Tijdens de introductie van BeeldKraken in een groep 8 gaan jongeren na hoeveel beelden ze al voorbij hebben zien komen op die dag. De antwoorden van de leerlingen op deze vraag verschillen, maar dat ze véél afbeeldingen voorbij hebben zien komen is een ding dat zeker is (en dat terwijl de dag nog meer net is begonnen…). Wist je dat jongeren in één dag evenveel beelden zien als een burger in de Gouden Eeuw in zijn hele leven? En moeten we leerlingen die leven in deze explosief groeiende beeldcultuur niet leren hoe ze beelden moeten ‘lezen’?

Begrijpend en kritisch kijken: van beeld naar boodschap

Zoals we jongeren met begrijpend lezen leren om teksten te begrijpen, willen we er met BeeldKraken voor zorgen dat jongeren leren om afbeeldingen te begrijpen: begrijpend kijken dus.

Een beeld zet je normaal gesproken direct en vaak onbewust om in een boodschap, maar bij kritisch kijken staan we stil bij de manier waarop een beeld tot een boodschap leidt. We willen bij jongeren de bewustwording creëren dat de maker een bepaalde betekenis kan geven aan een afbeelding. De ‘code’ die in elk beeld opgesloten zit, kan worden gekraakt.

Hoe werkt het?

Iedere module begint met het kijken naar een afbeelding uit de collectie van de Atlas van Stolk.  Gestart wordt met de ‘intro’, waarbij het kritisch kijken centraal staat. Dit onderdeel bestaat uit drie stappen:

1. Het eerste gezicht: wat zie je op de afbeelding?
2. Kijkwijzer: hoe is de afbeelding gemaakt?
3. Inhoud: wat is de bedoeling van de afbeelding?

Tijdens ‘het eerste gezicht’ worden de eerste indrukken uitgewisseld en besproken. Daarna zorgen de vragen bij ‘kijkwijzer’ ervoor dat jongeren gaan bedenken en bekijken hoe het beeld is gemaakt. Hierbij worden jongeren gestimuleerd om te kijken naar de verschillende beeldaspecten (bijvoorbeeld kleur, compositie en licht). Als laatste komt tijdens de ‘inhoud’ de bedoeling van de afbeelding aan bod. Er wordt onderzocht waarom, voor wie en met welk doel de maker de afbeelding heeft gemaakt.

Door het doorlopen van deze drie stappen ontwikkelen jongeren kritisch begrip, één van de vier mediawijsheidcompetenties.

 

Een praktijkvoorbeeld
In groep 8 zijn ze bezig met gezonde voeding. De leerkracht kiest er daarom voor om de module ‘de zoete verleiding’ te starten en te beginnen bij ‘het eerste gezicht.’ Eén van de vragen die de leerlingen moeten beantwoorden is: “Welk woord komt als eerste in je op als je de afbeelding bekijkt?”. Daarna volgt een vraag als: “Hoe denk je dat de afbeelding is gemaakt?”. Daarna volgen vragen uit de inhoud, bijvoorbeeld: “Waarom denk je dat het snoep als fruit is afgebeeld?”.

Integratie bij bestaande vakken

De leerkracht kan na de intro een passende verwerkingsopdracht kiezen die ingaat op het thema dat in de afbeelding aan bod komt. Meer informatie over het thema is te vinden in de achtergrondinformatie die naast de verwerkingsopdrachten verschijnt. De verwerkingsopdrachten zijn heel divers en kunnen met name gekoppeld worden aan de vakken Nederlands, geschiedenis, maatschappijleer en CKV. Sommige verwerkingsopdrachten zijn geschikt voor coöperatieve werkvormen. Andere opdrachten zijn juist meer geschikt voor een klassikale of individuele verwerking. De modules zijn ingedeeld op niveau, variërend van bovenbouw basisonderwijs tot en met bovenbouw voortgezet onderwijs.

Naast de verwerkingsopdrachten zijn er per module ook twee tot drie verdiepingsopdrachten. De verdiepingsopdrachten zijn bedoeld voor leerlingen die al wat meer over het thema weten en/of meer uitdaging aankunnen. De leerkracht kan hierbij weer bepalen welke opdracht het best aansluit bij de behoefte van de leerling.

Een praktijkvoorbeeld
De leerkracht van groep 8 leest samen met de leerlingen de achtergrondinformatie door en kiest vervolgens een verwerkingsopdracht uit. Een aantal leerlingen gaat aan de slag met de opdracht ‘GTST’ waarbij ze gaan kijken naar, en praten over verstopte reclame in tv-programma’s. Leerlingen die meer uitdaging aankunnen gaan aan de slag met de verdiepingsopdracht ‘Gezond’, waarbij de leerlingen een korte spreekbeurt houden over gezonde voeding.

Aan de slag

Hopelijk heeft dit blogartikel je ideeën en handvatten gegeven om in de klas aan de slag te gaan met BeeldKraken en leerlingen kritisch te leren kijken naar afbeeldingen. Wellicht heb jij zelf nog andere ideeën over de manier waarop het materiaal toegepast kan worden in de klas (denk bijvoorbeeld aan de start van de dag of aansluitend bij een project).

BeeldKraken is een project in opdracht van Atlas van Stolk, uitgevoerd door Onwijs. Hoe zou jij het inzetten in de klas? Laat het me hieronder weten in een reactie.