Klimaatactivisten richten het vizier vanaf dit najaar plots op musea. Hoe urgent -en terecht-  hun boodschap ook is, zorgen de chaotische lijmacties vooral voor onbegrip in de museumsector, die vreest voor herhaling en extra kosten voor beveiliging. Niet minder zorgwekkend is dat het vastlijmen van actievoerders aan iconische schilderijen polarisatie aanwakkert, schrijft Arjan van Westen.

Laten we nog eens de eerste reacties op sociale media na de lijmactie bij Vermeers Meisje met de parel van eind oktober onder de loep nemen. ‘Trash’ twitterde gelijk: ‘Tijd dat de beveiliging met scherp gaat schieten.‘ Ene Gerrit suggereert op de Algemeen Dagblad Facebookpagina de activisten zonder eten en water in het donker op te sluiten ‘en dan vastlijmen totdat ze er gek van worden.’ ‘Geurt Bitter’ stelt op Facebook bij een bericht van Omroep West: de klimaatactivisten zijn ‘gehersenspoeld.’

Klassieke polarisatie

Deze reacties zijn haast klassieke polarisatie: je tegenstander gelijk ontmenselijken. De onderbuik spreekt. Er zijn ook stemmen die het protest toejuichen omdat klimaatactivisten zo een podium pakken voor hun urgente boodschap. Alleen wie bereiken ze daarmee? 

Deze reacties zijn haast klassieke polarisatie: je tegenstander gelijk ontmenselijken

Het grote publiek pikt de boodschap, dat het beschadigen van erfgoed symbool staat voor een al beschadigde planeet, niet op. Veel mensen zien mede hoe sommige media van dit protest verslag doen. Alleen de actie, het doel ervan komt niet aan. Enkel mensen die al een alarmerend beeld van de klimaatproblemen bezitten, hebben enig begrip voor het radicale protest. Een protestactie voor eigen parochie. Zinloos. Wat blijft is de vrees voor copycats die erfgoed misbruiken voor statements. En pijnlijker dat de acties in musea door een groot publiek vooral zijn gezien als een daad van ‘ijdele klimaatgekkies.’

Ver-van-mijn-bed-show

Hoe zou de Mauritshuis-actie overkomen op iemand die geen krant kan betalen om te lezen over verontrustende IPCC-rapporten en klimaatnieuws via de algoritmes van YouTube of Tiktok volgt? Of niet geleerd heeft wat de letters IPCC en VN betekenen? Of op iemand die wakker ligt vanwege een torenhoge energierekening?

Klimaatverandering is dan een ver-van-mijn bed-show. Door de actie in het Mauritshuis scharen de klimaatactivisten zich onbewust bij die bestuurders, beleidsmakers, communicatie- en marketingspecialisten die vooral zenden. Met als beloning schouderklopjes uit eigen kring. Daarnaast resteert onmacht wanneer medeburgers de boodschap of het protest niet begrijpen. 

Debat mag schuren

Naast depolarisatie.nl ben ik ook actief voor het Watersnoodmuseum. Met het maken van projectplannen en zoeken naar centjes hoop ik bij te dragen aan het realiseren van meer klimaatbewustzijn. De watersnoodramp van 1953 is volgens het museummotto ‘Herinneren, leren en vooruitkijken’ inzet dit doel te bereiken. De laagdrempelige wijze hoe dit verhaal verteld wordt blijkt succesvol. De klimaatboodschap komt ook bij bezoekers terecht die daar niet of minder mee bezig zijn. 

Begrip voor maatschappelijk ongeduld inzake het klimaat heb ik zonder meer. Een debat mag, moet schuren en beelden mogen confronteren. Het werk van Kadir van Lohuizen confronteert bijvoorbeeld effectief de kijker met klimaatverandering en zeespiegelstijging. Van Lohuizens foto’s waren op het buitenterrein bij het Watersnoodmuseum te zien. Een eyeopener voor veel bezoekers die alleen voor het historische verhaal van 1953 waren gekomen.

Een debat mag, moet schuren en beelden mogen confronteren

Persoonlijke verhalen

Persoonlijke verhalen, waar iedereen zich in herkent, daar draait het om bij het Watersnoodmuseum. Mochten Trash, Gerrit en Geurt dit stuk lezen: bij deze uitgenodigd naar het museum te komen. Ze zien dankzij onder meer vele audiovisueel vastgelegde persoonlijke getuigenissen in wat voor hel je terecht komt als je voor het water op de vlucht moet. Wat de impact is op een kind die zijn hele familie sinds de rampnacht voor altijd moet missen. 

De mannen die klimaatactivisten dood wensten, begrijpen na bezoek aan het museum de lessen uit 1953 én zien de parallellen met het heden. Denk aan die geleerde koppen die ‘de ramp’ voorzagen en tevergeefs voor de lage en verzwakte dijken waarschuwden. Trash, Gerrit en Geurt zien voorbeelden van actuele door klimaatsverandering veroorzaakte watersnoodrampen. Na een bezoek begrijpen ze hoe catastrofaal het is wanneer je door nepnieuws laat leiden en klimaatverandering niet serieus neemt. Terug naar huis beseffen ze dat zeespiegelstijging nu al het leven van velen binnen dendert.

De mannen die klimaatactivisten dood wensten, begrijpen na bezoek aan het museum de lessen uit 1953 én zien de parallellen met het heden

Polderen door strijd tegen het water

In eenvoudige taal leert het museum dat klimaatverandering zoals zeespiegelstijging wetenschappelijk is onderbouwd. Dat de plakkers van het Mauritshuis absoluut niet gehersenspoeld zijn. Eind 2023 laat het museum in de expositie Waterbouwers zien hoe de strijd tegen het water onze democratie heeft gevormd. Dat door polderen verschillende belangen worden afgewogen. En ook Trash, Gerrit en Geurt kunnen deelnemen aan dit proces. Hun meningen -ook in het museum- doen ertoe. Zo’n museumbezoek zorgt voor meer klimaatbewustwording dan het gestuntel met lijm en rode vloeistof bij een 17de eeuws schilderij. 

Ook de klimaatactivisten zijn welkom op de Weg van de Buitenlandse Pers in Ouwerkerk. De straat dankt deze naam aan hen die ‘De Ramp’ tot wereldnieuws maakten. Over impact gesproken. Een bezoek aan het Watersnoodmuseum leert de activisten verder hoe je met meer sensiviteit voor je doelgroep een alarmerend en dus gerechtvaardigd klimaatverhaal vertelt. Is er na afloop van de rondleiding door de vier caissons, waarin het museum gevestigd is, toch nog behoefte om te blijven ‘plakken’? Dat kan in kenniscentrum en brasserie Het Vijfde Caission: een prima plek om indien gewenst met een Zeeuwse bolus erbij het gesprek met elkaar te voeren.

Lees ook:

» De oplossing voor polarisatie door desinformatie: weerbaarheid en wendbaarheid
» Polarisatie: omgaan met wij-zij-denken in de klas