Jongeren groeien op in een mediasamenleving. Het internet kent dan ook bijna geen geheimen meer voor hen. Toch is er nog een plek die weinig bezocht wordt: het zogeheten dark web. Dit bevindt zich in het gedeelte van het internet dat niet vindbaar is via de normale zoekmachines zoals Google en Bing, en waar je zelfs een speciale browser voor nodig hebt. (Mocht je meer willen weten over het dark web, dan nodig ik je graag uit om eerst dit artikel te lezen.)

Dat jongeren nieuwsgierig zijn is ook bekend. Neem mij als voorbeeld: toen ik voor het eerst over het dark web hoorde wilde ik het meteen bezoeken – natuurlijk zonder het aan mijn ouders of leerkrachten te laten weten. Die zouden mij waarschijnlijk toch proberen te overtuigen om er niet heen te gaan, dacht ik. In mijn geval kwam dat vooral door het feit dat mijn ouders en leerkrachten niet digitaal vaardig waren. Daarnaast heerst er veel bangmakerij rondom het dark web, wat mensen makkelijk af kan schrikken. Is het dan maar het beste om jongeren het zelf uit te laten zoeken? Of is het beter om een gefundeerd gesprek aan te gaan over de gevaren het dark web? En hoe creëer je een veilige omgeving om met je kind hierover in gesprek te gaan? In dit artikel wil ik je daar graag in meenemen.

Waarom het dark web fascineert

Omdat het dark web niet zomaar toegankelijk is heeft het een mysterieus karakter. We hadden geruchten gehoord over sektes die in de meest bizarre dingen geloofden, of geruchten over online marktplaatsen voor illegale goederen zoals wapens en drugs. Dit maakte het voor mij en een klasgenoot alleen maar interessanter.

Maar wat mij echter vooral bij is gebleven van mijn bezoek was de diversiteit van het dark web. We vonden een website waar een stel uit Amerika aanbood om de chakra’s van je paard recht te zetten. Of wat dacht je van een website waarbij je de lichten van iemand anders huis aan en uit kon zetten. Een interessante, Engelstalige internetserie die de veelzijdigheid van het dark web perfect weergeeft is ‘Deep Web Browsing’ van YouTuber SomeOrdinaryGamers: een aanrader als je geïnteresseerd bent in het dark web, maar het zelf niet wil of kan bezoeken.

Vervelende dingen gebeuren overal

Video’s als die van SomeOrdinaryGamers laten zien dat het dark web meer bevat dan alleen maar gevaarlijke, aanstootgevende of illegale content. Dat betekent niet dat het er niet is. Een online marktplaats vol illegale goederen is makkelijk gevonden, dat heb ik zelf ook ervaren. Maar het is niet realistisch om ervan uit te gaan dat criminele handelingen alleen op het dark web plaatsvinden. Ook op het ’gewone’ internet en sociale media gebeuren criminele dingen. Denk hierbij aan grooming, phishing, het verspreiden van virussen, hacken en sextortion. Daarom pleit ik juist voor het aanleren van basisveiligheidsnormen die jongeren kunnen gebruiken om op elk deel van het internet veilig te blijven, zowel op het dark web als daarbuiten. Deze normen zijn bijvoorbeeld:

• Download nooit iets van een bron die je niet kent, of niet vertrouwd. Of die bron nou een e-mail is, afkomstig is van een website is of een kennis hem heeft doorgestuurd via sociale media. Check altijd eerst de bron.
• Leer kinderen wat phishing is en hoe je het kan herkennen. Een goed startpunt hiervoor is het dossier Phishing op HoeZoMediawijs.nl, waar ze zelfstandig met dit onderwerp aan de slag kunnen gaan.
• Laat kinderen niet chatten of afspreken met mensen die ze in het echt niet kennen.
• Deel nooit je persoonlijke informatie, zoals volledige naam, adres of telefoonnummer op websites die je niet vertrouwd.
• Zorg voor een sterk wachtwoord. In het dossier Wachtwoorden krijgen ze concrete tips hoe ze dat kunnen doen.
• Zorg dat je pc een goede virusscanner heeft, zodat als je een fout maakt, het niet meteen het einde van de wereld betekent.

Het gesprek aangaan

Vanwege de risico’s die het internet met zich meebrengt, is het belangrijk om als ouder zicht te krijgen op wat je kind online allemaal doet. Vooral omdat kinderen vaak niet het bewustzijn hebben over de gevaren die ze lopen. Of omdat ze niet altijd eerlijk (durven te) zijn tegen hun ouders. Wees daarom geïnteresseerd in hun online leefwereld en praat er samen over – maar veroordeel niet wat ze doen. Een kind zal immers meer willen delen als je je open en onpartijdig opstelt. De bibliotheekcast van bibliotheek Zuid-Kennemerland wijdde een aflevering aan het contact houden met je kind over hun online leefwereld, die zeker het luisteren waard is. Hierin geeft een informatiespecialist tips hoe je het beste het gesprek kan aangaan met je kind, om hun online veiligheid te vergroten.

Om een kind mediawijs het internet te laten surfen is bewustwording nodig van wat het internet is en wat je er kan vinden. Het dark web is ook een onderdeel van het internet. Nu begrijp ik ten zeerste dat sommigen niet zullen willen dat hun kinderen het dark web gaan verkennen. Maar ik denk dat het simpelweg verbieden niet de goede aanpak is. Maak een kind juist bewust van wat de gevaren zijn. Het gesprek wegwuiven of simpelweg nee zeggen kan averechts werken en de fascinatie van het kind vergroten. Besluit je toch om (gezamenlijk met) je kind het dark web op te gaan, dan is deze checklist van VPNGids een handige wegwijzer om veilig en anoniem te surfen.