Hoe staat het met onze mentale gezondheid tijdens de coronacrisis?

Door: Netwerk Mediawijsheid

Nederlands netwerk voor mediawijsheid

Website: https://netwerkmediawijsheid.nl

vrijdag 11 december 2020

Tijdens deze coronacrisis werken en leren we de hele dag van achter de computer. Ook het sociale contact beperkt zich veelal in een digitale omgeving. Dit vele online mediagebruik kan effect hebben op onze gemoedstoestand. Hoe zorgen we in deze tijd voor een digitale balans? En waarom ontstaan er juist nu zoveel complottheorieën? Anouk Vermeij, postdoctoraal onderzoeker en Programmacoördinator aan de Tilburg University, legt het uit.

Om lichamelijk, mentaal en sociaal gezond te blijven is een goede balans nodig tussen on- en offline bezig zijn. Op digitalebalans.nl kun je daarom jouw digitale balans testen en krijg je tips om met én zonder media het beste uit jezelf te halen. Dat is voor iedereen anders. Waar voel jíj je goed bij? Je hebt het zelf in de hand.

Een nieuwe situatie

We hebben te maken met een situatie die voor iedereen nieuw is. Deze situatie brengt ook veel onzekerheid en verandering met zich mee. En juist de twee factoren ‘onzekerheid’ en ‘verandering’ kosten onze hersenen veel energie, die draaien hierdoor overuren. Het is dus logisch dat we tijdelijk iets minder productief zijn. We moeten immers wennen en ons aanpassen aan de nieuwe situatie.

Thuiswerken, het gevoel hebben minder productief te zijn, minder fysiek contact hebben met anderen en minder sociale steun krijgen zijn allemaal factoren die kunnen bijdragen aan stress.

Angst en de werking van de hersenen

Om te begrijpen hoe de gemoedstoestand beïnvloed wordt, hoe complottheorieën ontstaan en hoe we onszelf er tegen kunnen wapenen, moeten we kijken naar de werking van onze hersenen. Onze hersenen hebben namelijk oude structuren, zoals het pijn-, genot- en angstsysteem, die reageren op alles wat met overleven en voortplanten te maken heeft. Als die oude hersengebieden geprikkeld worden, raken we gemotiveerd om iets te doen dat ons op korte termijn gevoelsmatig een beloning oplevert. Daarnaast staan onze hersenen standaard in een luie, energiezuinige informatieverwerkingsmodus.

In vroegere, minder informatiecomplexe tijden hielp deze manier van verwerken ons te overleven. We konden er snel en adequaat door handelen bij gevaar. Zo reageren we vooral op emotionele informatie, denken we in stereotyperingen, willen we meteen tot actie overgaan als we calorierijk voedsel, spullen, status of seks kunnen krijgen en wordt onze aandacht getrokken door alles wat afwijkt. Dit heeft ook invloed op hoe we met (nep)nieuws over corona omgaan. Zo worden we bijvoorbeeld bang, zónder uit te zoeken of de informatie die we tot ons krijgen wel juist is. En videobeelden werken op onze emoties, zelfs als we weten dat deze beelden gemanipuleerd zijn of niet de realiteit weerspiegelen. De manier waarop informatievoorzieningen en digitale technologieën inspelen op ons pijn-, genot- en angstsysteem en onze informatieverwerkingsmechanismen, maakt ons vatbaar voor onterechte angst en complottheorieën, Ook maken we er ongezonde keuzes door, zijn we eenvoudig tegen elkaar op te zetten en voelen we ons opgejaagd, overspoeld of machteloos.

Ook de algoritmen op sociale media dragen bij aan het ontstaan en de verspreiding van complottheorieën. Mensen krijgen vooral content onder ogen die hun eigen denkbeelden versterkt. Dit noemen we ook wel de informatiebubbel of filterbubbel. Arjan Lubach besprak het onderwerp in zijn programma Zondag met Lubach.

Train je hersenen

Doordat we overspoeld worden met informatie, is het noodzakelijk om je hersenen uit de luie modus te halen. Het vergt aandacht en energie om informatie op waarde te schatten. Dit zijn vaardigheden die je actief kunt trainen door aandacht te besteden aan de ontwikkeling van kritisch denken, het vergaren van kennis, de bron van de informatie checken, openstaan voor nieuwe ideeën, een balans vinden tussen snel denken, voelen en doen en de tijd ervoor nemen. Als je dit vaker doet, wordt het steeds makkelijker. Het is de kracht van onze hersenen om zich aan te passen. In het boek ‘HersenHack’ (2019) van hoogleraar klinische neuropsychologie Margriet Sitskoorn wordt uitgebreid stilgestaan bij hoe je je hersenen als het ware kunt ‘updaten’ zodat ze beter zijn toegerust voor de informatierijke samenleving.

Nog even terugkomend op de nieuwe situatie. Het is dus heel normaal om te moeten wennen aan het vele schermgebruik, het online communiceren en het gebrek aan fysiek contact. Het mooie is dat onze hersenen zich kunnen aanpassen. Er zijn een aantal dingen die je zelf kunt doen om je brein zo gezond mogelijk te houden. Margriet Sitskoorn gaf 5 tips in een interview met Interpolis Magazine, waar ook jij mee aan de slag kunt.

Hoe staat het met jouw mediagebruik?

Anouk Vermeij is werkzaam als postdoctoraal onderzoeker en programmacoördinator ‘Health & Well-being’ bij Tilburg University in het team van hoogleraar klinische neuropsychologie Margriet Sitskoorn. Digitale technologieën spelen een belangrijke rol in ons leven, niet alleen thuis, maar ook op het werk, op school of in de zorg. Iedereen ondervindt positieve en nadelige gevolgen van digitale technologieën, maar deze kunnen wel erg verschillen tussen mensen. Het is dus belangrijk dat mensen beschikken over voldoende digitale kennis en vaardigheden om optimaal mee te kunnen doen in de digitale samenleving. Daarom doen Anouk en Margriet onderzoek naar de digitale vaardigheden van mensen en naar de gevolgen van het gebruik van digitale apparaten voor het mentaal welzijn en cognitief functioneren.

Voor hun onderzoek zijn ze nog op zoek naar mensen die een online vragenlijst willen invullen. Behoor jij tot één van onderstaande groepen? En wil je eens nadenken over je eigen mediagebruik? Dan ben je van harte uitgenodigd om deel te nemen! Zij zoeken de volgende deelnemers:

Meer lezen over digitale balans?

Laat een reactie achter

Vul je e-mailadres in om op de hoogte te blijven van reacties (je e-mailadres wordt niet gepubliceerd).

Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.