Op vrijdag 27 maart is bij de start van de Media Ukkie Dagen het Iene Miene Media-onderzoek 2020 gepubliceerd, hét onderzoek naar het gebruik van media binnen gezinnen met jonge kinderen (0 t/m 6 jaar). Dit jaar biedt het onderzoek een aantal nieuwe interessante inzichten. Enkele hiervan licht ik hieronder toe. Misschien denken sommige ouders er te licht over en kunnen getrainde beroepskrachten een verschil maken.

De mediaomgeving stabiliseert, grotendeels

Eerder onderzoek liet zien dat er steeds meer mobiele media in huis kwamen in plaats van traditionele media als dvd-spelers en gameconsoles. Die verandering lijkt anno 2020 bij jonge gezinnen te stabiliseren. Iedereen is voorzien van smartphones en veel meer tablets komen er niet bij. Ook de tijdsbesteding aan media door jonge kinderen lijkt nu te stabiliseren. Waar kinderen in het afgelopen decennium hun dagelijkse beeldschermtijd met ongeveer een half uur hebben verlengd, is die tijd in vergelijking met 2018 zelfs weer een beetje afgenomen. Een heel klein beetje dan, want gemiddeld gebruiken jonge kinderen beeldschermen nog steeds ongeveer een uur en drie kwartier per dag tegenover nog geen half uur (voor)lezen.

Schermverslaafd?

Is een uur en drie kwartier schermtijd per dag veel? Als we de adviezen van (Amerikaanse) kinderartsen ernaast leggen wel, want die adviseren maximaal een uur per dag voor jonge kinderen. Toch is het relatief. Schermgebruik neemt per dag ongeveer evenveel tijd in beslag als buiten zijn met andere kinderen of volwassenen. En binnen zijn jonge kinderen ook langer bezig met activiteiten waar geen beeldschermmedia aan te pas komen, zoals spelen, knutselen of leren. Per etmaal zijn jonge kinderen vooral bezig met slapen en overig (bijvoorbeeld eten, aankleden, niksen). Kortom: gemiddeld doen jonge kinderen naast beeldschermen gebruiken heel veel andere dingen op een dag, hoewel er ook kinderen zijn die uren media gebruiken.

Meer informatie: Iene Miene Media-onderzoek 2020

Media gebruiken gaat vanzelf, lijkt het

Ouders zijn tamelijk positief over hoe zelfstandig hun jonge kinderen media gebruiken en dat hun kinderen echt en nep goed kunnen onderscheiden. Veel ouders denken dat kinderen de fantasie herkennen en zien dat hun kinderen zelf filmpjes op YouTube uitzoeken, de tv aan- en uitzetten, of via symbolen hun weg op het internet en in apps vinden. Over de jaren heen worden jonge kinderen steeds handiger, volgens hun ouders.

Toch is het de vraag of ouders dit goed inschatten. Veel (internationaal) onderzoek heeft laten zien dat jonge kinderen doorgaans veel moeite kunnen hebben met het begrijpen van informatie via schermen en ook moeite kunnen hebben om daar emotioneel afstand van te nemen. Dat kinderen handiger lijken, komt waarschijnlijk doordat juist moderne apparaten slimmer worden en makkelijker te bedienen zijn. Met simpel klikken of swipen kun je een heel eind komen. En door goed op de simpele plaatjes te letten weet je al snel wat de juiste weg is naar een nieuw filmpje of een volgend level in een spelletje.

Vooral consumeren, en relatief vaak alleen of met leeftijdgenootjes

Wat jonge kinderen vooral doen is kijken: televisieprogramma’s, YouTube-filmpjes, en films en series on demand. Zelf actief media gebruiken om online virtuele dingen te creëren of om contacten met anderen te onderhouden is nog maar weinig aan de orde bij jonge kinderen.

In veel gevallen kijken jonge kinderen alleen of samen met broertjes of zusjes; vooral ’s ochtends vroeg voor school en ’s middags als er gekookt wordt. Twee op de drie ouders zeggen dat media juist op die momenten van de dag handig zijn om hen extra tijd en rust te geven. Evenveel ouders zeggen ook dat zij de kinderen dan meestal van een afstandje in de gaten houden. Pas in de avonduren hebben ouders meer ruimte om ook met de kinderen, voor de gezelligheid, mee te kijken. Daarbij is het wel de vraag of dat gezamenlijke gebruik wel een heel bewuste keuze is. Ongeveer de helft van de ouders zegt dat zij nauwelijks tot nooit speciaal tijd vrijmaken om samen te kijken, leuke websites of spelletjes te kiezen, of samen computerspelletjes te spelen. ’s Avonds samen media gebruiken is wellicht eerder media kiezen waar de kinderen ‘toevallig’ bij zijn. En dat zou jammer zijn, want dan hebben media niet heel veel meerwaarde voor de ontwikkeling van jonge kinderen.

Mediagebruik leidt tot veel opvoedvragen bij ouders

Waar de resultaten enerzijds aangeven dat ouders hun kinderen hoog inschatten in zelf media kunnen gebruiken en dat ook handig vinden, worstelt gemiddeld driekwart van de ouders ook met de mediaopvoeding. Acht op de tien ouders vragen zich af wat een gezonde schermtijd is en evenveel ouders puzzelen hoe ze hun kind iets anders kunnen laten doen dan beeldschermen gebruiken. Ouders lijken dus in een spagaat te zitten. Enerzijds brengen de media rust en routine in het huishouden, anderzijds zien ouders liever dat hun kind iets anders doet. In de huidige gemedialiseerde samenleving is dat best een opgave, en zeker nu iedereen thuisblijft. Veel ouders vragen zich bijvoorbeeld af hoe hun eigen mediagebruik een voorbeeld is voor hun kind. Opvoedvragen over media komen ook veel vaker voor dan vragen over gezond eten, slapen of andere algemene opvoedperikelen. En bovendien zitten ouders bij de mediaopvoeding zelfs ook minder vaak op een lijn met hun partner dan bij het opvoeden in het algemeen. Ouders kunnen de steun van experts en ondersteuners bij de mediaopvoeding dus goed gebruiken.

Een rol voor professionals

Bibliotheken, consultatiebureaus of kindcentra doen er dus goed aan jonge ouders voor te lichten over het belang van een betrokken mediaopvoeding, en niet alleen nu tijdens de coronacrisis. Goed getrainde (binnenkort is de KB training Digistart via de Bibliotheekcampus beschikbaar) of als Jeugd & Media Coach gediplomeerde professionals kunnen het verschil maken bij de ondersteuning van gezinnen. Van samen media gebruiken kunnen jonge kinderen immers zoveel meer leren, dan van het gebruik in hun eentje of van samen met enkel een broertje of zusje.

» Download het Iene Miene Media-onderzoek 2020 op mediaukkiedagen.nl

Meer lezen over media in de opvoeding van jonge kinderen:

» Mediagebruik peuters en kleuters roept veel opvoedvragen op bij ouders
» Media en het jengelende jonge kind: de bieb weet raad
» #MediaDiamant & de mediacoach: kapstok voor gesprek over mediaopvoeding