Sinds 2008 onderzoeken Mediaraven en Linc elke twee jaar hoe digitaal de Vlaamse jongeren zijn. In 2014 bevraagden we 250 kinderen (9-12 jaar) en 1500 jongeren (12-18 jaar). We bundelen de belangrijkste en opmerkelijkste conclusies in het Apestaartjaren onderzoeksrapport dat we traditiegetrouw voorstellen op de gelijknamige studiedag.

Op 20 mei 2014 had ik het genoegen om voor de 4e keer een arsenaal aan cijfertjes en statistiekjes op de wereld los te laten. Op vraag van Mediawijzer.net zet ik de belangrijkste conclusies op een rijtje en maak ik waar mogelijk de vergelijking met de situatie in Nederland.

Facebook is heer en meester
Ondanks alle doemberichten die het voorbije jaar in de media verschenen, is Facebook verre van ‘out’ bij Vlaamse jongeren. Het sociale netwerk prijkt met stip op de eerste plaats in het lijstje met meest bezochte website (nog vóór YouTube en de verschillende schoolplatformen als Moodle en Smartschool).

• 9 op de 10 Vlaamse jongeren (12-18) heeft een actief profiel op Facebook. Dat is een stijging van 10% in vergelijking met 2012.
• 86% van hen logt bovendien elke dag in.
• Ook bij kinderen (9-12) valt het netwerk in de smaak. 35% van de kinderen heeft een Facebookaccount, ook al weten we allemaal dat ze zich eigenlijk maar mogen registreren als ze 13 zijn.
• Het populairste sociale netwerk in Vlaanderen bij kinderen is evenwel het netwerk van de Vlaamse jongerenzender KETNET (43,3%).
• Netlog, dat op zijn hoogtepunt in 2010 maar liefst 74% van de jongeren kon boeien, is volledig van de kaart verdwenen. Het netwerk van Belgische makelij heeft officieel nog altijd 4 miljoen gebruikers in België, maar door jongeren wordt het alvast niet meer gebruikt. In dat opzicht is het te vergelijken met wat Hyves in Nederland overkomen is.

Twitter, Spotify en Instagram winnen terrein
Twitter komt in Vlaanderen nog altijd moeilijk van de grond. 25% van de jongeren heeft een account die ze minstens een maal per maand gebruiken. Dat is een pak minder dan in Nederland. Newcom berekende dit jaar nog dat het aandeel twitterende 15-19 jarigen afneemt, maar dat wel nog altijd 50% van de Nederlandse jongeren actief zijn op Twitter.

Gemiddeld hebben twitterende Vlaamse jongeren 57 volgers en volgen ze zelf 90 accounts. De populairste accounts zijn die van Justin Bieber, One Direction en Harry Styles. Veel jongeren gaan wellicht geregeld eens checken wat hun idolen op Twitter delen, zonder zelf een account te hebben. Dat verklaart ook waarom het netwerk op plaats 5 prijkt in de top van meest bezochte websites.

Muziekstreamingdienst Spotify (30% van de 12-18j) en de fotodeelapp Instagram (25% van de 12-18j) zijn de opmerkelijkste nieuwkomers. In 2012 was van beide sociale media nog geen spoor in het onderzoek. Anno 2014 prijken ze in de top vijf van populairste sociale netwerken.

Van massa- naar persoonlijke communicatie
Vlaamse jongeren gebruiken sociale media ook anders dan vroeger. Wat wel opvalt, is dat jongeren Facebook meer dan vroeger voor directe interactie gebruiken. In plaats van met een statusupdate in een klap 1000 vrienden op de hoogte te brengen, kiezen jongeren vaker dan vroeger voor een privébericht, of een Facebookgroep om met elkaar in interactie te gaan.

De mobiele berichtendiensten spelen in die trend een belangrijke trend. Facebook Messenger spant de kroon. Maar liefst 86% van de 12-18 jarigen gebruikt het om berichtjes mee te sturen.  Nieuwkomer Snapchat wordt gebruikt door de helft van de Vlaamse jongeren (12-18). Skype (40%) maakt de top 3 compleet.

Voor Nederlanders is het wellicht moeilijk voor te stellen, maar in Vlaanderen gebruikt slechts 25% WhatsApp om berichten te sturen naar elkaar. Opnieuw is de toegang tot mobiel internet hier het grote struikelblok.

Over and out voor sms en e-mail?
Dat heeft ook invloed op de mate waarin Vlaamse jongeren sms’en. Voor het eerst merken we namelijk een afname in het aantal sms’en dat per dag gestuurd wordt. Dat daalde van gemiddeld 71 per dag in 2012 naar 58 per dag in 2014.

Ook e-mail moet eraan geloven. Gemiddeld sturen Vlaamse jongeren 0,58 mails per dag. Mails checken doen ze wel vaker dan we doorgaans veronderstelden. Zowel Outlook als Gmail staan in de top 10 van meest bezochte websites door jongeren.

Mobiel met mate
Ook bij de populairste apps gaat Facebook met het goud lopen. Zowel op smartphones als tablets  is het de populairste app bij jongeren (12-18). Opvallen: De top 5 bestaat op beide devices uit dezelfde 5 sociale netwerken en berichtendiensten.

Ook opmerkelijk: 54% van de Vlaamse jongeren heeft minder dan 20 apps op zijn smartphone staan. Ze leren nieuwe apps kennen via de app/play store (81%) of via vrienden (76%). 2% ontdekte al nieuwe apps via leerkrachten.

“In 2013 ging drie kwart van de 12- tot 18-jarigen onderweg online met een smartphone,” kopte cbs.nl eind mei. In Vlaanderen loopt het vooralsnog niet zo’n vaart, maar het smartphonegebruik stijgt wel bij jongeren. Bij 86% van de jongeren (12-18) die een gsm heeft, is dat een smartphone. Slechts 37% van de jongeren hebben evenwel maar een data-abonnement waarmee ze altijd en overal online kunnen. Nog eens 29% maakt gebruik van publieke (meestal) gratis hotspots. In tegenstelling tot wat veel Vlaamse jeugdwerkers denken, is de jeugd dus helemaal niet zo ‘altijd en overal online’ als ze veronderstellen.

De meerderheid van de Vlaamse jongeren blijft afhankelijk van het wifinetwerk thuis of gratis wifitoegang in het jeugdhuis, op school of de bibliotheek. In tegenstelling tot Nederland vind je in Vlaanderen immers veel minder winkels, cafés en steden die gratis wifi aanbieden. Al denkt de NMBS (de Belgische spoorwegmaatschappij) wel na over wifi op de trein. Sommige banken zetten intussen ook in op gratis wifi aan de geldautomaat. En hier en daar duiken zelfs wifivuilbakken op. (Jups, alle middelen zijn goed om jongeren te overtuigen om hun afval in de vuilnisbak te komen droppen :)

Onderwijs maakt inhaalbeweging
Ik vond weinig onderzoek terug over het gebruik van sociale media in de Nederlandse klassen. In Vlaanderen vind in elk geval 75% van de leerlingen dat hun leerkrachten meer media zouden moeten gebruiken in hun lessen. In vergelijking met 2012 krijgen jongeren nu wel vaker les over privacyinstellingen op school (41%), en leren ze vaker op school hoe kritisch om te gaan met online bronnen (65%).

Jongeren van hun kant zetten wel massaal digitale media in om over huiswerk te overleggen. Het online leerplatform van de school (22%) moet het afleggen tegen de sms (75%) en Facebook (78%). Ook hier gebruiken jongeren dus hun mediatoestellen om persoonlijk te overleggen met elkaar.

Conclusie
Vlaamse jongeren zijn digitaal, maar met mate. De toegang tot mobiel internet bepaalt voor velen nog altijd hun smartphonegebruik. Facebook rules the digital world, ondanks alle doemberichten die in de pers verschijnen. En jeugdwerkers en leerkrachten moeten blijvend gevormd worden om de digitale media op een zinvolle manier in te zetten en gepast te reageren wanneer het misgaat. Liefst al van in de opleidingen tot pedagoog, sociaal-cultureel werker of leerkracht.

Mediaraven wil hier blijvend op inzetten, door het brede jeugdwerk via praktische vormingen in open aanbod en lezingen op vormingsweekends en pedagogische studiedagen beter op weg te zetten. Samen met LINC vzw organiseren we daarom in 2015 voor de 3^e keer een opleiding tot mediacoach. Daarnaast blijven we er samen met Mediawijs.be (de Vlaamse tegenhanger van Mediawijzer.net) streven om het brede jeugdwerk in Vlaanderen de kansen van digitale media te laten grijpen.

Meer cijfertjes?

» Download het gehele onderzoeksrapport gratis via www.apestaartjaren.be
» Apestaartjaren vind je ook terug op Twitter en Facebook.