Phubbing is het fenomeen waarbij je iemand negeert – snubbing – omdat je op je telefoon – phone – kijkt. Al in oktober 2013 is dit woord bedacht door een groep communicatiedeskundigen en journalisten aan de universiteit van Sydney. Om de aandacht te vestigen op een nieuw online woordenboek introduceerden zij dit nieuwe woord. Het woord klinkt veel mensen misschien nieuw in de oren, maar het fenomeen is voor ieder herkenbaar. Iets waaraan ook aandacht moet worden besteed in mediaopvoeding en voorlichting. Een nieuwe vorm van communiceren waaraan we moeten wennen? Of een asociale omgangsvorm?

Hallo, hoor je mij?

Steeds vaker raak ik in verwarring tijdens een gesprek omdat mijn gesprekspartner zijn blik strak op zijn smartphone heeft gericht. Ik voel vertwijfeling, ‘ben ik nog in gesprek met deze persoon?, ‘Is het gesprek afgelopen, moet ik weglopen?’. Vervolgens vervolgt de ander abrupt het gesprek alsof het nooit onderbroken was.

Tot mijn schrik betrap ik mezelf op hetzelfde gedrag als mijn zoon een lang verhaal over superhelden afsteekt. Ik lees op mijn telefoon wat berichten terwijl ik luistergeluiden maak naar mijn zoon en mijn telefoon van hem afgewend hou. Alarm! Waar is mijn pedagogisch verantwoorde luisterhouding en doe ik dit ook tegenover volwassenen? Wat moeten we aan met deze nieuwe gewoonte? Tijd voor (zelf)onderzoek.

Wat vinden jongeren ervan?

Ik google het fenomeen en kom het woord phubbing tegen. Nadat het woord in 2013 is bedacht is er niet veel aandacht aan besteed. Er is een Facebookpagina ‘Stop Phubbing’ waar – vaak hilarische – plaatjes en spreuken worden gedeeld over het antisociale aspect van phubbing.

Op de website www.stopphubbing.com vind ik feiten en getallen, bijvoorbeeld dat 87% van de jongeren liever communiceert via tekst dan face-to-face.

Ik ga op onderzoek uit en informeer bij een groep jongeren uit havo. Zij kwamen met verrassende en eerlijke antwoorden. Het is bekend dat jongeren vriendschappen hebben en onderhouden op verschillende platformen zoals WhatsApp, Instagram, Facebook en Snapchat. De jongeren ervaren een gevoel van stress (ofwel ‘FOMO’ – Fear Of Missing Out) als ze te lang hun berichten niet kunnen lezen. De definitie van ‘te lang’ is volgens hen enkele uren tot zelfs enkele minuten! Dus logisch dat je even tussendoor op je beeldscherm kijkt en snel wat berichten post, ook tijdens lessen en gesprekken.

Op de vraag hoe ze het zelf ervaren als iemand op zijn telefoon kijkt tijdens het luisteren naar jou, antwoorden ze dat het afhangt van degene met wie je praat. Tijdens het gesprek met een leerkracht of een ouder kun je het beter niet doen, maar bij je vrienden is het geen probleem. Je wilt immers niets missen. Voor jongeren uit deze klas is phubbing dus min of meer geaccepteerd hoe zit het bij volwassenen?

Het goede voorbeeld: makkelijker gezegd dan gedaan

In een intervisie groep met collega pedagogen gooi ik het onderwerp ook eens op tafel. De reacties zijn eenduidig; verontwaardiging en irritatie alom. Phubbing is asociaal, onnodig en er moeten in groepen duidelijke regels over worden gesteld. In dezelfde sessie gebeurt het twee keer dat een intervisie deelnemer de vraag niet hoort omdat zij bezig is op haar smartphone. Oeps, gevalletje wat-weten-we-het-goed-te-vertellen-maar-we-geven-liever-niet-het-juiste-voorbeeld.

Na rondvragen aan vrienden en collega’s blijkt dat ook tijdens vergaderingen phubbing meer regel dan uitzondering is. Het grootste deel van de werknemers ergert zich eraan maar geeft toe er zelf aan mee te doen. Soms als vlucht uit een lange saaie vergadering, soms als noodzaak om bijvoorbeeld even te checken of je ergens anders ook nodig bent, multitasken dus. Vooral vrouwen gebruiken de telefoon als hulpmiddel om nog meer dingen tegelijkertijd te doen. Tussen werktaken door even een appje naar je zoon, een digitaal boodschappenlijstje doorsturen, even een online kaartje naar die ene collega, een afspraak verzetten, etc. Handig dus en niets asociaals aan. Toch?

Een nieuwe vaardigheid

Tijdens opleiding en cursussen hebben we braaf de vuistregels geleerd van gesprekstechnieken. Moeten we deze methoden overboord gooien omdat ze zijn bedacht in een tijd dat de dag niet gevuld was met piepjes en gezoem van mobiele apparaten?

Nee, het feit dat er een soort gedoogbeleid is ontstaan bij phubbing, betekent niet dat we het dan maar moeten accepteren. Ik ben me ervan bewust dat ik zelf ook moet afleren te vaak op mijn telefoon te kijken, als ik van anderen eis dat ik de volle aandacht krijg in een gesprek. Dus ik ga het wel proberen.

Ik leer kinderen en jongeren dat je omgangsvormen en afspraken samen maakt. Ik ga het onderwerp phubbing dan ook opnemen als onderwerp in mijn trainingen en voorlichting over mediaopvoeding. Net als omgangsregels kunnen hier per groep afspraken over worden gemaakt. Geen regels opgelegd door één persoon maar afspraken die in samenwerking tot stand zijn gekomen. Kinderen zijn prima in staat om hierover mee te denken. Als we beginnen met afspraken in een kleine groep, dan kan bewustwording en aanpassing ervoor zorgen dat het ook invloed zal hebben op grotere groepen mensen.

Ik hoop dat het effect zal zijn dat het hele woord phubbing niet meer grappig klinkt als een soort wiebelende dansvorm, maar een duidelijke afkeurende betekenis krijgt: “He asociale Phubber, mag ik even je aandacht?!”

Ik hoor graag reacties en tips over hoe hiermee om te gaan!