start dit project vanaf 1 oktober ook in Nederland en Vlaanderen.

Wat is het EDMO-project?

EDMO staat voor European Digital Media Observatory. Het project werkt aan het bouwen van datasets en tools en het geven van voorlichting en handvatten om nepnieuws te bestrijden op Europese schaal. Hiervoor brengt EDMO factcheckers, wetenschappers en kenners op het gebied van mediawijsheid bij elkaar.

Europese hubs

Binnen het EDMO-project worden nu verschillende ‘hubs’ opgezet. In een hub, het zijn er acht in totaal verspreid over Europa, werken wetenschappers, factcheckers, mediabedrijven en andere belanghebbenden samen.

‘EDMO brengt Europese factcheckers, mediawijsheid-experts en onderzoekers samen om desinformatie beter in kaart te brengen. De hubs spelen daarbij een cruciale rol’, stelt Miguel Poiares Maduro, voorzitter van de raad van bestuur van EDMO.

‘De hubs spelen een cruciale rol om desinformatie beter in kaart te brengen’ – Miguel Poiares Maduro

De hubs analyseren desinformatiecampagnes, organiseren activiteiten rond mediawijsheid en ondersteunen lokale media en autoriteiten. Zij zorgen voor een duidelijker beeld van de situatie op nationaal en regionaal niveau. Om zo de strijd tegen desinformatie te bevorderen.

De Vlaams-Nederlandse hub van het EDMO-project

Speciaal voor het Nederlandse taalgebied is er dus een Vlaams-Nederlandse hub. Deze gaat de komende dertig maanden aanzwellende desinformatie-campagnes zoeken. Maar er worden ook factchecks gemaakt en gepubliceerd.

Want er werken, zoals gezegd, veel partijen samen in het project. Zo zetten aan de Vlaamse kant mediapartijen VRT en Knack samen met de KU Leuven en Textgain hun schouders onder het project. Aan de Nederlandse kant zijn dat het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Universiteit Leiden, Universiteit van Amsterdam, het ANP en het onderzoekscollectief Bellingcat.

‘Factcheckers van bijvoorbeeld het ANP krijgen middelen uit dit project toebedeeld’, legt projectcoördinator Johan Oomen uit. ‘Die onderzoeken worden dan verwerkt in publicaties die door verschillende media gepubliceerd worden. Andere mediaorganisaties, zoals de NOS en NU.nl, krijgen toegang tot de tools die door ons ontwikkeld worden.’

Mediawijsheid (bij journalisten) vergroten

Daarnaast wordt intensief samengewerkt met Netwerk Mediawijsheid en de Vlaamse tegenhanger Mediawijs. ‘We gaan kijken naar de verschillende mediawijze-principes die hier al aangeboden worden en die goed werken. Denk aan cursussen bijvoorbeeld’, vertelt Oomen.

‘In een land als Spanje moet nog veel gedaan worden op het gebied van Mediawijsheid’ – Johan Oomen

‘Deze landelijke succesprojecten willen we dan Europees aan gaan bieden. Nederland heeft een goede positie. We doen hier al veel. Maar in een land als Spanje moet nog veel werk verzet worden. Daarnaast willen we de mediawijsheid van onze eigen factcheckers vergroten. Mediawijsheid staat bij journalisten nog niet altijd voldoende op de radar.’

Onderzoek op Europees niveau

‘Maar de financiële ondersteuning vanuit de EU stelt ons vooral in staat om een netwerk van factcheckers in Vlaanderen en Nederland bijeen te brengen en software te ontwikkelen waarmee misinformatie op een efficiënte manier opgespoord kan worden’, gaat Oomen verder.

‘Stel je voor. Een samenwerking tussen ANP, Der Spiegel en een Spaanse krant naar de vaccinatiebereidheid in hun eigen land. Zodat je vervolgens op Europees niveau een onderzoek kan doen dat nu nog niet mogelijk is. Het zou écht te gek zijn als dat lukt’, besluit Oomen.

Beeld en Geluid coördineert

Beeld en Geluid is coördinator van het EDMO-project. Ze gaan ervoor zorgen dat projectresultaten hun weg vinden naar het internationale netwerk.

Verder werkt Beeld en Geluid intensief samen met Netwerk Mediawijsheid. Bijvoorbeeld bij het ontwikkelen van workshops gericht op journalisten en andere mediaprofessionals. En met wetenschappers bij het invoegen van factchecking-tools in bestaande onderzoeksinfrastructuur.