Het gebruik van sociale media is dit jaar sterk toegenomen. Mede door de lockdown en het gebrek aan fysiek contact worden sociale media intensiever gebruikt. In nieuw onderzoek van Newcom worden de trends en ontwikkelingen in het sociale mediagebruik onder de Nederlandse bevolking uitgelicht. Aan hun jaarlijkse Nationale Sociale Media Onderzoek deden 7000 Nederlanders van 15 jaar en ouder mee. In dit artikel belicht ik het sociale mediagebruik onder jongeren in 2020 en maak ik een vergelijking met 2019.

De stijgende populariteit van TikTok

Het aantal Nederlandse TikTok-gebruikers is in het afgelopen jaar flink gestegen. Van 0,7 miljoen gebruikers naar 1,7 miljoen; een groei van maar liefst 149 procent. Vooral veel jongeren zitten op de sociale media-app. Uit de resultaten van 2020 bleek dat er 425.000 TikTok-gebruikers zijn van 6 tot en met 14 jaar. Opmerkelijk, want er geldt een officiële leeftijdsondergrens van 13 jaar op de app. Volgens de wet mag er namelijk geen persoonlijke informatie online gedeeld worden zolang je geen 13 jaar oud bent.

Dit jaar is het gebruik van TikTok onder jongeren vervijfvoudigd. De app is zelfs zo populair dat het inmiddels Facebook heeft gepasseerd. Deze ontwikkeling verbaast mij niet; TikTok creëert immers veel kansen voor jongeren tijdens de lockdown. TikTok-gebruikers motiveren elkaar om creatief en actief te zijn door middel van challenges. In deze challenges worden gebruikers uitgedaagd om samen te tekenen, te dansen of een grap uit te halen. Het sociale media-platform brengt in de pandemie saamhorigheid onder jongeren. Zo blijkt uit het onderzoek Safer Internet Day 2021 dat jongeren sinds corona niet vaker te maken hebben met negatieve ervaringen op internet, zoals online seksueel misbruik en cyberpesten. Veel jongeren ervaren de sfeer op sociale media ook als positiever.

De keerzijde van TikTok

Behalve de vele kansen brengt TikTok ook risico’s met zich mee, met name in het gebruik van kinderen. Volgens de Consumentenbond worden jonge gebruikers onvoldoende beschermd. Op de app wordt kindonvriendelijke content gedeeld, zoals gewelddadige en seksueel getinte filmpjes. Ook vindt de Consumentenbond het niet kunnen dat TikTok video’s zonder toestemming kan gebruiken en delen. Dit doen ze ook nog eens zonder er iets voor te betalen.

TikTok zegt verantwoordelijkheid te nemen door de profielen van gebruikers jonger dan 16 jaar standaard op ‘privé’ te zetten. Ook hebben ze hun privacyvoorwaarden begrijpelijker gemaakt voor jongeren. Ik vraag mij af of TikTok nog verder iets gaat doen tegen cyberpesten of het aansporen van reclames. Kinderen worden namelijk vaker misleid door TikTok-influencers om (gesponsorde) producten te kopen. Zo dagen populaire influencers hun volgers uit om content te creëren rondom specifieke producten. Maar voor de jonge gebruikers is meestal niet duidelijk dat dit een commercieel doel heeft. Voor meer informatie over sluikreclame raad ik aan om het dossier reclame en beïnvloeding te lezen.

Het huis opknappen met Pinterest

TikTok en Pinterest zijn dit jaar de winnaars qua aantal gebruikers. Pinterest is van 3,5 miljoen gebruikers gestegen naar 3,9 miljoen. De visuele zoekmachine zit boordevol met inspirerende afbeeldingen en filmpjes. Tijdens de pandemie gebruiken mensen Pinterest voor inspiratie om het huis op te knappen. Verder biedt het platform vele recepten, knutsel-ideeën, mode, sporttips en andere creatieve instructies.

In het onderzoek komt niet naar voren onder welke leeftijdscategorie de app het meest gebruikt wordt. In een eerder artikel van Chris Schoonens blijkt dat Pinterest-gebruikers vooral vallen binnen de oudere doelgroep. Zelf gebruik ik Pinterest regelmatig om inspiratie op te doen voor mijn opleiding zoals het opzoeken van grafische ontwerpen. Mijn klasgenoten gebruiken ook Pinterest en vinden het een handige app om moodboards mee te maken. In ieder geval biedt het platform inspiratie voor jong en oud.

WhatsApp meest gebruikt

WhatsApp staat dit jaar weer op nummer één in Nederland, met 12,4 miljoen gebruikers. Vorig jaar bleek WhatsApp een onmisbare status te hebben. Van de gebruikers tussen de 15 en 19 jaar vond 46 procent WhatsApp het meest belangrijke platform en onder de gebruikers van 20 tot 39 jaar zelfs 63 procent.

Dit jaar verschenen er nieuwe privacyvoorwaarden van WhatsApp, wat tot onvrede leidde onder veel gebruikers. Op internet werd er aangeraden om WhatsApp te vervangen door Telegram of Signal, maar uit cijfers van dit jaar blijkt nauwelijks verandering in het aantal Nederlandse WhatsApp-gebruikers. Dit kan komen doordat de nieuwe privacyvoorwaarden niet gelden binnen de EU-landen. Dat neemt niet weg dat WhatsApp een bedrijf van Facebook is en dat onduidelijk blijft welke WhatsApp-gegevens Facebook precies gebruikt voor reclame.

Vertrouwen in sociale media

Uit het rapport van 2020 blijkt dat gering vertrouwen in sociale media er in 2019 niet voor zorgde dat we er afscheid van hebben genomen. In de afgelopen vijf jaar bleef het vertrouwen in sociale media laag. Desondanks steeg het gebruik. Zelfs mensen die zich zorgen maken over nepnieuws, privacy of doorverkoop van gegevens besteedden in 2019 ruim 1,5 uur per dag aan sociale media.

In het rapport van 2021 kwam het kopje vertrouwen in sociale media niet meer terug. Hierdoor kan ik helaas geen vergelijking maken tussen beide rapporten. Het aantal sociale mediagebruikers is daarentegen wel gestegen, we blijven er actief gebruik van maken. Met name de leeftijdsgroepen 15-19 jaar en 20-39 jaar zijn meer sociale media platforms gaan gebruiken. Onder jongeren worden tijdens de lockdown meer sociale media gebruikt om contact te behouden met vrienden en voor entertainment.

Wat betekenen deze resultaten voor jou? Deel je mening en laat een reactie achter!

Het Nationale Social Media Onderzoek is gratis per mail aan te vragen via deze website.

Meer mediawijs onderzoek:

» De online wereld van jongeren tijdens de pandemie
» Bitefile: Betekenisvolle media – zo maken media ons gelukkiger en socialer
» Vloggend botox laten spuiten: het gevaar van ‘fillervlogs’ voor onzekere jongeren