Sociale netwerksites, zoals Instagram, Snapchat en TikTok, geven een continue stroom aan ‘perfecte’ foto’s weer. Wat doet dit met ons lichaamsbeeld? Onderzoek toont aan dat jongeren onzeker zijn over en minder tevreden zijn met hun eigen lichaam als ze veel gebruikmaken van sociale media. Kenniscentrum Seksualiteit Rutgers probeert in samenwerking met de NTR een realistischer beeld te bieden aan kinderen met het nieuwe kinderprogramma Gewoon. Bloot. 

Al jaren worden we geconfronteerd met perfecte plaatjes van mannen en vrouwen met een gave huid, een smalle taille of een sixpack. Tot zo’n 15 jaar geleden beperkte de blootstelling aan perfecte foto’s zich tot plaatjes in tijdschriften en op televisie. Echter, sinds de opkomst en de enorme toename van het gebruik van sociale media via de smartphone heeft het bereik van zulke foto’s zich ver uitgebreid. Iedereen kan met filters en bewerkingsprogramma’s tegenwoordig hun foto’s bewerken, zodat dat hun buikje toch wat dunner is of de lippen wat voller zijn. Perfecte plaatjes van gezichten en lijven zijn nu overal te zien op sociale media en zijn voor iedereen toegankelijk. Dit maakt het lastig voor jongeren om te zien wat nog ‘echt’ is en hierdoor kunnen zij een onrealistisch ideaalbeeld vormen.

Impact van perfecte plaatjes

Deze perfecte plaatjes op sociale media leiden vooral bij jongeren tot onzekerheid en onvrede over hun eigen lichaam, vanwege het onrealistische beeld dat zij zien op sociale media en proberen na te streven. Zo heeft onderzoek van Dove aangetoond dat bij veel jonge vrouwen het zelfvertrouwen afnam na het bladeren door een tijdschrift. Daarnaast blijkt dat tieners die sociale media veel gebruiken meer ontevreden zijn over hun uiterlijk vergeleken met tieners die minder op sociale media zitten. Een mogelijke verklaring die de onderzoekers hiervoor hebben is dat de tieners zichzelf vaker op een negatieve wijze met anderen vergelijken. Dit geeft een negatieve invloed op het zelfbeeld van jongeren. Met name kinderen en jongeren zijn hier kwetsbaar voor, omdat hun zelfbeeld en identiteit nog aan het ontwikkelen is en zij meer beïnvloedbaar zijn. Verder blijken kinderen van 8-12 jaar vragen te hebben over hun lichaam en over wat normaal is. Dit is vaak uit angst of onzekerheid dat hun eigen lichaam niet normaal is. Jongeren hebben hierbij uitleg nodig van hun ouders of jeugdprofessionals.

Instagram vs. reality

Tegenwoordig zijn er verschillende influencers die op Instagram een tegenbeweging laten zien. Zo staat influencer Rianne Meijer tegenwoordig bekend om haar Instagram vs. reality foto’s, waar zij haar geposeerde perfecte plaatjes met goed licht, goede pose en een filter vergelijkt met een ongefilterde en niet geposeerde foto van zichzelf. Ook de body positivity-beweging komt steeds meer opzetten, waarin men in plaats van een perfect lichaam hun niet zo afgetrainde lichaam laten zien. Deze tegenbewegingen maken jongeren bewuster van het gemanipuleerde ideaalbeeld, echter ziet het overgrote deel van de foto’s waar jongeren dagelijks langs scrollen op sociale media er perfect uit en leidt dit bij hen nog steeds vaak tot onzekerheid.

Wegwijzen in de perfecte online wereld

Om in te spelen op de perfecte plaatjes op sociale media en de vragen die jongeren over hun lichaam hebben, heeft de NTR samen met Rutgers het nieuwe kinderprogramma Gewoon. Bloot. ontwikkeld. In dit programma zijn vijf poedelnaakte gasten in verschillende soorten en maten te gast. Kinderen uit groep 7 en 8 vragen onder leiding van presentator Edson da Graça deze gasten het hemd van het lijf, bijvoorbeeld over het lichaam en onzekerheden waar zij mee kampen. Door de diversiteit in lichamen, welke ver weg liggen van de perfecte plaatjes op sociale media, worden kinderen geconfronteerd met doodgewone lichamen en willen ze kinderen laten zien dat niet iedereen zo perfect is als op de plaatjes. Uit onderzoek blijkt namelijk dat jongeren een positiever lichaamsbeeld hebben als ze vaker blote lichamen van gewone mensen zien. Gewoon. Bloot. is een educatief programma en wijst kinderen en hun ouders weg in de steeds perfectere online wereld.

Ophef rondom Gewoon. Bloot.

De aankondiging van het tv-programma Gewoon. Bloot. zorgde echter ook voor veel ophef vanuit verschillende hoeken. Critici vinden het programma ongepast en de SGP stelde er Kamervragen over. Volgens hen gaat het veel te ver om jonge kinderen van de basisschool te confronteren met poedelnaakte wildvreemden. Kees van de Staaij, leider van de SGP, vindt dat zulke zaken in het gezin zouden moeten worden besproken, en niet in een tv-programma.

Als bijna-afgestudeerde-jeugdprofessional kan ik mij niet geheel vinden in deze ophef. Ook ik zie dat veel jongeren de “perfecte” plaatjes op sociale media voor waarheid aannemen. Jongvolwassenen kunnen hier soms ook nog wel doorheen prikken en zijn zich meer bewust van de onrealistische beelden op bijvoorbeeld Instagram. Echter, jonge kinderen, die tegenwoordig al vanaf jonge leeftijd opgroeien met sociale media, zijn zich hier veel minder van bewust. Ik denk dat het programma Gewoon. Bloot. juist een mooi aanknopingspunt is om in gesprek te gaan met je kind of leerlingen over hoe lichamen kunnen verschillen. Het programma kan dus eigenlijk worden gebruikt als hulpmiddel voor dat gesprek in het gezin, waar Kees van de Staaij het over heeft. Echter, als je als ouder liever niet wilt dat je kind naar vijf wildvreemde naakte personen kijkt op televisie, wat uiteraard ook begrijpelijk is, kan je er natuurlijk altijd voor kiezen het programma niet op te zetten voor je kind en zelf het gesprek op een andere manier aan te gaan.

Het kinderprogramma Gewoon. Bloot. is voorlopig elke zondag rond 19.20 uur bij de NTR op NPO Zapp te zien.

Meer lezen over jongeren & mediawijsheid

» Vloggend botox laten spuiten: het gevaar van ‘fillervlogs’ voor onzekere jongeren
» Tieners begrijpen verdienmodel van influencers, maar sluiten liever de ogen voor reclame
» Internet blijkt lichtpuntje in coronajaar: geen toename van negatieve online ervaringen onder jongeren