In hoeverre – en hoe – ontwikkelen jongeren tussen de 12 en 19 jaar buiten toezicht van school en thuis competenties op het gebied van mediawijsheid? De eerste stap om dit nieuwe domein ‘Ontdekken’ te onderzoeken was de Expertsessie Ontdekken, georganiseerd door Mediawijzer.net, dat zich samen met haar partners al actief op de domeinen Onderwijs en Opvoeding richt. Op 12 november kwam een dertigtal experts bijeen in Beeld en Geluid in Hilversum.

De experts formuleerden een duidelijke boodschap: ‘In het domein Ontdekken kunnen we enkel faciliteren, niet interveniëren. Faciliteren in de zin van: uitdagen, blind spots identificeren en ontmoetingen in het echte leven tussen jongeren helpen realiseren. We gaan ons niet begeven in het eigen ontdekdomein van jongeren en moeten vooral niet willen sturen.’

Mediawijsheid staat in het onderwijs- en opvoedingsdomein steeds beter op de kaart. Maar welke ervaringen doen jongeren op buiten school en thuissituatie, bewust en onbewust, alleen en samen? “Daar weten we nog veel te weinig van”, constateert Mary Berkhout, programmamanager van Mediawijzer.net. “Deze eerste expertsessie helpt ons om dit nieuwe domein Ontdekken te leren kennen. Misschien laten we zaken liggen. En wellicht biedt het ons nog meer handvatten voor de andere twee domeinen.”

Competentiemodel mediawijsheid

Deelnemers aan de expertsessie zijn afkomstig van uiteenlopende organisaties als jongerenwerk, jongerenmedia, bibliotheken en musea. Omdat ze lang niet allemaal bekend zijn met het werk van Mediawijzer.net vertelt John Leek, manager creative industry and media bij Beeld en Geluid, over het Mediawijsheid Competentiemodel. “Het competentiemodel gebruiken we om structuur aan te brengen in het formuleren van beleid en actie met betrekking tot mediawijsheid”, legt hij uit. “Dit instrument werkt met vier competentiegroepen: Begrip, Gebruik, Communicatie en Strategie, de verzameling competenties die iedereen nodig heeft om actief en bewust deel te kunnen nemen aan de mediasamenleving.”

Gamers, Beauties, Greenies & Markies

Edwin Rietberg, directeur research & insights van mediabureau Carat, vertelt vervolgens hoezeer de wijze van communiceren met jongeren veranderd is, vooral door de opkomst van sociale media. Om de commerciële opdrachtgevers van Carat goed van dienst te kunnen blijven, ontwikkelde het bureau een manier om snel inzicht te krijgen in de doelgroep jongeren, of, zoals Carat ze noemt, de Teens, een diverse doelgroep die moeilijk te vangen is. DE jongere bestaat immers niet. Toch ontwikkelde Carat vier rolmodellen (persona’s): Gamers, Beauties, Greenies en Markies.

Uitkomsten Werksessies

In twee werksessies is geprobeerd helder te krijgen welke mediacompetenties de vier persona’s beheersen en waar nog blinde vlekken zitten. De experts hebben dit in kaart gebracht. Vervolgens zijn ze per mediacompetentie gaan kijken waar en hoe mogelijk ondersteuning geboden kan worden.

Begrip
Jongeren weten op mediagebied van alles wel een beetje. Lacunes zitten op alle niveaus en door alle persona’s heen. Advies is om niet in het Ontdekdomein te treden met formele content. Laat jongeren op een heel natuurlijke manier in aanraking komen met onderdelen van mediawijsheid. Ze kunnen elkaar masterclasses geven, elkaar ontmoeten in real life en met de nodige zelfspot ook laten vertellen hoe het misging op mediagebied.

Gebruik
Mediagebruik gaat over het algemeen goed, maar er zijn nog enkele blinde vlekken. Probeer vooral niet om het informele leren te formaliseren. Het moet echt uit de jongeren zelf komen. Door interesse krijgt een jongere de motivatie om als vanzelf te leren. Ze doen dat op een eigen plek, op een eigen manier, met eigen onderwerpen. We kunnen ze misschien een handje helpen door ze uit te dagen en te faciliteren.

Communicatie
Op het gebied van communicatie zou je verhalen en ervaringen in het Ontdekdomein kunnen ophalen, die je in de domeinen Onderwijs en Opvoeding gebruikt. Ga vooral niet ‘roeren’ in het eigen, informele domein van jongeren. Je bent als volwassene niet authentiek.

Strategie
Jongeren zijn er best goed in om hun mediadoelen te realiseren. Maar zijn ze voldoende in staat tot reflectie op het eigen mediagebruik? Daar zou meer focus op moeten komen. Jongerenwerk, mediaproductiebedrijven, bibliotheken, online actieve wijkagenten, kerken en moskeeën kunnen daar een rol bij spelen. Een idee is om te gaan werken met jongerenmediacoaches. Via jongerenwerk en verlengde schooldag elkaar leren bloggen, ploggen en vloggen.

Conclusie

Grosso modo gaat het wel goed met de mediawijsheidcompetenties in het domein Ontdekken. De boodschap is duidelijk: we kunnen faciliteren, maar niet interveniëren. Faciliteren in de zin van: uitdagen, onbekende terreinen identificeren en ontmoetingen in het echte leven tussen jongeren helpen realiseren. We moeten niet willen sturen. Maar ook het umfeld van ouders kunnen we op dit gebied, met name online, faciliteren.

We moeten ons dus duidelijk niet gaan begeven in dat eigen ontdekdomein van de jongeren. Jongeren leren in het Ontdekdomein op hun eigen plek, op hun eigen manier en gebruiken daarvoor hun eigen talenten.

Mediawijzer.net gaat een meerjarenprogramma met activiteiten starten voor het domein Ontdekken, net als we dat gedaan hebben voor het domein Onderwijs en het domein Opvoeding. Daarin komt de aanpak terug, waar we in deze expertsessie op uit zijn gekomen. Bovendien is Mediawijzer.net in samenwerking met Kennisnet dit jaar de Monitor Jeugd & Media gestart. De monitor bestaat uit kwantitatief onderzoek, aangevuld met participerend onderzoek onder jongeren zelf (publicatie mei 2016). Hierin zal ook aandacht zijn voor het domein Ontdekken.

» Voorafgaand aan de Expertsessie Ontdekken is er een inventarisatie gemaakt van onderzoek over jongeren, mediagebruik en vrijetijdsbesteding. Bekijk de inventarisatie op Google Drive.