Op donderdag 14 september mag ik voor Mediawijzer.net naar Het Grote Bubbel College van Joris Luyendijk in TivoliVredenburg, op voorwaarde dat ik er een blogartikel over schrijf. Geen probleem! Met een paraplu (het regent pijpenstelen) en notitieboek toog ik naar Utrecht en bemachtig ik achterin de zaal nog een plekje. Ik ben benieuwd wat Joris mij vanavond kan vertellen over mijn (media)bubbel en wereldbeeld.

Stand van de zaal

Het grootste deel van de zaal is gevuld met studenten en de meesten hebben van tevoren een korte enquête ingevuld: ‘Welk opleidingsniveau heb je?’ (hoofdzakelijk WO), ‘welke krant lees je?’ (de meerderheid leest NRC, Trouw of de Volkskrant – voor de Telegraaf koos slechts 2%), ‘wat heb je gestemd?’ (D66 46%, GL 29%).

Welkom in de bubbel van de linkse intelligentsia. Het is duidelijk dat we vanavond dus toch ook echt in een bepaalde bubbel zitten.

Waarom zijn populisten zo in trek?

Joris vertelt dat hij benieuwd was naar wie nu op populisten stemmen, omdat hij zelf niet het idee had iemand te kennen die dat deed. Daar is ‘ie weer, de bubbel. En als je dan eenmaal geconfronteerd wordt met de mensen die in jouw bubbel eigenlijk niet voorkomen, dan is de volgende vraag: waaróm stemmen zij op populisten? De korte conclusie is: omdat we geen vertrouwen meer hebben in de gevestigde orde. Hoe dat wantrouwen is ontstaan, duidt hij aan de hand van twee onderwerpen (dat hadden er meer kunnen zijn, maar omwille van de tijd van het college koos hij de twee belangrijkste):

1.  Immigratie en integratie
2.  Financiële wereld

Immigratie en Integratie

Joris schetst zijn eigen visie en die van veel mensen van zijn generatie (1971) op immigratie en integratie. Nederland(ers) was/waren er echt van overtuigd dat mensen naar Nederland kwamen om te worden zoals zij. O.a. Joris’ eigen verblijf aan de universiteit in Egypte leerde hem dat dat helemaal niet het geval is. Mensen komen hierheen voor een beter leven, maar dat betekent niet dat ze willen worden zoals ‘wij’. De gevestigde orde en wij zagen dit echter niet in, wat volgens Joris getuigt van spectaculaire incompetentie. Het feit dat Al-Quaida strijders uit de middenklasse kwamen en dus goede opleidingen hadden en meerdere talen spraken, kwam als een grote schok. Immers: geloof in integratie en goede opleiding, daar kwamen toch geen terroristen uit voort?

Financiële wereld

Uiteindelijk kunnen we als burgers onze ogen nog sluiten voor wat er elders in de wereld gebeurt, maar zodra het over geld gaat raakt het iedereen: deze kwestie dringt al onze bubbels binnen.

De financiële vrije val waarin we terechtkwamen in 2008 was volgens Joris óók het gevolg van extreme incompetentie en gebrek aan regulering. Daarnaast is er sprake van legale corruptie: een vervlechting van middenpartijen (bij ons VVD) met het bedrijfsleven: in de sector/ branche waar men eerst toezicht op hield, vindt men na de politieke carrière vaak erg goed betaalde banen.

Het beeld dat dan ontstaat bij mensen die geen baan hebben en weinig geld is “dus je bent incompetent, verkloot het en dan krijg je een vette baan”. Dan is het niet zo gek dat zoveel mensen op populisten stemmen.

Minachting

Joris laat een bekend fragment zien van een Nederlandse stad waar immigranten opgevangen moeten worden en mensen die daartegen protesteren. Geert Wilders komt langs om het tegengeluid te steunen. Een mevrouw in een rolstoel wordt geïnterviewd; ze geeft aan tegen te zijn omdat haar pleegzoon al maanden zonder werk zit. Ze is bang dat de immigranten alle banen krijgen. Als de interviewer haar vraagt hoe ze dat weet, antwoordt ze: van Facebook. Dit kan op een hoongelach van de zaal rekenen. Het fragment is daarna afgelopen en Joris geeft aan dat die lach, die minachting, precies hetgeen is waarom PVV-stemmers zo’n hekel hebben aan mensen in ‘onze’ bubbel.

Binnen de bubbel

In onze bubbel is het een enorm bedreigend idee dat we in tijden van zo’n verandering geleid worden door mensen die het ook niet weten. Daarom focussen we ons op de ‘idiote’ populisten en de mensen die op hen stemmen. Maar daardoor zijn we dus ook niet bezig met wat het probleem nu echt is!

De oplossing?

Aan het begin van het college heeft Joris aangegeven dat we aan het eind alleen maar met vragen naar huis gaan en over een jaar waarschijnlijk niets meer weten van dit college. Uiteindelijk vraagt iemand uit de zaal nog of het lezen van een andere krant, zoals het AD of de Telegraaf een manier is om uit z’n bubbel te treden. Joris antwoordt dat dat kan, maar dat het altijd beter is om met iemand het gesprek aan te gaan. Op die manier kom je namelijk pas écht achter de daadwerkelijke motivatie en redenen waarom men op populisten stemt.