Het moment is daar om met het schoolteam onderwijs in digitale geletterdheid naar een volgend niveau te brengen. Dit schrijft Nadia Demaret van netwerkpartner Kennisnet. In dit artikel geeft ze vijf tips om duurzamer aan de slag te gaan met het vergroten van digitale geletterdheid.
Ook uit de Monitors Digitale Geletterdheid in het primair en voorgezet onderwijs blijkt dat leerkrachten de digitale geletterdheid van leerlingen niet hoog inschatten. Op de basisschool geven ze leerlingen gemiddeld een 6,0 en in het voortgezet onderwijs is dat een 5,5 (op een schaal van 0 tot 10). Scholen met 75% of meer achterstandsleerlingen (kinderen van ouders die een laag opleidingsniveau hebben) in het primair onderwijs scoren gemiddeld een 5,1 voor digitale geletterdheid, en in het voortgezet onderwijs is dat 4,1. Met deze 5 tips kun je aan de slag om de digitale vaardigheden van leerlingen te verbeteren:
Tip 1: Breng in kaart hoe het is gesteld met de basisvaardigheden van je leerlingen
Hoe is het gesteld met de vaardigheden van je leerlingen? Is hun basis op orde? Tijdens de corona-uitbraak moesten zowel leerlingen als leraren door de lockdown de stap maken naar les op afstand.
Uit praktijkonderzoek bleek vervolgens dat leerlingen doorgaans nog niet zo digitaal vaardig zijn als we wellicht dachten. Als leraar heb je alle tools (kennis, kunde en zelfvertrouwen) in handen om hiermee aan de slag te gaan. Je bent vaak vaardiger dan je denkt en hebt door corona bovendien veel bijgeleerd. Ga in gesprek met je leerlingen! Hoe digitaal vaardig zijn ze nou echt?
Check bij de je leerlingen of ze:
- makkelijk een nieuw ict-(les)programma gebruiken
- tekstverwerking en presentatie digitaal kunnen uitvoeren
- beeldbewerkingssoftware gebruiken voor video’s en foto’s
- documenten online delen om samen in te werken
- zelf content publiceren (en volgen) op sociale media
- digitaal georiënteerde problemen kunnen signaleren, verkennen en verhelderen
- ontwerpopdrachten kunnen uitvoeren op de computer en producten opleveren zoals digitale tekeningen en schetsen
- veilig omgaan met hun persoonsgegevens
Bespreek de bevindingen vervolgens met het team en kijk hoe jullie eventueel samen de basisvaardigheden van de leerlingen kunnen verbeteren.
Tip 2: Kom tot een betekenisvolle visie op goed onderwijs in digitale geletterdheid
Dat toekomstgericht onderwijs niet zonder digitale geletterdheid kan, klopt natuurlijk als een bus. Maar welke betekenis verleen je daar precies aan? Weet je zeker dat iedereen die betekenis deelt? Daar het gesprek over aangaan kan helpen de visie te verscherpen. Daarna is het makkelijker om een aanpak te kiezen en prioriteiten te stellen.
De visieversneller van Kennisnet kan een hulpmiddel zijn. De WaardenWijzer van SURF en Kennisnet laat zien hoe een perspectief op digitalisering vanuit waarden betekenis kan geven. Je kunt bijvoorbeeld denken vanuit een waarde als kansengelijkheid. Welke waarde is voor jouw school belangrijk en waarom is die ook belangrijk voor digitale geletterdheid?
Door met elkaar in gesprek te gaan krijgen jullie niet alleen zicht op wat voor jullie belangrijk is als team, maar ook hoe jullie daarmee concreet aan de slag kunnen. Ook de online Bloomworkshop begeleidt jou en je team in dit gesprek en geeft input om je visie op ict te ontwikkelen of aan te scherpen.
Onderstaande gespreksstarters kunnen het team ook op weg helpen met het vormen van een gemeenschappelijke visie op goed onderwijs in digitaal geletterdheid.
| Teamvragen | Individuele vragen |
|
|
Tip 3: Maak bij onderwijs in digitale geletterdheid verbinding met andere vakken
Tijdgebrek is een veelgehoorde uitdaging als het gaat om onderwijs in digitale geletterdheid. Hoe maak je hiervoor tijd in je toch al drukke lesprogramma? Door het te combineren met bestaande lessen! Hieronder twee concrete tips voor po en vo. In het Handboek Digitale Geletterdheid staan meer praktijkervaringen.
PO: Taal en digitaal
Op App, noot, muis staan lessen digitale geletterdheid als vervanging voor de ‘gewone’ taalles. Zo is digitale geletterdheid niet extra, maar geïntegreerd in het taalonderwijs. Zoek op de gebruikte methode en vind lessen die werken aan hetzelfde taaldoel en zijn verrijkt met digitale geletterdheid. Of zoek op onderwerp en vind zo bruikbare taallessen.
VO: Frans en digitaal burgerschap
Liesbeth Breek kijkt als docente Frans met leerlingen naar foto’s. Niet zomaar kijken, maar Slow Looking. Dit is een bijzondere manier om tegelijkertijd te werken aan Frans, wereldburgerschap én digitale balans. De les van Liesbeth Breek inspireert voor (vreemde)taalonderwijs, waarbij drie bedoelingen van onderwijs samenkomen in 30 minuten.
Tip 4: Weet hoe veilig jouw leerlingen zijn en hoe ze zich voelen op internet.
Plagen en pesten zijn tijdloze manieren om je positie in een groep te bepalen. Tegenwoordig gebeurt dit veel online. Denk aan klasgenoten die elkaar digitaal lastigvallen (of juist negeren) op WhatsApp of Instagram. Digitaal pesten kan voor de dader een geintje zijn, maar er zit een grens aan wat mag op internet. Probeer boven water te krijgen wat er online gebeurt en hoe leerlingen zich daarbij voelen.
Praat met leerlingen over internet
Vanuit die inzichten kunnen jullie werken aan een veilig schoolklimaat. Een positief en sociaal-veilig schoolklimaat is een goede voedingsbodem voor digitaal burgerschap. Scholen zijn wettelijk verplicht om een actief veiligheidsbeleid te voeren, inclusief het periodiek monitoren van de effecten, en het aanstellen van een coördinator voor schoolveiligheid (die ook fungeert als aanspreekpunt). Drie adviezen:
- Kies voor een brede aanpak.
- Stel duidelijke normen en waarden.
- Koester het pedagogisch vakmanschap.
Lees hier meer over bovenstaande drie adviezen
Praktische lestips
Met onderstaande praktische lestips kun je direct aan de slag:
- Whatshappy:
- Instagrap:
- Kijk op de Wikiwijs pagina Digitale geletterdheid voor meer open lesmateriaal, tips en informatie over digitale geletterdheid voor het po en (v)so.
Toon belangstelling
Een tip die nog steeds goud waard is, luidt: toon belangstelling voor wat kinderen digitaal doen. Anneke Smits, lector aan Windesheim, en Remco Pijpers van Kennisnet, hebben gesprekstips geformuleerd, die draaien om ‘essentiële vragen’. Niet alleen belangrijk om te peilen of ze zich veilig voelen, maar ook omdat zij de beste bron zijn voor wat er gebeurt in hun digitale leefwereld, van TikTok tot Fortnite.
Meer gesprekstips vind je hier.
Hackshield in de Klas
Hackshield in de Klas is gratis beschikbaar voor alle scholen in Nederland. Het lesprogramma bestaat uit ‘klassenquests’, aangevuld met missies. Een klassenquest is onderdeel van een klassikale les over onderwerpen als internet, nepnieuws en cyberpesten. Ook kunnen de leerlingen verder gamen en leren via de individuele opdrachten in de game. De klassenquests worden aangeboden in samenwerking met NTR/SchoolTV.
Tip 5: Zorg dat je bijblijft in de snel veranderende digitale wereld
De digitale ontwikkelingen gaan snel. Hoe blijf je bij? En waar vind je interessante bronnen? Begin met het maandelijks agenderen van het onderwerp in de teamvergadering. Het is net als sporten: samen met anderen en op afspraak werkt het beter. Je kunt dan bijvoorbeeld een nieuwsbericht over een ict-ontwikkeling met elkaar bespreken. Wat betekent dit voor jou als leraar? Wat betekent het voor de leerling en voor het onderwijs?
Vergeet niet af en toe een nieuwe ontwikkeling uit te proberen. Denk aan een 3D-printer (of 3D-pen), een ozobot, een VR-bril, of probeer een les uit van bijvoorbeeld FutureNL.org. Door met elkaar te ‘spelen’ en te ontdekken verlaag je de drempel en zo worden technologische innovaties vanzelf leuk!
Haal ook tips en informatie uit MediaMasters. Aanmelden om mee te doen aan de landelijke wedstrijd kan tot en met 4 november. Maar je kunt je het hele jaar aanmelden om toegang te krijgen tot interessante informatie en praktische onderwijstips.
Laat je inspireren! Abonneer je op de LinkedIn-pagina van Kennisnet, de nieuwsbrieven van ECP, NRO, SLO vakportaal Digitale Geletterdheid en het YouTube-kanaal van Bureau Jeugd & Media. Kijk ook geregeld in de kennisbank van School & Veiligheid.
Tot slot: ga samen naar interessante internationale congressen, zoals de BETT-studiereis in Londen of de SXSW EDU-conferentie (in 2022 ook online).
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.