Joanneke Weerdmeester, docent pedagogische wetenschappen aan de Radboud Universiteit, legt met haar blog uit dat het statement ‘gamen maakt jongeren verslaafd en agressief’ achterhaald is. Gamen is een belangrijke sociale activiteit voor jongeren en games kunnen juist worden ingezet om belangrijke vaardigheden te trainen. Zo zijn er games die kunnen helpen om depressie en angst te overwinnen.

Spel is een belangrijk onderdeel van onze ontwikkeling. Door middel van spel leren kinderen zichzelf en de wereld ontdekken. Zo stimuleert spelen probleemoplossend vermogen, creativiteit en emotieregulatie en leren kinderen belangrijke sociale vaardigheden zoals samenwerken en conflicten oplossen.

Spelen gebeurt tegenwoordig echter steeds vaker digitaal. Nederlandse cijfers laten zien dat ongeveer 38 procent van kinderen op de bassischool en 33 procent van kinderen op de middelbare school dagelijks videogames speelt.

Ze spelen actie- en schietspellen (Overwatch en Fortnite); games met grootse en meeslepende fantasiewerelden (The Legend of Zelda: Breath of the Wild); creatieve games (Minecraft); uitdagende puzzel games (Portal), horror games (bijvoorbeeld Phasmophobia); en sport- en dansgames (Nintendo Switch Sports en Just Dance). Ook worden er steeds meer games gemaakt die moeilijke thema’s aankaarten zoals verlies en rouw (Gris, Spiritfarer en That Dragon, Cancer), angst (Celeste) of zelfs psychose (Hellblade: Senua’s Sacrifice). Gamen is dus een populaire bezigheid. Maar weten we eigenlijk wat het spelen van videogames doet met onze mentale gezondheid?

“Voor de meesten is gamen een positieve hobby.”

Nieuwe inzichten uit onderzoek

Lang was er met name aandacht voor de mogelijke negatieve effecten van games, zoals verslavingsrisico’s en agressie. Resultaten van vroege onderzoeken leken inderdaad te wijzen op een mogelijk verband tussen gewelddadige games en agressie.

Sindsdien is er echter veel kritiek geweest op de kwaliteit van de onderzoeksmethoden die werden gebruikt in deze vroege studies. Resultaten van recente studies laten geen sterk bewijs zien dat het spelen van gewelddadige games daadwerkelijk leidt tot agressie of gewelddadig gedrag.

Naast de invloed van gewelddadige games waren en zijn er zorgen over verslaving. In 2018 werd ‘gaming disorder’ opgenomen in de internationale lijst van ziekten van de WHO. Deze classificatie bood een uitkomst voor clinici die verzekerde zorg wilden bieden aan patiënten die hulp zochten rondom gamegedrag, maar weer kwam er kritiek vanuit de wetenschap.

Onderzoekers wezen op de lage kwaliteit van het bewijs waar de beslissing op was gebaseerd. Ze beargumenteerden dat er te weinig onderzoek was gedaan naar het onderscheid tussen gezond en problematisch gamegedrag. Dit zou kunnen leiden tot een onnodig stigma rondom gamen.

Inderdaad lijkt er een groep jongeren te zijn die problematisch gamegedrag vertoont, maar dit is een relatief klein percentage (3 procent). Bovendien blijkt problematisch gamegedrag vrijwel nooit een op zichzelf staand probleem, maar komt het veelal voor in combinatie met andere psychosociale problematiek. Voor de meesten is gamen echter een positieve hobby.

Veelzijdigheid van gamen

Er is steeds meer aandacht voor de mogelijke positieve effecten van games, zoals eerder ook op deze site te lezen was. Dit werd onder andere zichtbaar tijdens de COVID-19-pandemie toen games veel gebruikt werden om te ontsnappen aan de dagelijkse stress. Ook bleken online games een waardevolle manier te zijn om met anderen in contact te blijven.

Uit onderzoek blijkt dat het spelen van videogames verschillende positieve effecten kan hebben. Zo ervaart men positieve emoties tijdens het gamen en kan het de stemming verbeteren. Ook kan gamen cognitieve vaardigheden ondersteunen, zoals informatieverwerking en probleemoplossend vermogen. Schietspellen kunnen een positieve uitwerking hebben op ruimtelijk inzicht en aandacht.

Veel videogames zijn sociaal van aard. De meest populaire pc- en console-games onder jongeren zijn bijna allemaal spellen die samen met anderen gespeeld worden. Online games worden gebruikt om vriendschappen op te bouwen of te onderhouden. Ook kan gamen samenwerking en empathisch vermogen stimuleren. Zelfs gewelddadige games kunnen een positieve uitwerking hebben op pro-sociaal gedrag wanneer ze coöperatief gespeeld worden.

“Gaming bevordert sociaal contact op een toegankelijke manier.”

Gamen in therapie

Games worden steeds meer ingezet ter ondersteuning van de mentale gezondheid van jongeren. Er zijn games ontwikkeld voor depressie, angst en stress-regulatie, maar ook ter ondersteuning van jongeren met ADHD.

Het gebruik van videogames ter ondersteuning van therapie heeft verschillende voordelen. Een van de voornaamste is motivatie. Games worden beschouwd als leuk, terwijl therapie veelal gezien wordt als saai en didactisch. Daarnaast bieden games een ideale context om nieuwe vaardigheden te oefenen. Ze geven directe (en veelal positieve) feedback en stimuleren doorzettingsvermogen door het niveau van uitdaging af te stemmen op het huidige kunnen van de speler.

Ook kunnen games therapie meer toegankelijk maken. Jongeren kunnen thuis oefenen, wat ook eventuele wachttijden kan overbruggen. Daarbij kan het aanbieden van therapie in de vorm van een game drempelverlagend werken voor jongeren die het moeilijk vinden om hulp te zoeken.

Kortom, het wordt steeds duidelijker wat de mogelijke risico’s zijn van videogames, maar vooral ook dat ze op een waardevolle manier ons welzijn kunnen ondersteunen. Gaming bevordert sociaal contact en kan enorm helpen psychische problemen op een toegankelijke manier effectief aan te pakken.

Dit artikel verscheen eerder bij Sociale Vraagstukken.

Meer lezen

Aandacht voor het offline leven. Ook in de klas
Spelen is de hoogste vorm van onderzoek bij deze BSO in Purmerend
De 5 redenen waarom je als jeugdwerker aan de slag moet met mediawijsheid